. dirigebat: quod etiam, ut supra diximus, ad ornatum poni consuevit. Servius. Cornu] Hoc loco, ligni genus dixit, non alicujus animalis. Donatus. Lycio Cortynia cornu] Et Cortynia per C, et Gortynia per G, indifferenter scribi posse ostendimus alibi. Pier. Lycio Cortynia cornu] Cortynos, aut Gortynos urbs Cretæ, quæ, ut tota Creta, sagittandi arte floruit. Inde Kaт' ¿oxǹv spicula Cortynia. Plutar. in vita Cleomen. Béλeơi Xphoaodai Toùs Kpîras: et Plinius xxxvI. 16. loquens de usu sagittarum: 'præcipuus hic usus in Creta.' Sic et Lycii, ut in genere omnes Orientales. Inde arcus cornua ab illis sumit etiam κат' ¿§ожhν. Sunt cornua in arcu, quæ postea Poëta vocat capita, eo versu, donec curvata coirent Inter se capita,' &c. Cer. Vati] Hic vatem, supra sacerdotem, ut de Heleno utrumque. Serv.. Sonat arcus] Stat. Theb. IV. 'trux læva sonat arcus, et aspera plumis Terga Cydonæa Corythos arundine pulsat.' De Phœbo Æn. iv. 'Tela sonant humeris.' De Hercule lib. Epig. Eupontos è' μois lós. Cerda. 775 Cassida] Pro cassis: nam accusativum posuit pro nominativo. Servius. Cassida] Servius accusativum ait pro nominativo positum. Valerius Probus contra, Virgilius, inquit, hæc cassida declinavit. Exemplaque referuntur a Carisio cum hoc ipso 'aurea vati Cassida,' ex Propertio, Aurea cui postquam nudavit Cassida frontem.' Pierius. III. 11. Aurea cui postquam nudavit cassida frontem.' Notat Serv. poni a Virg. accusativum pro nomi. nativo. Firmat ejus mentem Passerat. in Propert. nam et Varro compedam posuit pro compes, et chlamyda pro chlamys: et Festus Itonida pro Itonis. Difficilis expeditio Poëtarum. Facilius expedies, si dicas, formam esse harum vocum duplicem, ut inflectatur cassis, cassidis, et, cassida, cassidæ, ut et, compes, compedis, et, compeda, compeda; et sic in aliis: ita tamen, ut altera formetur a quarto casu pri. Quod in verbis Græcorum usitatissimum ; nam barytona multa formantur a futuris aliorum barytonorum. Festus ait: Cassidam antiqui pro casside ponebant.' Ita enim Festi locum legit Luc. Fruterius lib. Verisim. c. 5. Cerda. mæ. Sinusque crepantes] Statius etiam in veste Theb. 1. vII. 6 crepat aurea grandine multa Palla.' Hanc locutionem assumpsit Sidon. ep. 1. 7. ' crepantes adulationum bullas.' Sophocl. in Antig. dixit χρυσοῦ καναχῆς. Possum existimare crepanti vesti opponi directe quara σiyaλóevтα Homeri ad verbum, tacentes vestes; interprètes reddunt artificiosas. Ergo σιγαλόεντα, quasi σryŵvra, et præ teneritudine, et earum tenuitate μὴ ἠχοῦντα. Idem. 776 Carbaseos] Ait chlamydem fuisse croceam, et in ea sinus carbaseos. Ita 1. VIII. ait de Tybri, 'eum tenuis glauco velabat amictu Carbasus.' Cum glaucus color non multum abeat a croceo, videtur carbasus hoc colore infici solita a veteribus, congruente in unam rem utroque Virgilii loco. Et quidem Chlorei chlamys fuit carbasea, ad eum modum, quo notat Plin. XIX. 1. ad finem, induci ab Hom. pugnatores thoracibus lineis:' vox Hom. II. 11. est volwpng. Sic ergo thorax Chlorei esse potuit ex carbaso linea infecta colore croceo. Idem. Sinus Carbaseos] Statius 1. vII. The, Cassida] Pari forma