ページの画像
PDF
ePub

Gur lionmhar stuth uaibhreach,

Tha direadh ri do ghruaidhean gu h' ard,
Fuil Sir Eoghan nam bratach,

Leis an eireadh na gaisgich san spairn,
Bhiodh na naimhdean ga 'n gearan,
'S iad a call an cuid fala ann sa bhlar,
Aig na laoich bu mhor meanmna,
Rachadh sios leat gu dearbhadh do leois.

Ach gur mor mo chuid artail,

'S mi bhi cluinntinn 's a faicinn mar tha,
Gun d' fhuair innleachd fir Shasuinn,
Comas comhnuidh na t'aitreabh a thamh,
An dara ceannas bu shinne,

Deth 'n t-seann linn de na chinneadh a b'fhearr,

Crion a n 'ionad nan saoidhean,

Mac a Ghoill thigh 'n an taobh so na d' ait'.

Gum b'e 'n caraiche an saoghal,

Le chuid faileasan faoine gun sta,
Smairg a ghabhadh droch mhisneachd,
Na dheilegeadh briste bhi dha,
Mar bha Iob air a cheusadh,

Le lotan lan chreuchdan gu bhas,

An deigh chuid cloinne agus fheudal,

A sgrios bhuaidh mu 'n d'eirich sud dha.

Nuair bhiodht 's tigh-osda,

Cha ba sgrubaire poit thu bha crion,
Cha b'e eigheachd nan stopan,
Bu mhian le do sheorsa riamh,
Ach goc am buideal as deabh i,

'S olar as i mu'n deonaich sinn triall,
Ge b'e dhianadh a traghadh,

'S tusa a b'urrainn a paidheadh sa diol.

'S goirt a ghaoir aig na feumnaich,
'S iad a cumha mu dheidhinn do bhàis,
'S iomadh fear agus te,

Fhuair enodach gun éis air do sgà,
Gheibht a pocaid na feile,

Rud a bheireadh na feumnaich a cas,

'S cridhe farsuinn na ceille

Ga thoirt seachad gun eis air a laimh.

Gu tur meadhrach do bhaile le muirn,

'Nuair thilleadh tu dhachaidh,

Bhiodh mnai oga lan aiteas,

Na dc sheomraichean dait le surd,
'S iad fuaigheal air anart,

Ann an uinneagan glainne gun smuid,
Gheibht seanachas mu'n Fheinn ann,
Agus iomadaidh sgeul air a chul.

Gheibht am Biobull ga leughadh,
Aig do sgoilearan geura le tur,
'S deadh bhean-tighe na feile,

Cur an ceill daibh mar dh-fheumadh a chuis,

An àm dhaibh eiridh sa mhaduinn,

Agus sleuchdadh roi' chadal na h'oidhche,
Gu 'm bitheadh creud agus paidir,

Mar ri laoidh agus leadan ga 'n seinn.

24th APRIL, 1889.

At this meeting the following gentlemen were elected members of the Society, viz.:-Major Randle Jackson of Swordale, Evanton, Ross-shire, a life member; Mr Cecil Kenard, Sconser Lodge, Skye; Mr David Todd, Kingsburgh; Mr Gilbert Matheson, draper. Inverness; and Mr Peter Macintyre, of the Crofter's Commission, 6 Parliament Square, Edinburgh, ordinary members. Thereafter Mr John Whyte read a paper contributed by the Rev. Archibald Macdonald, Greenock, entitled "Some Hebridean Singers and their Songs." Mr Macdonald's paper was as follows:

SOME HEBRIDEAN SINGERS AND THEIR SONGS.

[ocr errors]

John MacCodrum, popularly known in his own day as Iain Mac Fhearchair," was undoubtedly the greatest of our Hebridean bards. The MacCodrums were, I believe, a sept of the Macdonald clan, but the origin of the name is unknown, and the family seems to be extinct. John MacCodrum has immortalised his birthplace in a verse of "Smeorach Chloinn Domhnuill," a song composed in honour of his favourite clan, and published in Mackenzie's "Beauties"

"An Cladh Chothain rugadh mise

'N Aird-a-Runnair chaidh mo thogail,
Fradharc a chuain uaimhrich chuislich,

Nan stuadh guanach, cluaineach, cluicheach."

The works of this bard have never been published in a separate form, though the most famous of them have appeared in the collections of Stewart and Mackenzie. Since then, and within the last few years, two of his other songs, "Taladh Iain Mhuideartaich" and "Oran na h-Oige," have appeared in print for the first time, the former having been contributed by the Rev. John Macrury, Snizort, to Mr Sinclair's "Oranaiche," and the other by myself to the Celtic Magazine. "Oran na h-Oige" was taken down from the recitation of Donald Laing, Howmore, in South Uist, who died a few years ago, and who was really a marvellous repository of poetical lore. Though already in print, it is not out of place that it should be reproduced here, along with other effusions by the same bard, obtained from the same reciter. The Transactions of the Gaelic Society of Inverness will thus possess a complete record of all that has been rescued from oblivion of the productions of a bard of whom his countrymen are justly proud. These poems, with one exception, published for the first time, are an interesting illustration of the length of time the works of a great, though untutored bard may be handed down by oral tradition.

ORAN NA H-OIGE.

An toiseach nam bliadhnaichean ur,
Deireadh gheamhraidhean ùdlaidh nam fras,
'Nuair is anmoiche dh' eireas a ghrian,

'S is lionmhoire 'shileas an sneachd ;

Bi gach leanabh, gach naoidhean bochd, maoth,
A' gabhail gu saothair 's gu cnead,

Ach geiread an fhailidh 's an fhuachd,
Nach faodar an gluasad bho nead.

