Advenit, et rigida Dryopem ferit eminus hasta
Sub mentum, graviter pressa, pariterque loquentis
Vocem animamque rapit, trajecto gutture; at ille
Fronte ferit terram, et crassum vomit ore cruorem.
Tres quoque Thréicios Boreæ de gente suprema,
Et tres, quos Idas pater et patria Ismara mittit,
Per varios sternit casus. Accurrit Halesus,
Auruncæque manus; subit et Neptunia proles,
Insignis Messapus equis. Expellere tendunt
Nunc hi, nunc illi; certatur limine in ipso

350

355

pore venit e Curibus, et procul lædit Dryopen rigenti hasta dure inflicta sub mentum, et simul aufert loquenti vocem et spiritum transfosso jugulo: ille autem terberat fronte tellurem, et effundit ore spissum sanguinem. Dejicit etiam per varios modos tres Thracas, de sublimi stirpe Borea; et tres quos pater Idas et patria urbs Ismara misit ad bellum. Halesus occurrit, et turma Auruncæ: occurrit et progenies Neptuni Messapus conspicuus equis: modo hi, modo illi conantur expellere: pugnatur in ipso ingressu Italiæ. Quemadmodum venti op

ornare. Laurus Medic. a m. pr. lapsus duo Burm.-346. Advolat Oblongus Pierii, Hamb. pr. et sec. Rottend. cum Leid. Dryopen legebatur; rescripsi Dryopem ex Apboy. Driopem, Dyopen, erratum ap. Burmann.-347. presso sphalma est ed. Burm.-349. Fronte premit aliquot Burm. cum Goth. tert.—350. Tris vetustiores plerique. At in codd. antiquis apud Gell. XIII, 19 priore loco Tres, altero tris lectum esse narratur, idque à poëta auri datum. Sane hominum argutias plures passim vidimus; nolo tamen judicio aurium, quod varium esse solet, refragari. Legat adeo, qui volet, Tres quoque tum Et tris.-351. et patria, Ismara mittunt: malebam scriptum. Sicque video etiam Heinsium in votis habuisse; uti fuit Ge. 11, 37. Sed potuit a poëta Ismarus pro Ismarius dici; ut tot alia. Ismarus autem non modo urbs Ciconum, circa Maroneam, Odyss. 1. 40, sed et ipse mons apud Virgil. Ecl. vi, 30. nutrit Leid. et Goth. tert. -352. Adcurrit Heins. e Medic. et aliis reposuit, vulgo Occurrit. Porro Halasus h. 1. exaratum in ed. Heins. et Burm., cum tamen sup. VII, 724 Halesus inductum esset. Sed et ea, quæ Heinsius h. 1. super vocis origine disputat, scripturæ Halasus adversantur. In Troade erat rò 'AλhFly wedlov: Strab. xIII, pag. 902 A.-354. Insanis M. Parrhas.-355.

NOTE

350 Threicios, Borea, &c.] Thraces En. III. 14. Boreas septentrionalis ventus, fingitur Strymonis fuisse filius, fluvii Macedoniæ, qui Thraciæ etiam tribuitur, Ecl. vII. 51.

351 Ismara] Singularis numeri, ut videtur: Thraciæ urbs est Servio ad Ismarum montem, qui non longe est ab ostiis Hebri: Ismarus tamen urbs Delph. et Var. Clas.

illa vulgo dicitur, non Ismara. Ptolemæo in Armenia Minore statuitur, ad Euphratem.

353 Halesus, Auruncæque, &c.] Auruncorum Italorum dux, mox a Pallante occidendus, 425. Æn. vii. 723. 726. &c. De Messapo, equis nobili, ob Neptunum equi auctorem, ibid. 691. De Ausonia, ibid. 54. 4 E

Virg.

Ausoniæ. Magno discordes æthere venti
Prælia ceu tollunt, animis et viribus æquis:
Non ipsi inter se, non nubila, non mare cedunt ;
Anceps pugna diu; stant obnixi; omnia contra.
Haud aliter Trojanæ acies aciesque Latinæ
Concurrunt hæret pede pes, densusque viro vir.
At parte ex alia, qua saxa rotantia late
Impulerat torrens arbustaque diruta ripis,
Arcadas, insuetos acies inferre pedestres,
Ut vidit Pallas Latio dare terga sequaci;
Aspera quis natura loci dimittere quando

