&c. Taubmann.

537 Hasit adesis] Non jam adesis, sed quos exedit adhærendo, id est, hæsitans adedit, vel adesos reddidit. Servius.

Adesis] Ant, carie jam ante consumptis: aut certe, quos flamma exedit adhærendo. Verum de hisce TVpoßóλois sive Ignijaculis accuratissime, ut solet, tractavit J. Lipsius Poliorcet. 1. v. Dial. 4. et 6. Taubmann.

538 Malorum Velle fugam] Honestissima elocutio. Servius.

questio etiam excitatur Æn. 11. 'pereunt Hypanisque Dymasque Confixi a sociis.' Quid enim miserius, quam configi suis telis, et a suis sociis? Idem.

544 Unus] Subaudis, et alter: nam non procedit unus. Servius.

Helenor et Lycus elapsi] Scilicet non mortem, sed turris ruinam. Idem.

Helenor] In aliquot antiquis Halenor. Sed Helenor in pluribus. Pierius. Vix unus Helenor, Et Lycus elapsi] Ad eundem modum, quo Virgilio unus

540 Peste] Incendio: ut, 'Et toto descendit corpore pestis.' Servius.

Peste] Id est, incendio, ut in v. 683. toto descendit corpore pestis,' id est, flamma. Est enim pestis generalis vox, signatque quicquid pessumdat et perdit, non solum λoudy, sed generalius ὄλεθρον. Affinis huic rei Josephus Bell. Jud. vII. 5. ubi inceudium comparat cum corpore peste abrepto, et putredini obnoxio: Kalá περ σηπομένου σώματος. Quod vero hic extra pestem, idem scriptor cap. 6. ejusdem libro ěžw Toû kivdúvov, loquens de incendio excitato, a quo fugiebant Romani. et cap. 11. ȧyaxwphoavtes dicuntur, qui recedebant ab igne. Cerda.

Caret] Eleganter usurpat hoc verbum extra significatum vulgi. Nam, cum careo proprie sit, privatum esse re, aut quam aliquando habuisti, aut quam habere desideras, in neutro horum hic sumitur. Pari ratione Hom. verbum devoua, Il. xvII. ubi Glaucus reprehendens Hectorem, ita ait, "Exτωρ εἶδος ἄριστε, μάχης ἄρα πολλὸν deveo: Hector specie præstantissime, pugna diu caruisti; id est, fugax es Hector, et pucnis, ut statim sequitur, pugnam deseris. Idem.

541 Cælum tonat omne fragore] In XII. 'ingens fragor æthera complet.' Idem.

543 Confixique suis telis] Hæc con

Toquitur etiam Stat. Thebaid. vI. 661. 'vix unus Phlegyas acerque Menestheus (Hos etiam pudor, et magni tenuere parentes) Promisere manum.' Emmeness.

545 Primavus] Satis indicat, hos duos fuisse fratres, et majorem ævo Helenorem, ut habitum ante legitimas nuptias; ut solet sæpe fieri. Cerda.

546 Mæonio rege] Aut proprium patris nomen est, aut cognominem eum filio intelligamus: quia, ut supra diximus, cum filii vel patris nomen præmittitur, et aliud tacetur, cognomines eos esse intelligimus. Servius.

Serva Licymnia] In antiquis aliquot codicibus Lacymnia legitur. In aliis Licinnia; usque adeo sævitum est passim in omnia pene hominum et locorum nomina. Pierius.

Serva Licymnia] Euripid. in Androm. doûλov λéxos: lectus servilis. Ceterum, videor mentem Poëtæ animadvertisse. Hominem non legitimo toro natum Helenorem prædicat fortissimum, et gloriose pugnantem pro vita, pro patria, pro honore, antefertque Lyco legitimo filio, sed imbelli et ignominioso. Vult ergo Poëta (ut est eminentissimus) indicare sæpissime non tam natales attendendos, quam cujusque facta. Dant ista veram gloriam, non vetustus sanguis; et cuique sua dextera vera est mater. Hoc indicare Hom. voluit Od.