Propert. Eleg. baid. 656. Brachiaque in manicis, 777 Pictus acu tunicas et barbara tegmina crurum] Pictus tunicas, pictus crurum barbara tegmina: id est, habebat vestem Phrygionis arte perfectam. Sane armorum longa descriptio illuc spectat, ut in eorum cupiditatem merito Camilla videatur esse succensa. Servius. Barbara] Nomen artis, qualis esset tunica, demonstravit; nam hujusmodi vestes acu pictæ dicuntur. Tegebantur autem crura ejus barbarico opere tegminibus factis, et hoc nomen est: nam qui hanc exercent, Barbaricarii dicuntur, exprimentes ex auro et coloratis filis hominum formas, et diversorum animalium, et specierum imitatam subtilitate veritatem. Donatus. Barbara] Phrygia: nam Phryges olim vocabant barbaros. Alii barbara exponunt, Ibera, ex illo Æn. ix. ' Pictus acu chlamydem, et ferrugine clarus Ibera.' Pimpontius To κáλνμμа Tŵv aidolwv, id est, braccas, putat innui. Taubmann. 778 Templis præfigeret arma] Vide Æn. 1. 252. Emmeness. 780 Certamine pugna] Forte ab Lucret. qui 1. iv. 6 At contra conferre manu certamina pugnæ.' Cerd. 782 Famineo] Impatienti, inrationabili ut, Fœmineæ ardentem curæque iræque coquebant.' Servius. 783 Tandem] Quia diu insectatus fuerat. Donatus. Tempore capto] Quod supra, ‘arrepto tempore Turnus.' Cerda. 784 Conjicit] Veteres quidem aliquot codices conicit legunt, idque uti mos unico i, sed longe plures concitat: et ita etiam in eo legitur, cui subjecta sunt Donati, quæ vidimus, commentaria. Nam et oraturus est prius, et opem Apollinis multis precibus imploraturus, deinde missurus hastam ; quare multo post ait, 'Ergo ut missa manu sonitum dedit hasta per auras.' Pierius. Voce precatur] Non est pleonasmus, sed modum explicat. Poterat enim precatio fieri mussitatione quadam. An voces pleonasmum, illud Didonis in Iv. 'Hæc precor, hanc vocem extremam cum sanguine fundo? Non certe. Certe pleonasmus, cum sit vitiosus, nolo sit in Rege Poëtarum ullus, quantumvis illis Homerus sca teat. Cerda. 785 Summe deum] Ex affectu colentis dicitur: nam Jupiter summus est. Servius. Sancti custos Soractis Apollo] Soractis mons est Hirpinorum in Flaminia collocatus. In hoc autem monte cum aliquando Diti patri sacrum persolveretur (nam Diis manibus consecratus est) subito venientes lupi, exta de igni rapuerunt; quos, cum diu pastores sequerentur, delati sunt ad quandam speluncam, halitum ex se pestiferum emittentem, adeo ut juxta stantes necaret; et exinde est orta pestilentia, quia fuerant lupos secuti : de qua responsum est, posse eam sedari si lupos imitarentur, id est, rapto viverent. Quod postquam factum est, dicti sunt ipsi populi Hirpini Sorani. Nam lupi Sabinorum lingua Hirpi vocantur. Sorani vero, a Dite: nam Ditis pater Soranus vocatur: quasi lupi Ditis patris. Unde memor rei Virgilius Aruntem paulo post comparat lupo: quasi Hirpinum Soranum. Idem. Sancti] Sacrati, dicati tibi. Catull. 'Quid tibi si sancti concesserit Incola Itonis?' Cerda. Soractis] V. N. Æn. vII. 696. Taubmann. 