360

365

positi excitant pugnas in spatioso aëre, paribus animis et viribus: non cedit mare ipsis, non nubes, non ipsi venti inter se; diu dubium est prælium, manent obluctantes contra omnia. Non aliter agmina Trojana, et agmina Latina congrediuntur : pes hæret pedi, et vir spissus viro. Sed ab alia parte, qua torrens late disjecerat lapides contortos, et arbores evulsas e ripis; postquam Pallas conspexit Arcadas, non assuetos incurrere agmine pedestri, objicere terga Latino persequenti; quando

limite Zulich. limina in ipsa Gud. a m. pr.-356. Magno æquore suspicatur Burm., quia mox sequitur: non mare. Atqui sequitur quoque non nubila. Vix putes serio talia tractari. Magnum mare idem interpretatur tempestuosum et agitatum ventis. Magnos fluctus in eum sensum dici non dubito: Magnum mare, vix puto: sed sic dicitur pro vasto mari.—357. animis et viribus aquis. Mallet forte, inquit Burmannus, qui modo æquore protulerat, critica prurigine laborans aliquis hic legere æqui. Sed docte mox docet, utrumque quidem recte dici, sed Virgilio placuisse alterum viribus æquis, multis in locis, v. c. inf. 431.-358. Nunc in edd. ant., sicque Goth. tert. cedit omnes. cedunt Medic. a m. pr., idque Heins. arripuit, paulo cupidius.-359. obnixi et olim editum inde ab Aldd. (donec ed. Commelin. e Palat. obnixa intulit) et reductum ab Heinsio tanquam elegantius, per græcismum stant contra venti obnixi (karà) omnia. At vide meliorem rationem interpretationis in notis. Est hujus lectionis auctoritas apud Arusianum Messium. Omnes tamen ubique fere codd. cum Romano et Mediceo obnixa; ut omnia sint obnixa, ob nitantur sibi invicem, mare ventis, venti mari et sic porro. Quod si sunt codd., in quibus obnixi legitur, scriptum illud in litura: præter alterum Hamb. et Moret. tert. et Goth. pr., de quibus id monitum non video. obnoxia sec. Rottend. Retraxit obnixa Cuningham. et Brunck. Habet sane utraque lectio, quo se commendet et quo se tueatur.-360. Teucrorum acies sec. Rottend.-361. hærent Dorvill. a m. pr.-363. Impulerat e Medic. Colot. Scheffer. et Moret. qu. Heinsius reposuit. Addit Burm. Aldinam, perperam puto; nam omnes Aidd. tuentur quod vulgo habent codd. cum Rom. intulerat ; tum deruta Sprot.-364. Arcades ed. pr. et N. Heinsii, operarum haud dubie vitio.-365. sequenti Vratisl.-366. quos Gud. demittere aliquot Pier. et Burm., NOTE

Suasit equos; unum quod rebus restat egenis,
Nunc prece, nunc dictis virtutem accendit amaris :
Quo fugitis, socii? per vos et fortia facta,
Per ducis Evandri nomen, devictaque bella,
Spemque meam, patriæ quæ nunc subit æmula laudi,
Fidite ne pedibus. Ferro rumpenda per hostes
Est via. Qua globus ille virum densissimus urget:
Hac vos et Pallanta ducem patria alta reposcit.
Numina nulla premunt: mortali urgemur ab hoste
Mortales; totidem nobis animæque manusque.
Ecce, maris magna claudit nos objice pontus;
Deest jam terra fugæ : pelagus Trojamne petemus?

370

375

quidem difficilis natura loci coëgit eos descendere ex equis; modo precibus, modo dictis asperis inflammat virtutem illorum, quod solum supererat in rebus angustis : Quo fugitis, o socii? per vos ipsos, et per generosa gesta vestra; per nomen Evandri regis, et relatas victorias, et meam expectationem, quæ nunc surgit æmula gloria paterna: ne committite vos fuga: via est aperienda inter hostes, qua parte multitudo illa hominum spississima premit nos: nobilis patria hac vocat vos et ducem Pallanta. Nulli Dii urgent nos, mortales urgemur ab hoste mortali: sunt nobis tot manus et animæ, quot illis. Ecce mare coërcet nos magno obstaculo aquarum : jam terra deficit fugæ : an adibimus mare, an Trojam? Dixit hæc, et

