Lævas cætra tegit; falcati cominus enses. 735 dum cominus. Neque tu omitteris non memoratus versibus nostris, o Œbale: quem Telon dicitur genuisse e Nympha Sebethide, cum jum senex obtineret Capreas, regnum Teleboarum: at vero filius non contentus paterna regione, jam tum late occupat imperio gentes Sarrastes, et campos quos Sarnus perluit; et qui habitant Rufas, et conj. Jo. Schrader. ex iis, quæ sunt ap. Reines. Var. Lect. p. 640.-732. Lævas Heins. e libb. post Pierium. Vulgo erat lævam. Alii læva scetra et sceptra. Scriptura cætra satis firmata est a viris doctis, inprimis Drakenb. ad Silium et Livium.-734. genuisse Hugen. Telum, Thelon, et Sebetide, Sedethide, Sebretide, Sebethride, Sebthride, Suberetide, lebætide, monstra depravationis.-735. Capras Dorvill. Capreis Schol. Juvenal. ad Sat. x, 72.-736. patris Reg. sed non jam Pier. aliquot, et recepit Catrous. jam non et Zulichem.-737. jam dum Witt. tenebat Medic. cum magna codd. parte. Ex Æn. 1, 240 et 626 irrepsisse putabat Heins.-738. Sarrastis Heins. ex vetustioribus. Vulgo Sarrastes. Corrupte al. Sarrastres, Serestres, Sarrastris, Sarrantes. At Sarrastas nusquam vidi memoratos. Silius VIII, 538 Sarrastes etiam populos totasque videres Sarni mitis opes. et qua rigat Rom. et aliquot Heins. cum Witt. NOT.E aκls acumen; vel quasi àykuλídes, ab ¿ykúλn, quæ jaculi species fuit ejusmodi loro alligati. 11. Cætra, scutum loreum, Afris Hispanisque familiare : vocem putat Maurorum Vossius. III. Ensis, in falcis modum curvatus: harpen appellat Ovidius, tribuitque Perseo, ab äprn falx. 734 Sebethide Nympha] Filia Sebethi, ad Neapolim fluvii, Fiume della Maddalena. 735 Teleboum Capreas, &c.] Caprea, plurali numero, insula est contra Surrentinum promontorium, deliciæ olim Tiberii Cæsaris, nunc Capri: quam tenuerunt Teleboæ, ex Acarnania, Epiri regione, profecti. 738 Sarrastes, &c.] Parebant balo populi circa Surrentinum promontorium: nempe Campani orientales, Hirpini, et Picentini. I. Sarnus fluvius loca tractus illius alluit, nunc Sarno: fluens per Campaniam, ex Hirpinorum finibus, in illud sinus Neapolitani latus, quod Surrentino promontorio terminatur. Hujus accolas vocat Sarrastes. II. Rufræ, vel Rufæ, vel Rufrium, nunc Ruvo: urbs ad orientem remotior, in extremis Hirpinis Lucaniam versus. III. Ba tulum et Celenna: urbes ignoti situs. IV. Abella, non Bella, ut male habent quidam codices: nunc Avella: urbs ad septentrionem Sarni: in angulo Campania Samnitibus et Hirpinis confini : excelso situ, quare despectare subjectos populos videtur: ferax nucum, quæ inde avellana dictæ sunt, quas non mala quidem, sed poma appellat Plinius l. xv. 22, Quique Rufras Batulumque tenent atque arva Celennæ, 740 Tegmina quis capitum raptus de subere cortex; Et te montosæ misere in prælia Nersæ, 745 Batulum, et agros Celennæ; et quos muri Abellæ fructiferæ despiciunt: solent vibrare cateias more Teutonico: quibus cortices detracti e subere sunt galeæ capitum, et quibus splendent area pelta, splendent gladii ærei. Te quoque, o Ufens, montosa Nursa miserunt ad bellum, illustrem fama et pugnis felicibus: te, inquam, cui præsertim paret Æquicola, natio aspera, et assueta frequenti venatione sylvarum, in dura terra: hi armati colunt terram, et semper placet eis congerere novas ca qui r. Franc.-739. Rufras Heins. e vetustioribus. Vulgg. Rufas. Tum Batalum Rom. et Gud. a m. pr. Batylum Medic. a m. sec. Butulum Zulich. Baculum Goth. tert. Celene Medic. a m. pr. Celemnæ aliquot Pier. cum Heins. multis. Calemna Rom. alii Calena, Calennæ, Celena, Čelænæ. Etiam Goth. tert. quique arva.