'N toiseach Earraich thig Gearran fliuch, garbh,
Chuireas calluinn gach ainmhidh air ais,
Thig tein-adhair thig torrunn 'na deigh,
Thig gaillionn thig eireadh nach lag;

Bi gach leanabh gach naoidhean bochd maoth,
Nach urrainn doibh innse 'de staid,
Gun eirbheirt, gun asdar, gun luth,
Gus an teirig an dudlachd air fad.

Mart tioram ri todhar nan crann,

A' sughadh gach allt 'us gach eas,
Gach luibh bhios an garadh no 'n coill,
Gun snodhach, gun duilleach, gun mheas;

Bi turadh fuar fionnar gun bhlaths',

A' crubadh gach ail a thig ris,

Bi gach creutair 'n robh aiceid 's a' Mhart,
Tigh'n air eiginn o 'n bhas no dol leis.

Mios grianach ur feurach an aigh,
'M bi gach luibh a' cur blath os a ceann,
Nach boidheach bhi 'g arach gach luis,
Ur aluinn fo ghucaig's fo dhriuchd!
Bi gach deoiridh 'n robh aiceid 's a' Mhart,
Fas gu boidheach snuadhmhor glan ur,

Le eirbheirt, le coiscachd, 's le cainnt,

'N deigh gach bochdainn 's gach sgraing chur air chul.
Bailc-Bhealltuinn* nan cuinneag 's nan stop,

'S nam measraichean mora lom-lan,
Trom torrach, le uibhean, 's le eoin,
Le bainne, le feoil, 's le gruth bàn;
Fasaidh gillean cho mear ris na féidh,
Ri mire ri leum 'us ri snamh,

Iad gun leth-trom, gun airtneul, gun sgios,
Sior ghreasad gu ire 's gu fas.

Mios dubharrach bruthainneach blath,
Bheir sineadh 'us fas air a' ghart,
Fasaidh gillean an iongantas mor,
Le iomadaidh bòsd agus beairt;

Iad

gun stamhnadh gun mhunadh 'nan ceill,
Cuid de 'n nadur cho fiadhaich ri each,

'N duil nach 'eil e 's nach robh e fo 'n ghrein,
Ni chuireas riuth 'fein aig meud neart.

'N tusa 'n duine 'n robh iomadaidh bòsd,
C'uim 'nach d' amhairc thu foil air gach taobh,
'N e bhi beairteach seach iomadaidh neach,
No bhi taitneach mu choinneamh nan sul?

Bailc-Bhealltuinn.-The word baile is a good deal out of use in the sense in which the bard uses it in "Oran na h-Oige." In the Highland Society's Dictionary the word bailceach is found meaning rainy-pluviosus. Macleod & Dewar's Dictionary gives baile among other meanings that of a flood--a mountain torrent. In this sense also it is found in "Mac Mhaighistir Alasdair's" "Marbhrann do Pheata Columain," signifying the flood, in allusion to the service done by the dove to Noah after his long imprisonment in the ark. MacCodrum, in his use of the word, gives the idea of the soft, dewy weather so desirable in May, and so productive of the fertility depicted in "Oran na h-Oige."

'N tigh creadha so 'm bheil thu 'n ad thamh,
Chois cheadhaig ni cnamh anns an uir,
Ma 's droch dheaghad* a bh'agad 's an fheoil,
Thig fathast dhuit doruinn 'g a' chionn.

Cia mar dh'eireas do n choluinn 'n robh 'm bosd,
'Nuair a theid i 's a' bhord-chiste dhluth?
Cia mar dh'eireas do'n teanga 'n robh cheilg,
No do 'n chridhe bha deilbh a mhi-run

n;

No do uinneagan buairidh nam miann,
Dh' fhad bruaillein a' d' inntinn bho thus ?

'S grannada sloc anns an robh iad a' d' cheann,
'N deigh an stopadh le poll 'us le uir.

'N deigh a stopadh le poll 'us le uir
Anns a' closaich gun diu is beag toirt,
'S am beagan a thug thu leat sios,
Bheirear buileach e dhiot anns an t-sloc;
Cia 'n aghaidh bu mhaisiche fiamh,
Cia do shuilean, cia t-fhiaclan, cia t-fhalt,
Cia na meoirean an glacaibh nan lamh,
Bha cur seachad gach spàirn a rug ort.

'Nuair a dh' fhalbhas an Samhradh ciuin blath,
Theid gach uamhar 's gach ardan air chul,
Bi cnuimhean 'g 'ur ithe 's 'g 'ur searg,

Ris an abair iad farmad 'us tnu;

'Nuair nach foghainn na dh'fhoghnadh de'n bhiadh,
'S nach foghainn na lionas a bhru,

Cha robh bheairteas aig Solamh 's aig Iob,
'Na thoilicheadh comhlath do shuil.

Gur e 'n gaisgeach nach gealtach am bas,
Leis an coingeis an saoibhir no 'm bochd,
'Nuair a thilgeas e 'n gath nach teid iomrall,
Cho cuimseach ri urrachair a mhoisg ;
Cha 'n amhairc e dh' inbhe no dh'uaisl',
Ach gach ardan 's gach uamhar 'na thosd,
'S ni cinnteach shiol Adhamh o thus',
Bas nadurr' 'us cunntas na chois.

* Ma 's droch dheaghad a bh' agad 's an fheoil.

The word deaghad is not uncommonly employed in North Uist in the sense of living, or morals. It appears to be a corruption of the English word diet, though never used in Gaelic in the original sense of that word,

« 前へ次へ »