perperam; est enim dimittere voc. proprium. Burmannus laudat Suet. Cæs. 60. quondam Parrhas.-367. quod restat rebus e. duo Hamb.-368. v. extendit Parrhas.-369. Quos f. Gud. a m. pr.-370. Forte Et ducis. Nam est: Vos precor et per f. f. et per d. E. nomen.-371. laudis edd. aliquot apud Pier. et Ald. pr. cum Goth. tert.-372. rapienda pr. Hamb., sed ferro rumpitur via, cf, Burm.-373. Quo gl. Rom.-374. p. arma pr. Hamb., an alma, inquit Burm. reposcat Parrhas.—376. nobisque Montalb. in nobis duo Burm. nobis totidem Dorvill.-377. magna objice seu obice (scribendum sic obIce, nam I est pro ii ut Lavinl. imperI.) recepit secundum Pierium Heinsius vetustiorum omnium auctoritate: quem vide ad h. 1. et ad Claudian. II in Eutrop. 34. Edd. et codd. recent., ut Goth. tres, magno, quomodo et Servii ætate nonnulli legebant, parum memores et hic et hæc ober dici. Nonnulli adeo magni emendare ausi. vid. Serv.-378. Pelagus Trojamne hoc est, utrum Pelagus an Trojam? Pelago Trojamne, (quod esset: num mari Trojam novam, nam antiquam, jam excisam, Arcades petere haud poterant, petendam esse putatis?) edd. vulgg. ante Heins., cum tamen vetustiores codd., quod et Pierius monuit de suis, constanter habeant: Pelagus Trojamne. Nisi quod Gud. et Leid. Pelagus Trojane. Montalb. Trojum pelagusne. Ed. pr. Burm. Pelagus terramne. Mediol. Pelagos Trojamne. Porro petamus Medic, a m, sec. Gud. et alter Mentel.

NOTE

371 Spemque meam, quæ, &c.] Cum rem rediturum. pater meus victor ex omnibus bellis domum remearit: ego, ejus laudis æmulus, sperabam me quoque victo

378 Trojam] Novam, seu castra Trojanorum, Æn. vii. 157.

Hæc ait, et medius densos prorumpit in hostes.
Obvius huic primum, fatis adductus iniquis,

Fit Lagus: hunc, magno vellit dum pondere saxum,
Intorto figit telo, discrimina costis

Per medium qua spina dabat: hastamque receptat
Ossibus hærentem. Quem non super occupat Hisbo,
Ille quidem hoc sperans; nam Pallas ante ruentem,
Dum furit, incautum crudeli morte sodalis,
Excipit, atque ensem tumido in pulmone recondit.
Hinc Sthenelum petit, et Rhæti de gente vetusta
Anchemolum, thalamos ausum incestare novercæ.
Vos etiam gemini, Rutulis cecidistis in arvis,

380

385

390

medius irruit in hostes confertos. Lagus occurrit primum obvius illi, attractus fatis adversis: dum hic attollit saxum vasti ponderis, Pallas occidit eum immissa hasta, qua parte spina facit divortium costarum per medium dorsi: et retrahit hastam infixam ossibus. Hisbon non intercipit illum Pallanta in hoc opere, quamvis ille hoc speraret. Nam Pallas prius intercipit irrumpentem, improvidum, dum furit ob mortem asperam socii: et occultat gladium in pulmone turgido. Deinde invadit Helenum, et Anchemolum e veteri familia Rhæti, ausum constuprare cubile novercæ. Vos quoque gemini fratres occidistis in campis Rutulis,

cum aliis Burm. et cum aliquot Pierii, qui petetis ex edd. vett. habet, quod et in Goth. pr. occurrit, reliqui petatis. Pelago Lernamne petemus h. e. Arcadiam, vel, Pallanteumne petemus, ingeniose tentabat Jo. Schrader. in schedis.-379. prorupit Parrhas.-380. fatis primum deductus Ven. deductus etiam Goth. tert. advectus Parrhas.-381. hic quidam olim edd. ap. Pier. vellit magno Rom. et aliquot Heins. ac Burm. cum binis Goth. et Ms. Bersman., unde revocavit Cuningham. cum Rom.-383. qua spina dabat Medic. Gud. a m. pr. Montalb. cum Colot. et Parrhas, ac Goth. sec., idque recte recepit Cuningham., idque ipse nunc sequor: postulat enim id consecutio temporum, quam poëta amat. Vulgo dedit editur. hostemque retemptat Dorvill., ineptissimus codex, a m. pr. est aveσñáσaт' YXos.-384. Quem desuper Dorvill. et Goth. sec. occubat duo Moret. et var. lect. Pierii ap. Burm. Hisbo e libb. refinxit Heins. pro vulgari Hisbon. Corrupte alii: Hysbon, Hispon, Isbon, Iston, Hismon, Usbon.-386. Marte Goth. tert.-387. in deest Ven.-388. Hinc Helenum vett. edd., etiam Ald. pr. At Sthenelum ex libris, in quibus fere Stenelum est scriptum, defendit Pier. et Heins., edideruntque hoc Egnatius et Nauger. Nisi verum est Sthenium, quod Medic. Gud. et bini Rottend. habebant. Stenium quoque ed. pr. Burm. Stelenum, Steneum, Steium, Stimum alii. Tum: petit, hinc Parrhas. Rhathi, Reheti, Reti, Rethi, Hræti, vitiose al.-389. 'Ayxéμoλov esset: ut apud Homerum 'Ayxéμaxos. Anthemolum, Achemodum, Anchelumum, Archemodum, Ancelomum, Arthemolum, Austemolum, aberratt. Árchemorum, 'Apxéμopov, quædam edd., ut ap. Juvenal. vII, 234 legitur, qui h. 1. respexit. thalamumque ed. pr. Burm. temerare sec. Moret.-390. in agris Gud. et tert. Rottend. cum NOTE