—740. mania Bellæ omnes Pier. et Heins. Scilicet antiqua scriptura: maniabellæ. Sed jam ante Servium emendatum fuit: mania Abella. Pompon. Avellæ. In Servianis etiam narratiuncula occurrit, Nola primum a poëta fuisse scriptum, sed mutatum nomen propter negatum ipsi hospitium. Similis fabula de loco Ge. II, 213.-741. catheyas Witt. telas Rom. catellas Medic. et al. catenas Hugen.-742. rapta Witt.-743. auratæque ed. Ven. aneus ens. Serv. ad Æn. 1, 299.-744. ventosa Goth. sec. mentosa tert. Nersa Heins. e codd. Vulgo, Nursa: etsi neutrum alibi occurrit. Narsa, Persa, aberratt. Nyrsa, Rom. Nursa, Nirsæ tres Goth.745. Uffens Menag. pr. cf. inf. 802. Nullus habet Oufens, ut marmora et codd. alibi scribunt.-746. a. bello Witt., sed in marg. multo.—747. duri Rom. Equicula recte Heins. emendavit e codd. Nam vulgg. Equicola, quæ depraNOTE 741 Teutonico, &c.] Arma populorum illorum. 1. Cateia, quæ ab Aventino tormenti genus fuisse dicitur, unde torquebantur saxa: melius ab Isidoro, telum, quod propter gravitatem non longe evolabat, sed vi maxima perfringebat. Hæc Gallorum erat propria, Teutonumque: qui Germaniæ erant populi, circa Cimbricam Chersonesum, ubi nunc Dania. II. Galea e cortice suberis, qui levissimus et spississimus est, liége. 111. Pelta arata, quæ breve scutum fnit, in mo dum Lunæ mediæ, vel hederacei folii: eaque, vel tota ærea; vel ærea lamina protecta. Iv. Ensis æreus. 744 Et te montosæ, &c.] Æqui, vel Æquicoli, seu Æquiculi, quam hic E-· quiculam gentem appellat Virgilius: fuere ad orientem superioris partis antiqui Latii: a fontibus Anienis, fere ad usque Tibur: nunc pars est Campaniæ Romanæ ibi urbs olim fuit Nurse, jam ignoti situs. De venatu, pro venatui, Ecl. v. 29. .Convectare juvat prædas, et vivere rapto. Quin et Marrubia venit de gente sacerdos, 750 755 pradus, ac vivere latrociniis. Praterea venit quoque Umbro generosissimus, missu regis Archippi, sacerdos ex Marrubia natione, ornatus super cassidem foliis olea felicis: qui solebat cantu et tactu infundere soporem generi viperarum, et hydris noxie halantibus; et mitigabat furorem earum, et sanabat arte morsus. Sed non potuit sanare vulnus Trojani teli: neque carmina soporifera, et gramina collecta in Marsis montibus, profuerunt ei contra plagas. Te sylvæ Angiliæ, te Fucinus aquis vatio Grammaticorum est.-750. Marruvia Medic. cum al. Heins. Marubia pæne omnes Pier. Marrula Rom., alii Marubia, Marrivia. Straboni est : Mapovov.-751. galea tert. Rottend.-752. Arcippi, Archipi, Alcippi in libris. jussu Franc. edd. Ven. et Mediol. cum Goth. sec. et tert., qui et Umbo.— 754. Tellez apud Burm. legebat: cantuque herbisque volebat. perperam. v. Not. ad h. v.-755. feras Sprot. et mortes Montalb. a m. pr.-756. Dardanida duo Burm.-757. neque enim Goth. tert., non male. in volnere plerique veteres Pier. et Medic. a pr. m., et superscriptum ab alia: ad volnerà. add. Erf. 758. in montibus ante Heins., qui sustulit in codd. auctoritate.-759. Variant codd. Angitiæ et Anguitiæ; Medic. Anguetiæ, Rom. Angitte, nonnulli quoque depravate Argitiæ, Argicæ, Argia: Angutia, Angicia. Sed Anguitie NOTE 750 Marrubia, &c.] Marsi: ad orientem ac septentrionem Æquorum, inter continua Apennini juga: gens orta, vel juxta Plinium, Gellium, Solinum, e Circes filio; a quo vim adversus venena et serpentes dicitur accepisse vel e Sabinis, quod propter linguæ communionem Cluverio magis placet: vel, juxta alios, a Marsia rege Lydorum. Loca Marsorum præcipua fuerunt, 1. Archippe, urbs olim, quæ hiatu terræ hausta et in Fucinum lacum dissoluta est: quo ex nomine Virgilius Archippi regis nomen finxit. 