786 Primi] Electi. Donatus. Pineus ardor] Ignis repippaois. Serv. Acervo] Pyra, coacervatione lig. E memorabilibus inclytum et insignorum. Idem. Cui pineus ardor acervo Pascitur] De eodem ritu Sillius 1. v. ‘patrio cui ritus in arvo, Cum pius acritonens accensis gaudet acervis Exta ter innocuos late portare per ignes. Sic in Apollinea semper vestigia pruna Inviolata geras, victorque vaporis (id est, sacer semper, et inviolatus sacerdos maneas) ad aras Dona serenato (id est, placato) referas solemnia Phœbo,' &c. Est autem pineus ardor, simpliciter, ardor, vel ignis: quam elegantiam vulgo ignotam Sophoclis exemplo Antigone illustrat ingeniosiss. noster Heinsius, qui revκάεις ἤφαιστος dixit. Apollinea pruna est 'Απολλώνειος φέψαλος, ut Aristoph. loquitur: quam Maro pineam vocat. Acervum etiam ignis materiam eleganter uterque dixit. De hac re tota vide mihi Heinsium, ad illa Silii, in Crepundiis. Meminit et Plinius, VII. 2. Taubmann. 787 Freti pietate] Iste quidem hoc dixit: sed Varro ubique expugnator religionis ait, cum quoddam medicamentum describeret: Eo uti solent Hirpini ambulaturi per ignem, medicamento plantas tingunt.' Servius.· Medium freti pietate per ignem Cultores multa premimus vestigia pruna] Hi cultores Apollinis Hirpi sunt dicti. Meminit eorum Plinius VII. 2. 'Haud procul urbe Roma in Faliscorum agro familiæ sunt paucæ, quæ vocantur Hirpiæ: quæ sacrificio annuo, quod fit ad montem Soractem Apollini, super ambustam ligni struem ambulantes non aduruntur. Et ob id perpetuo senatusconsulto militiæ omniumque aliorum munerum vacationem habent.' Idem ferme ex Plinio refert. Solinus; nisi quod dicat eos ardentibus lignorum struibus ambulare. In quo a Virgilio et Plinio dissentit; illi enim id fieri testantur, cum jam strues in carbones et prunas desedit. Locus est in cap. 8. Hi niter per omnium vulgatum ora, quod perpaucæ familiæ sunt in agro Phaliscorum, quos Hirpos vocant. sacrificium annuum ad montem Soractis Apollini faciunt: id operantes gesticulationibus religiosis, impune insultant ardentibus lignorum struibus, in honorem divinæ rei flammis parcentibus. Cujus devotionis mysterium munificentia senatus honorata, Hirpis perpetuo consulto omnium munerum. vacationem dedit.' Male autem hoc loco, notante Salmasio ad dictum Solini locum, Servius Hirpinos, Samnitium Lucanorumque vicinum populum, cum Hirpis familiis tantum quibusdam in agro Phaliscorum confundit. Illum vide pag. 85. et seq. Emmeness. 788 Multa pruna] In pruna. Pruna autem quandiu ardet dicitur. Horatins, 'Prætextam et latum clavum, prunæque batillum.' Cum autem extincta fuerit, carbo nominatur. Terentius, Tam excoctam atque atram reddam, quam carbo est.' Nam pru na a perurendo dicta est. Servius. 789 Da, pater] Hoc verbum jam intrusit inter ea, quibus precatio ad Deos fieret, Brissonius, multisque firmavit. Sed illustriora sunt testimonia duo, quibus utitur Germ. nam in re cædis, ut etiam Virg. Euripid. Pheniss. δός μοι κτανεῖν ἀδελφόν. Αschyl. èv xonp. dós poi τíσaolai μópov naтpós. Cerda. 790 Exuvias, pulsæve trophæum] Exuvias occisæ, pulsæ trophæum. Et proprie; nam, ut supra diximus, de occisis hostibus triumphabant, de pulsis figebant trophæa. Servius. 792 Facta ferent] In antiquis plerisque codicibus non sine judicio, scriptum observavi ferant, per loquendi modum indefinitum. Pierius. 