387 Tumido in pulmone] Et ex natura sua, et ob iram ex morte socii concep

tam.

rat Servius ex Abieno, Rhætum fuisse Marrubiorum in Italia regem, qui cum Anchemolo filio novercam super

389 Anchemolum, thalamos, &c.] Nar- induxisset Casperiam, stuprata illa

Daucia, Laride Thymberque, simillima proles,
Indiscreta suis gratusque parentibus error;

At nunc dura dedit vobis discrimina Pallas:

Nam tibi, Thymbre, caput Evandrius abstulit ensis;
Te decisa suum, Laride, dextera quærit;
Semanimesque micant digiti, ferrumque retractant.
Arcadas accensos monitu, et præclara tuentes
Facta viri, mixtus dolor et pudor armat in hostes.
Tum Pallas bijugis fugientem Rhotea præter
Trajicit. Hoc spatium tantumque moræ fuit Ilo;
Ilo namque procul validam direxerat hastam :
Quam medius Rhoteus intercipit, optime Teuthra,

395

400

Laryde et Tymber, soboles Dauci, quæ erat simillima, et indistincta suis parentibus, et causa jucundi erroris. Sed Pallas nunc posuit crudelia discrimina inter vos. Nam gladius Evandri filii abscidit tibi caput, o Tymber: dextra manus amputata quærit te suum, o Laride: et digiti moventur semimortui, et motant gladium. Dolor junctus pudori excitat in hostem Arcadas inflammatos monitis, et videntes egregia gesta ducis. Tunc Pallas confodit Rhateum fugientem ulterius equis binis Nam Pallas injugo alligatis: tantumdem spatii et moræ fuit Ilo ad mortem. tenderat eminus in Ilum hastam robustam: quam Rhoteus medius excepit, fugiens te, fortissime Teuthra, et fratrem tuum Tyren; et excussus e curru semimortuus

tribus al. armis Leid., aberrationes perpetuæ.-391. Dautia nonnulli Codd. cum Goth. pr. Dancia Julius Sab. Daunia Menag. pro div. lect. et Scheffer. cum Zulich. a m. sec., quod probat Heins. Equidem non video, cur non Daucus aliquis esse aut fingi potuerit, cui duo filii essent, Larides et Thymber, Daucia proles. Lauride Goth. tert. et aliquot Burm. Larida Mentel., et Lauride Dorvill. Tum Thymbræque, Tyber, Thiber, Tymber, Tiber al. Quod poëta sibi in tam brevi spatio Thymber et Thymbre permisit, exemplo non caret. 392. Indiscreta suis, interpungit Wakefield cum Servio ; nec male; suis scil. propinquis.-393. Et nunc Dorvill. dira Sprot. pro var. lect. et Zulich. a m. pr. sava Schol. Stat. Ix Theb. 295.-394. enses Medic.-395. descissa duo Burm.-396. Semianimes Rom. et 404, et sic scribi malim.-398. d. et furor Rom. cf. sup. ad iv, 91.-399. propter in fine tert. Rottend., ut sit prope. Eadem varietas alibi. Burm. laudat ad Ovid. Met. v, 159.-400. Illo Parrhas. Delevi nunc interpunctionem post spatium; nam ex animo poëtæ junctura videtur esse : hoc tantumque spatium fuit Ilo mora, casu tertio ; h. e. moratum est mortem.-401. derexerat Rom. et Medic., ut alibi.-402. NOTE

fuit ab ipso Anchemolo, qui patris metu ad Turnum fugit.

392 Indiscreta suis, &c.] Ita similes inter se fratres, ut a parentibus discerni non possent.

394 Thymbre] Dicitur Thymber et Thymbrus; ut Evander et Evandrus, En. viii. 313.

396 Ferrumque retractant] Convulsis nempe nervis, et aliquo motu subsultuque gladium adhuc attrectantibus.

402 Teuthra] Teuthras, Teuthræ: ut Æneas, Æneæ: vocat. in a. Tyren] Tyres, Tyra: ut Anchises, Anchisa; accus. in en.