11. Marrubium vel Mar ruvium, regionis caput, in ejus meridianis finibus, infra lacum Fucinum, juxta fontes Liris fluvii: ea nunc Morrea dicitur. 111. Lucus sive nemus Anguitiæ: quæ fuit juxta Solinum soror Circes, venitque cum ea in Italiam, et vicina Fucino lacui occupavit. Lucus hic ad occidentem lacus situs fuit: hodie oppidum Luco. IV. Fucinus lacus, fere in media regione, propius tamen ad meridiem descendens nunc Lago Fucino; vel a vicino oppido, Lago di Celano. De hydris, supra 447. De Dardania, Trojana, Æn. 1. 239. Te liquidi flevere lacus, Ibat et Hippolyti proles pulcherrima bello Virbius insignem quem mater Aricia misit, Eductum Egeriæ lucis, humentia circum 760 pellucidis, te puri lacus luxerunt. Veniebat quoque Virbius, soboles Hippolyti clarissima bello: quem mater Aricia misit illustrem, educatum in sylvis Egeriæ, juxta firmatur lapide Gudiano p. LIV, 9. cf. Heins. et Drakenb. ad Sil. vII, 500; et videntur utique veteres nomen hoc ab anguibus duxisse, Tum Ficinus, Focinus, Fulcinus, Fuscinus, aberratt.-760. lacus nemorosaque Tempe explent hemistichium Vratisl. et Dorvill. cum Goth. pr.-762. Verbius et Aretia Rom., ex more veterum pronuntiandi. Atria Goth. pr. Ariola Parrhas.-763. Hymettia ab Heinsio, qui tamen ipse improbat, et ab Burmanno relictum miror: nam Cuningham. post Ruæum, Catrum, Trappium humentia recte retraxit. Monuit quoque Jo. Schrader. Emendatt. p. 8. Sed retinuit forte viros doctos dubitatio, unde tam erudita lectio in poëtam venerit. Fraudem tamen detegere in promtu est. Vera lectio est humentia, quam præstantissimi codd. Rom. et Medic. servant, una cum Parrhas. Franc. et ed. Ven. ap. Burm., sicque emendatum per Naugerium ed. tert. Ald. 1513. Scriptum hoc fuit in aliis umentia, umētia, humecia, in Gud. ymetia, quod alii ap. Heins. depravarunt in himetia, himecia, imetia, ymettia, hemetia, hymetia, unde perperam eruditiores Hymettia fecerunt, quod alienissimum ab h. 1. est. Quod vero multo etiam magis fraudi fuisse videtur, fuit ascriptas locus alter huic simillimus lib. IX, 584 Symathia circum Flumina etc., nnde in Leid. transiit Symetia, in Goth. sec. Sinnetia, in alios Cymetia. Nemo itaque dubitet, humentia veram esse lectionem: ut recte censuere Guell. cum Gifanio, Cerda NOTE 761 Hippolyti proles, &c.] Hippolytus, Thesei Athenarum regis filius, a noverca Phædra frustra interpellatus de stupro, ideoque ab eadem de vi in se parata falso delatus ad patrem : cum ad littus maris currum ageret, devotus a patre, equis subito marini monstri incursu efferatis raptatus ac discerptus est. Diana ejus cultu et castitate commota, per Æsculapium, Phabi et Coronidis filium, revocavit eum in vitam, commendavitque ipsum Egeria Nymphæ Aricini nemoris: ubi inter minores Divos cultus fuit, appellatusque Virbius, quod inter ciros bis fuerat. Fingitur a Virgilio filium habuisse sibi cognominem, qui Turni auxilio venerit. 762 Mater Aricia] Vel est Aricia, urbs antiqua Latii, tribus circiter leucis Laurento dissita ad septentrionem, nunc la Riccia: quæ mater dici tur, quomodo Italia, Ge. II. 173. magna parens frugum...Magna virum.' Vel Aricia quædam Nympha, quam videtur fingere Virgilius amatam ab Hippolyto Virbio, matremque secundi hujus Virbii: quæ Aricia urbi nomen dederit; ut Virbius vicino Aricia colli, cujus Persius et Cornutus meminerunt. 