793 Patriam remeabo inglorius urbem] In codicibus omnibus antiquis, quotquot legi, 'patrias remeabo inglorius urbis,' numero multitudinis dio relinquimus. Idem. Remeabo inglorius urbem] Quod Homer. Iliad. 11. dúσkλea "Apyos ikéσα. Cerda. 794 Partem Mente dedit, partem volucres dispersit in auras] Bona moderatio Apollinis, inter sacerdotis preces, et voluntatem sororis. Servius. scriptum inveni: quod tamen in me- familias dicitur: et apud Sallustium, 'Castella custodias thesaurorum, pro custodia.' Vetera tamen hæc exemplaria quæ præ manibus habemus, auræ legunt Latina specie: sed unum etiam non præteribo, esse codices aliquot, in quibus nihil illa neque auræ' scriptum sit. Pierius. Nec auras] Ita Asper et Servius leg. auras: ut sit Græcæ et antiquæ declinationis Genitivus, aupa, aŭpas. Et hoc unice etiam rectum clamitat J. C. Scaliger, de Causs. L. L. cap. 85. et ab imperitis mutatum esse in auræ. Hunc autem locum, de voto Aruntis, quem conferunt cum illo in XVI. Iliad. ubi Achilles Jovem pro Patroclo orat, Scaliger animosissime defendit contra Grammaticorum lites, Taubmann. 795 Partem volucres dispersit in auras] Est hoc, quod Hom. Il. XII. de Asio precante, ovdè Aids weîde opéra. Sed servata forma Virg. Lucanus 1. v. ' in ventos impendo vota, fretumque,' Ovid. in Epist. Sapphus, et Zephyri verba caduca ferunt.' Tibullus quoque 1. 4. ait ventos ferre perjuria. Pulchre dixit Eurip. in Hecub. λóyoɩ πρὸς αἰθέρα φροῦδοι. Nam sermones commissi auris vanidi sunt. Cerda. 800 Convertere animos acies] Aliqui hic legunt acres. Placuit acies, et sic etiam legit Serv. Pet. Daniel. Idem. 801 Nihil ipsa, nec auras, Nec sonitus memor] Hæc est antiqua lectio. Namque apud majores trahebatur interdum a Græco genitivus singularis. Hinc est et paterfamilias et mȧterfamilias: quæ duo tantum nomina remanserunt: nam nec hujus auras dicimus, nec hujus custodias secundum Sallustium, qui ait, Castella custodias thesaurorum :' pro custodia. Etenim ita Asper intelligit: licet alii custodias accusativum velint. Sane paterfamilias et materfamilias quando dicimus, familias indeclinabile est. Si autem paterfamiliæ dixerimus, jam non erit nomen, sed locutio, et familiæ erit dativus. Nam pater mihi est dicimus. Terentius, Natura tu illi pater es, consiliis ego.' Multi tamen volunt in numero plurali nomen utrumque declinari, ut dicamus hi patresfamilia, horum patrumfamiliarum. Servius. Nihil ipsa, nec auræ, Nec sonitus memor] Auras, antiquam esse lectionem Servius asseverat, genitivum a Græco sermone mutuo sumptum, ut pater v. 3. 803 Exsertam papillam] Nudam. Sane mamilla est omnis eminentia uberis: papilla veto breve illud unde lac trahitur. Servius. Exsertam papillam] More Amazonum expapillatam. V. N. Plauti Mil. act. IV. 4. Taubmann. 804 Hasit] Ita infixa est, ut non elaberetur. Idem. Virgineumque alte bibit acta cruorem] Ait Macrob. VI. 6. ductum hoc ab illo Hom. qui de hasta, aoμévn xpoòs ãσa: cupida satiare se corpore. Adjungo illi Euripidem, qui in Herc. Fur. hastis dat cupiditatem. ĥs (videlicet τυραννίδος) μακραὶ λόγχαι περιandŵσ' ěрwτi: propter quam (tyrannidem) longa hasta saltant præ cupiditate: ad verbum, præ amore. Non dissidet illud Propert. . 