IV. ubi loquens de Menelao, "Os oi τηλύγετος γένετο κρατερὸς Μεγαπένθης ̓Εκ δούλης. Ubi, qui ἐκ δούλης, tamen Kрareρós. De quopiam magno Græcorum duce Apollon. Arg. 1. ảλλà ê θῆσσα γυνὴ τέκε. Idipsum clarius Od. XIV. ubi Ulysses mentitus natales suos, se facit filium Castoris Cretensium Principis, et servæ. Itaque, cum præmiserit, filios Castori fuisse plurimos ex legitimo matrimonio, de se ait, èμè d' wvntǹ téke μýtnp: postea autem hic, qui ex serva natus, ita de se ; Ηγαγόμην δὲ γυναῖκα πολυκλήρων ἀνθρώπων Εἵνεκ ̓ ἐμῆς ἀρετῆς, ἐπεὶ οὐκ ἀποφώλιος ἦα Οὐδὲ φυγοπτόλεμος. Firmat hanc mentem Eurip. ore Pelei in Androm. πολλάκις δέ τοι Ξηρὰ βαθείαν γῆν ἐνίκεισε σπορὰ, Νόθοι τε πολλοὶ γνησίων ἀμείνονες. Cerda.

Licymnia] Hoc modo scribendum, non Lycimnia. Vid. Dausq. Orthogr. II. p. 186. Emmeness.

6

Furtim sustulerat] E stupro educaverat: hinc est, Et dulcia furta.' Servius.

Furtim] Hom. λálpa et λάopn de simili concubitu. Noster alibi, 'dulcia furta.' Sophoc. forma alia in Elect. Evvàs úπOkλettoμévovs, furtivos concubitus. Et alia adhuc Hom. Il. XIV. ubi de Jove et Junone, píλous λHOOVTO TOKÑAS, scilicet, quoyéσonv, commisti sunt clam parentibus. Itaque Xavoávw, id est, lateo, ad rem eandem. Eurip. in Ione ita, кpuñтóμevov λéxos, occultus lectus, pro furtivo: et in Helen. dóλov evvǹv, dolosum concubitum: et in Elect. κpupíais evvaîs, et`κруπтаîσιν εὐναῖς: et in Danaë, κεκρυμμένον δόλον: et εὐνῇ συνελθεῖν λάθρα, clam cubili congredi. Non abit doλtóopwv, dolosa, apud eundem in Aulide: et in Troadib. λékтpwv okótiα vvμpevTápia, lectorum tenebrosas nuptias. Bellule Juven. Sat. III. 'quocunque in fornice nati.' Cerda.

Furtim Sustulerat] Ex stupro edu. caverat. Supra, vs. 203. Condivit autem hoc scientia Legum militari

um: dixit, 'vetita arma.' Neque enim licebat servis militare: Scalig. v. 3. Vide Godescal. Stewech. ad Veget. l. 1. Taubmann.

547 Sustulerat] Vide sup. in hoc lib. ad illud, 'sublatum erudiit.' Sed hic signatius, quam illic. Nam, cum e serva, tamen sublatus, et agnitus ut verus filius. Tale illud Terentianum Andr. 'Quicquid peperisset, decreverunt tollere.' Non enim conjuncti legitimo matrimonio, sed furtim, et tamen volunt prolem agnoscere. Cerda.

Vetitisque ad Trojam miserat armis] Secundum Donatum vetitis fato, quia stare Troja diutius vetabatur; sed melius lege militari intelligimus, quia servi a militia prohibebantur. Unde et in Dejotariana purgat hoc Cicero, cum fuisset objectum inter equites, quos Dejotarus miserat Cæsari, ununı servum fuisse. Virgilium autem novimus trahere aliqua de historia. Servos sane nunquam militasse constat, nisi servitute deposita, excepto Hannibalis tempore: cum post Cannense prælium in tanta necessitate fuit urbs Roma, ut ne liberandorum quidem servorum daretur facultas. Serv.

