ページの画像
PDF
ePub

Cum pedes incedit medii per maxima Nerei

Stagna viam scindens, humero supereminet undas;
Aut, summis referens annosam montibus ornum,
Ingrediturque solo et caput inter nubila condit:
Talis se vastis infert Mezentius armis.
Huic contra Æneas, speculatus in agmine longo,
Obvius ire parat. Manet imperterritus ille,
Hostem magnanimum opperiens, et mole sua stat;
Atque oculis spatium emensus, quantum satis hastæ:
Dextra, mihi Deus, et telum, quod missile libro,
Nunc adsint; voveo prædonis corpore raptis
Indutum spoliis ipsum te, Lause, tropæum
Æneæ. Dixit; stridentemque eminus hastam
Injicit; illa volans clypeo est excussa, proculque

765

770

775

graditur pedes, aperiens sibi iter per vasta stagna medii Nerei; aut quando reportans antiquam ornum e summis montibus, ambulat in terra, et tegit caput inter nubes. Talis Mezentius immittit se magnis armis. Ex adverso Æneas, conspicatus eum in longa turma, parat ire obviam illi. Ille stat intrepidus, expectans generosum hostem, et immotus est sua proceritate: et mensus spatium, quantum sufficie bat haste, ait: Nunc dextera, quæ mihi Deus est; et hasta, quam vibro volatilem, auxilientur mihi. Voveo, o Lause, te fore trophæum ipsum Æneæ, vestitum spoliis detractis e corpore raptoris. Sic ait, et procul evibravit hastam sonantem: illa

(pro tam magnus) se infert.-764. Dum p. Leid.-765. numero Gud. unda Goth. sec.-766. At simul infrendens annosum ed. pr.-767. solum pro var. lect. pr. Hamb. et Goth. tert. Vide modo v. 763. intra sec. Hamb.-769. Hunc contra Medic. et Leid. et Dorvill, a m. sec. Hinc Ven. Tunc Sprot. agmine magno pr. Hamb.-773. Interpungo: Dextra, mihi Deus, et telum.... adsint! ne accipiatur: dextra mihi Deus est, et telum. Tum in telum Ven. vibro Oblongus Pierii.-774. Huc Hugen., ut Ecl. II, 45 et al. assis Erf.— 775. Inductum Leid. triumphum Bigot. et pro var. lect. pr. Hamb., natum ex scriptura vitiosa trophæum. Sed volebat Mezentius Lausum induere armis Æneæ, ut in tropæo truncus armis indui solet.-777. Injicit Heins. e Gudiano refinxit: pro vulgato: Jecit, at. Turbatur fere in libris : in aliis Jecit: illa, sicque in Medic. et a sec. m. at insertum. Jacit Voss. pr. Conjicit Parrhas. et Montalb. Ejecit Mentel. pr. Injecit pr. Hamb. Tum clypeoque

NOTE

Ecl. vi. 35. Nerei stagna: humilior expressio maris, quam auget addendo, maxima: ut Æn. 1. 122. nantes in gurgite vasto.'

773 Dextra, mihi Deus] Nam ubique Contemtor Divum Mezentius: Æn. VII. 648.

Solent victores truncum arboris eligere, quem spoliis onerent; idque tropæum appellant. Mezentius vovet, non truncum arboris, sed Lausum ipsum filium suum tropæi loco sibi futurum : id est, se daturum, et quasi consecraturum filio spolia

775 Ipsum te, Lause, tropæum, &c.] Æneæ.

Egregium Antoren latus inter et ilia figit:

Herculis Antoren comitem, qui missus ab Argis
Hæserat Evandro, atque Itala consederat urbe.
Sternitur infelix alieno vulnere, cœlumque
Aspicit, et dulces moriens reminiscitur Argos.
Tum pius Æneas hastam jacit: illa per orbem
Ære cavum triplici, per linea terga, tribusque
Transiit intextum tauris opus, imaque sedit
Inguine; sed vires haud pertulit. Ocyus ensem
Æneas, viso Tyrrheni sanguine lætus,
Eripit a femine, et trepidanti fervidus instat.

780

785

autem volans detorta est e clypeo Æneæ, et longe confodit inter ilia et latus illustrem Anthorem: Anthorem socium Herculis, qui profectus Argis adhæserat Evandro, et remanserat in urbe Itala. Miser dejicitur aliena plaga, et spectat cœlum, et moriens recordatur dilectos Argos. Tunc pius Eneas immittit hastam: illa pervadit per clypeum cavum trino ære, per telas lineas, et opus clypei compactum tribus coriis tauri: et summa sui parte stetit in inguine; sed non tulit vim suam eo usque. Statim Eneas, gaudens conspecto sanguine regis Etrusci, educit gla

quatuor Burm. expulsa Zulich. et alter Menag.-778. Antorem Servius, Valerius Probus, et Agræcius, Grammatici jam satis monuerunt esse ab Antores. 'Arrons, ut Aipns: unde tamen melius fieret Antoren. Corruptelas vid. ap. Pier. et Burm. Antoren dedit ex ed. pr. Cuningham., idque secutus sum. Apud Cerdam Alciatus Parerg. VII, 16 Antonem legebat, quia Plutarchus Antonios originem et nomen ab Antone Herculis filia trahere dixit (in Vita Anton. pag. 917 C.) fixit Goth. sec., sicque Agræcius de Orthographia laudat.-779. jussus ab Franc.-780. considerat Gud. a m. pr. et tert. Mentel.-782. moriens dulces aliquot Heins.-783. At p. pr. Hamb. a m. sec. et Bigot. cum Goth. tert. et per Leid.-784. Ere cavo Rom. ter linea idem. lignea nonnulli ap. Pier., tum Sprot. pr. Hamb. et pr. Moret., ac pro var. lect. Zulich. cum ed. pr., idque Catrons perperam secutus.785. imoque Colot., indocte ex interpretamento. sidit in marg. ed. Sylburg. ap. Burm.—788. femine Carisius et plerique codd. Pier. et Heins., itaque