12. 'Neve tua Medæ lætentur cæde sagittæ.' et a Virg. Petron. 'Syllanus bibit ensis: Tò alte, est, quod sæpe alias, penitus. Cerda. 805 Dominam] Reginam: ut, 'Hi dominam Ditis thalamo deducere adorti.' Servius. 806 Ante omnes] Demissis omnibus actionibus. Donatus. 807 Lætitia mixtoque metu] In Ro mano codice mastoque metu legitur, ut lætitiæ sit antitheton: sed enim mixto longe castior est lectio. Pierius. Lætitia mixtoque metu] Conjunctio ista variorum affectuum pulcherrima est. Ita Æn. 1. Lætitiaque, metuque avidi.' Sall. Jugurth. Lætos modo, modo pavidos animadverteres.' Cerda. 808 Nec telis concurrere virginis audet] Sic fuerat consternatus, ut etiam vulneratam timeret. Servius. 809 Ac velut ille] Servit hæc vox ornatui, non significationis necessitati. Vide Æn. x. 707. et Scalig. IV. 34. Poët. Hæc autem comparatio ex Hom. II. XVI. de Antilocho sumpta est. In quibus tamen, auctore Scaligero v. 3. maxima est differentia. Eum vide. Taubmann. 811 Occiso pastore lupus] Bene pastori comparat reginam: nam reges ipsi pastores vocantur. Homerus, TOLμéva λawv. Servius. Magnoque juvenco] In antiquis exemplaribus magnove: quod si diligentius animadvertas, longe melius est. Pierius. 812 Caudam pavitantem] Quæ timorem indicat: pro, 'ipse pavitans.' Servius. Caudamque remulcens] Id est, reflectens: sic enim lupi et canes timentes caudam reflectunt, ut eam sub verenda reducant. Sic, 'demulcere aures,' pro demittere, Lactant. dixit: Turneb. XXI. 22. Hunc metum in quadrupedibus Græci exprimunt per ὀῤῥωδεῖν : unde βῤῥοπύγιον. Taubmann. qui inducit Euphorbum percusso Patroclo refugientem: àvédpaμe, inquit, et, pikтo d' duínq. Cerda. 816 Illa manu, &c.] Est hoc, quod de Pallante in x. Ille rapit calidum frustra de vulnere telum.' Quod Hom. Il. XIII. ἐκ χροὺς ἔγχος ἀνέσπασεν. Idem. 817 Mucro] Hinc apparet mucronem esse cujuslibet teli acumen. Servius. 818 Labitur exanguis] Plerique codices antiqui exsanguis scribunt dictione nihil quicquam corrupta: uti etiam exsolvit, et exspirans, et similia. Donatus legere videtur, 'Labitur et sanguis, labuntur frigida letho Lumina,' addita paraphrasi, 'recedente per lapsum sanguine, oculi quoque morientis labuntur in mortem.' Pier. Frigida letho] Alii telo legunt, et intelligunt vulnere. Et quidam labuntur letho, non letho frigido, sed letho labuntur. Alii frigida letho accipiunt, quia sequitur post, Captum letho posuit caput.' Nonnulli frigida lumina tradunt, scilicet ignis calore extincto, ut e contrario, Ad cœlum tendens ardentia lumina.' Servius. Labuntur frigida leto Lumina] Ait oculos labi in morte. Huc spectavit, ni fallor, Quintil. in præfat. 1. VI. ubi de filio moriente: Tuosne ego, o meæ spes inanes, labentes oculos, tuum fugientem spiritum vidi?' et Ovid. Trist. III. 3. Nec mandata dabo, nec cum clamore supremo Labentes oculos claudet amica manus.' Cerda. 822 Quicum] Tametsi placet quicum; dicendum tamen, vetera pleraque exemplaria quacum legere. Pier. Partiri curas] Subaudis consueverat. Servius. |