548 Ense nudo] Id est, stricto. Ense levis armaturæ est, nudo autent. stricto, vel sine vagina. Idem.

Parmaque inglorius alba] Quasi tyro, ut diximus supra: quia picta arma jam probati in bellis habebant. Idem.

Parma] Nam hæc fuit velitum et levium, Liv. 1. xxxI. 'veliti Romano parmam gladiumque habenti. Sed omitto rem satis notam. Non illam tamen, fuisse parmas non solum peditum, quod notissimum: sed etiam équitum. Firmat hoc Liv. 1. VHI. 'Equus ad vulneris sensum prioribus erectis pedibus, excussit equitem, quem cuspide parmaque innixum,” &c. Omittò locum alterum ejusdem 1. XI. Sallustius Histor. 1. iv. ‘se quisque in formam parmæ equestris

armabat.' Itaque, parma serviebat peditibus et equitibus, utrisque velitaribus, cum hoc discrimine, ut pedites velitares haberent parmas breviores, equites velitares ponderosiores. Clare hoc Liv. 1. xxvI. 'Ex omnibus legionibus electi sunt juvenes maxiImo vigore, ac levitate corporum veloces. Eis parmæ breviores, quam equestres.' Parmæ forma rotunda fuit, ut clare Polyb. de castrametat. Romana, et Nonius ex Varrone ita ait: Quem sequuntur cum rotundis velites leves parmis.' Imo inde Varro ducit etymon, ut parma sit dicta, quæ a medio in omnes partes par sit. Cerda.

551 Ut fera] Quidam pardum significari volunt, Servius.

Ut fera, &c.] Quidam pardum, auctore Servio, intelligunt. Est autem Homerica comparatio, quam Scalig. v. 3. animose defendit contra Macrob. v. 13. Taubmann.

556 Longe melior Lycus] Ergo et Helenor bonus. Servius.

At pedibus longe melior] Vere dixit Romanus dux apud Simocatt. III. 13. in oratione ad milites: apeтTĥs Kal κακίας ἡ συμπλοκὴ καθέστηκε βάσανος, καὶ διαιτητής ἐστι ψυχῶν: virtutis et ignavia explorator, animorumque censor, pugna est. Agnosce in illo aper, in hoc kakla. Et, ut pergit in eadem oratione idem dux, in illo videbis τῆς εὐτολμίας τὸ ἀῤῥενωπον, decoram viro audaciam: in hoc rò enλUTρerès Tns deλías, dignam femina timiditatem. Quippe ille melior virtute, hie melior

pedibus. Ita vero hic pedibus melior ad infamiam, ut in x. de Drance, lingua melior.' Et hac verborum forma Latini utuntur ex Græcorum imitatione. Graci enim κρείσσονες ad rem eandem, quibus opponunt

Tтovas. Sic Plato in Gorg. TÒV HTTW τοῦ κρείττονος ἄρχειν : minorem meliori imperare. Ex qua oppositione Rittersh. Horatium illustrat, qui cum dixerit ep. 1. 10. cervus pugna melior,' statim sequenti versu dixit opponens, minor in certamine.' Cerda. Inter] Per: ut Hunc inter fluvio Tyberinus amœno.' Servius.

6

558 Prendere tecta manu] Quia tunc alti non erant muri, sed ad impetum tantum repellendum: ut etiam Sallustius ostendit, ubi Sertorium humeris sublatum per muros ascendisse commemorat. Idem.

Prendere tecta manu] Quia tunc (ut ait Serv.) alti non erant muri, sed ad impetum tantum repellendum. Lipsius tamen copiosissime docet muros veterum (intelligo ego posteriorum) et firmos, et magnos, et altos fuisse: quem vide 1. 111. Dialogo 5. Poliorcet. Taubmann.