763 Egeria lucis, &c.] Circa Ariciam nemus ingens fuit, dictum Dianæ, vel Egeriæ; ubi nunc oppidum Nemo: item templum Dianæ Scythica vel Taurica; et lacus Dianæ Aricinæ, nunc Lago di Nemo. Lacus multis impletur fontibus, quorum præcipuus fons Egeria dictus est. Hanc nympham Numa Pompilius, Romanorum rex secundus, sibi esse conjugem fingebat; ab eaque legum instituta se accipere. Eandem fingit Ovidius, ex morte Numæ nimium dolentem, Dia P. VIRGILII MARONIS Littora, pinguis ubi et placabilis ara Dianæ. 766 littus humidum, ubi est ara Diana pinguis et placida. Quippe ex fama narrant Hippolytum, resuscitatum herbis medicinalibus et amore Diana, iterum venisse sub astra cælestia, et sub aërem superiorem cali; postquam obiisset fraude novercæ, et aliis.-Vs. 764. dubito an satis sanus sit; certe languet illud: ubi ara Dianæ est pinguis et placabilis: etsi bene novi pinguis, ut Homeri πíova vndv, ad victimarum frequentiam, placabilis, ad Scythicam religionem referri, qua homines mactabantur, quod nunc Ariciæ non ita fiebat; ut hactenus adeo, quæ olim implacabilis dici poterat, jure videri posset placabilis Dea: id quod a Dea ad aram translatum, ut sit ara placabilis, qua litatur, ad quam Dea adeo placatur. At ingrata sunt quæ copulantur: pinguis et placabilis ara. Saltem et deletum malim: pinguis ubi placabilis ara Diana; sic ara pinguis est Dianc nunc placabilis. Cluverius in Ital. ant. p. 934 legit: pinguis ubi implacabilis ara Dianæ, uti immitem dixit Silius.-766. Deciderit pr. Hamb. pro var. lect., quod Burmanno placebat propter v. 768, mihi non item, explevit idem et Witt. NOTE næ miseratione in fontem illum conversam fuisse, 763 Humentia circum Littora] Ita e Romano codice, apud Pierium, emendandum duximus: cum vulgata lectio, Hymettia, careat sensu. Nam Hymettus, mons apibus et melle celebris, in Attica est, et primam habet syllabam brevem: neque ullum in eo Italiæ tractu nominis hujus vestigium esse, Gifanius, Pimpontius, Nascimbænus sentiunt. 764 Placabilis ara Diana] In Taurica Chersoneso colebatur Diana sanguine exterorum hominum, quotquot illuc appellebant. Diana Iphigeniam Agamemnonis filiam, e sacrificio subductam, et illuc ex Aulide translatam, sibi in sacerdotem consecraverat, Æn. 11. 116. Orestes Agamemnonis filius, ad ulciscendam necem patris, matrem Clytemnestram interfecerat, Æn. III. 331. Ideo Furiis agitatus, inter cetera piacula, jussus dicitur in Tauricam abire Chersonesum, indeque Dianæ simulacrum eripere. Eo igitur cum amico Pylade profectus, jussu regis Thoantis tan tum non immolatus est: sed agnitus a sorore clam cum ea Dianæ simulacrum abduxit: et, ut est magna fabutulit, juxta Hyginum; Athenas, juxta larum varietas, Mycenas illud transEuripidem; juxta Latinos plerosque Græcorum æmulos, Ariciam. Suspicatur Cluverius hanc religionem ab acceptam. Italis per Pelasgos et Arcadas esse humanas his omnibus locis esse macConstat vero victimas tatas ad memoriam Taurici sacrificii, non tanta tamen apud Aricinos imexteri immolabantur: sed servus alimanitate. Neque enim illic omnes quis fugitivus, in illo nemore tamdiu sacerdotio fungebatur sub regis nemorensis nomine; donec ab alio fugitivo deretur. Unde placabilis ara illa diciprovocatus ad certamen, ab eo occitur a Virgilio; et a Valerio Argonant. 11. 304.soli non mitis Aricia regi.' Perstabat adhuc illa religio Caligulæ tempore cujus in vita, Suetonius c. jam annos potiretur sacerdotio, vali35. Nemorensi regi, quod multos diorem adversarium subornavit.' |