559 Cursu teloque secutus] Nimiam ejus ostendit celeritatem, qui potuit telum missum consequi: nam hoc dicit, Cum præmisso telo ad hostem venit. Statius, Et emissum cursu comprendere telum.' Servius.

560 Evadere manus] Flexu alio in VI. ' 'manus effugit imago.' A quo Propert. 1. 21. 'Effugere ignotas non potuisse manus.' Uterque ab Græcis: nam Soph. Elect. xeîpa oǹv μóλis φυγών: manum tuam agre fugiens. Cerda.

561 Arripit ipsum pendentem] Pede scilicet. Vide apud Joseph. Bell. Jud. VII. 5. facinus pedanii militis, qui unum ex hostibus, arripuit ẻ TOÛ σφυροῦ, ex talo pedis. In quo facinore ita magnæ circumstantiæ, ut dignissimum sit memoratu. Idem.

562 Revellit] In verbo vello, facit

in participio vulsus. Servius. 563 Qualis ubi aut leporem] Pro qualiter. Comparatio Homerica, "Opμησεν δ' ἀλεῖς ὡς αἰετὸς ὑψιπετήεις ας τ ̓ εἰσιν πεδίονδε διὰ νεφέων ἐρεβεννῶν, Αρπάζων ἢ ἄρν ̓ ἀμαλὴν, ἢ πτῶκα λαywóv. Idem.

Qualis, &c.] Committit hæc Macrob. v. 12. cum Homericis II. XXII. At Scaliger. v. 3. docet, Poëtam nostrum comparationi suæ, præ illa, non solum sonum et majestatem, sed etiam animam addidisse, nulli Græcorum imitabilia, &c. Taubm.

564 Sustulit Jovis armiger] Similiter tollere de raptu avium, quia quod rapiunt secum in aërem tollunt, uti tur Phædrus Fab. 1. 28. Vulpinos catulos aquila quondam sustulit.' Emmeness.

Jovis armiger uncis] Quia dicitur in bello Gigantum Aquila Jovi arma ministrasse, quod tamen fingitur. Nam, ut supra diximus, Jupiter et Saturnus reges fuerunt. Sed Jupiter dum cum patre Saturno haberet de agris contentionem, ortum bellum est: ad quod egrediens Jupiter, Aquilæ vidit augurium: cujus cum vicisset auspicio, fictum est quod ei pugnanti tela ministraret. Unde etiam a felici augurio natum est, ut Aquila militaria signa comitetur. Servius.

565 Quæsitum] Qui quæritur: nam præsens a passivo non habet: et est protysteron: nam post raptum requiritur. Vel quæsitum, requirendum, ποθητόν. Idem.

Quæsitum aut matri, &c.] In Romano codice, et in Porcio matris, quippe balatibus legitur, quanquam matri vulgata lectio non displiceat. Pierius.

Romani dicarunt Marti Deo raptori. Inde et Horat. 'Martiales lupos.' Sic et lupa a Claud. de Bell. Get. 'fera Martis' dicitur. Notetur et locus Plauti in Trucul. hic, Fuit ædepol Mars meo periratus patri, Nam oves illius hand longe absunt a lupis.' Neque vero alia ratio vulgatæ fabulæ lactis Romulei: ut enim Martis filius creditus Romulus, quia bellator, ita et nutritus a lupa bellatrice. Inde Prop. IV. 1. hanc feram vocat altricem Romani sanguinis. Et iterum: 'Optima nutricum nostris lupa Martia rebus.' Cerda,

Rapuit] Quæsite: nam lupi proprie raptores; quod jam alibi a me. Et Joann. Chrysost. Orat. de Nat. Dei. IV. Aúkos ápráσa. Idem.

567 Aggere] Agger est cujuslibet rei cumulatio, unde fossæ aut valles possunt repleri. Subaudiendum tamen, alii. Servius.

568 Tadas alii ad fastigia jactant] Ita Æn. 11. 'flammas ad culmina jactant.' et Val. Arg. II. 6 diras aliæ ad fastigia tædas Conjiciunt.' Ab fastigiis labente ævo, et degenerante Latio orta superlatio fastigiatissima, qua usus Sidon. epist. 1. 9. et epistola II. 4. Cerda.

569 Ingenti fragmine montis] Supradicti saxi exaggeratio est. Servius.

Fragmine montis] Theocritus eid. x. rérpas àжокоμμа. Sed de hoc alibi, Cerda.

570 Lucetium] Solum hoc nomen est, quod dictum a Virgilio, a nullo alio reperitur auctore. Sane lingua Osca Lucetius est Jupiter, dictus a luce, quam præstare dicitur hominibus. Ipse est nostra lingua Diespiter, id est, diei pater. Horatius, 'Namque Diespiter plerumque per purum tonantes Egit equos.' Servius.

Hic jaculo bonus] Nescias de quo dixerit. Idem.

572 Hic jaculo bonus, hic longe fallente sagitta] Id est, peritus, ut Ecl. V. 1. boni quoniam convenimus

ambo. Ad quem locum vide quæ diximus. Pro eo infra x. 304. 'Insignis jaculo et longe tallente sagitta.' Emmeness.

Longe fallente sagitta] Mire dictum, quia longe, ideo fallens. Cum res agitur cominus, non est locus fraudi; nam vides cuspidem contra te dispositam cum eminus, tum te fallunt arma hostis. Fallunt etiam, quia is, qui longe est a jaculante, putat sæpe se non assequendum. Ad eum modum Statius Theb. VII. 'Itys insidiante sagitta.' Non multum abit illud Prop. 11. 14. Cum pila veloces fallit per brachia jactus.' Id est, pila, cum jacitur, longius procedit, et it velocius, quam jactator putarat. Ita et Valerius tertio Argon. 'fallere nervo Tum primum puer ausus Hylas.' Cerda.

576 Levis hasta Themilla] Themillas Themillæ, ut Eneas Æneæ. Levis autem hasta, pro leviter veniens. Ut et Strinxerat dixit, id est, paulum vulneraverat. Ut, 'Tandem etiam magno strinxit de corpore Turni.' Idem.

577 Strinxerat] Levissimum ictum indicat, et inefficacem, ideo consequenter hasta levis. Illustro hunc locum lib. decimo ad illud, 'deflexit partim, stringentia corpus.' Cerda.

Tegmine] Ita in x. æratam circumfert tegmine silvam.' Idem.

Demens] Qui scutum quo se tegebat abjecit. Servius.

578 Alis] Pinnis. Idem.

Allapsa sagitta] In antiquis adlabsa, per d et per b more veterum; et sagicta, quod eam a sagaci ictu dictam volant, Pierius.

6

Alis adlabsa sagitta] Creberrima avgnois ad summam celeritatem indicandam. Sallust. Jugurth. tela utrimque volare.' Inf. Virg. volat Itala cornus.' Amm. 1. xx. 'utrimque convolante missilium crebritate.' Hom. sæpe, πтEρóevтas dïorous. A quo Nonn. 1. XXIX. Tтepóevti dïotą. Idem Nonnus forma alia 1. XXII. éyxeos irraμévolo ópμh. Nota et formam qua usus Auctor adŋλos Paneg. Constant. 'Parthorum arma volarica.' Est egregius locus Plin. xxxiv. 14. quem volo hic audias, de ferro ita loquentem: Eodem utimur ad bella, cædes, latrocinia, non cominus solum, sed etiam missili, volucrique, nunc tormentis excusso, nunc lacertis, nunc vero pennato, quam sceleratissimam humani ingenii fraudem arbitror. Si quidem ut ocyus mors perveniat ad hominem, alitem illam fecimus, pennasque ferro dedimus.' Notabis dici a Plinio de ferro alato, humani ingenii fraudem,' quæ verba adjunges his, quæ supra attuli ad illud, ‘longe fallente sagitta.' Cerda.