NOTE

778 Antoren] Non ab Antor, Antoris: brevis enim esset media syllaba: ut in Hector, Hectoris; Nestor, Nestoris. Igitur ab Antores, ut Diores: unde Antoren, sicut Dioren, En. XII. 509. Ita Servius. De Argis, urbe Peloponnesi, Æn. 1. 288. De Hercule, apud Evandrum excepto, En. vIII. 200.

terga: id est, plexus varios. Lino autem, sive linteo, tegebantur ærea etiam scuta, ut iis inhærere pictura posset ex Servio. De inguine, supra 589.

788 Femine] Femen et femur, promiscue sumuntur : tamen proprie femen, pars est interior; femur, exterior. Aiunt aliqui solum dici femur,

780 Itala urbe] Pallanteo, Evandri in nominativo: cujus genitivus sit regia, Æn. vIII. 51. femoris vel feminis.

784 Linea terga] Supra 482. Ferri

Ingemuit cari graviter genitoris amore,

Ut vidit, Lausus; lacrymæque per ora volutæ.
Hic mortis duræ casum, tuaque optima facta,
Si qua fidem tanto est operi latura vetustas,
Non equidem, nec te, juvenis memorande, silebo.
Ille pedem referens, et inutilis, inque ligatus
Cedebat, clypeoque inimicum hastile trahebat.
Prorupit juvenis, seseque immiscuit armis;
Jamque assurgentis dextra plagamque ferentis
Æneæ subiit mucronem, ipsumque morando
Sustinuit; socii magno clamore sequuntur:
Dum genitor nati parma protectus abiret;

790

795

800

dium a femore, et ardens imminet turbato. Lausus, cum id conspexit, alte ingemuit ex amore in dilectum patrem, et lacrymæ sparsa sunt per vultum. Sane, si aliqua posteritas datura est fidem tanto facto, non hic tacebo exitum asperæ mortis, et tua fortia gesta; nec te ipsum, o celebrande juvenis. Ille retro ferens gressum, et debilis, et impeditus, recedebat, et trahebat cum clypeo hastam hostilem ; juvenis irruit, et se interposuit armis, et objecit se cuspidi Æneæ attollentis dextram, et inferentis vulnus, et ipsum sustinuit retardando: socii adjuvant ingenti clamore,

ab Heinsio receptum, quem vide. Alii cum Goth. sec. et tert. femore, quod Priscianus agnoscit. Conf. ad Tibull. 1, 9, 26. in femine Goth. pr.789. graviter cari Dorvill.—790. volutant tres Heins. et duo Burm. cum Erf. solute Bigot. et Goth. tert.-791. optima facta erunt fortia: sicque libri constanter. At apud Servium alii: tuaque, optime, facta; quod placere potest, Ge. Fabricio quoque et Cuninghamo judicibus: sicque Goth. sec., etsi e recentissimis, et, quod mireris Heinsio non observatum, a m. sec. Mediceus. Unde Jul. Sabinus Apronianum ita legere tradidit. Obstat tamen, quod bene vidit Brunck., quod additum jam est, juvenis memorande. fata pr. Voss. cum eodem Goth., nec hoc male; ut alias fata et casum jungit poëta.-792. Videtur ex Servianis laciniis colligi posse, lectum olim fuisse Si qua fides. An versum male expletum arbitrabimur, ut nunc est? est deest pr. Hamb. et parti Pier. codd.-793. Non equidem, sic interpunxi : nam partes sententiæ hæ: Non equidem silebo hic mortis duræ casum—nec te, m. j.—794. atque ligatus tres Burm. cum Goth. tert.—796. Prorumpit Heins. e Romano adoptaverat : is vero Prorupit habet, et hoc recte, nam sequitur immiscuit; hoc igitur nunc emendavimus. Vulgo: Proripuit, quod fugientis est, non in pugnam prodeuntis.-797. dextræ vulgg. cum Servio ante Heins., qui e Medic. Gud. et pro div. lect. Hamb. pr. (adde Goth. tert.) reposuit dextra, ut sit assurgere dextra, ad ictum insurgere manu elevata. In Rom. erat dextrum, minus concinne.-798. subigit Medic. morantem Serv. ad VII, 161.-799. magno socii Goth. tert.-801. perturbant Medic. Parrhas. ed.

NOTE

794 Inque ligatus, &c.] Æneæ hastili, per clypeum in inguen impacto, cum ipso clypeo quasi illigatus.

796 Porupit juvenis] Sic restituimus

ex Romano apud Pierium codice: alias proripuit.

800 Parma] Brevis clypeus, rotundus, et undique par: velitum apud

Telaque conjiciunt, proturbantque eminus hostem
Missilibus. Furit Æneas, tectusque tenet se.
Ac velut, effusa si quando grandine nimbi
Præcipitant, omnis campis diffugit arator,
Omnis et agricola; et tuta latet arce viator,
Aut amnis ripis, aut alti fornice saxi,
Dum pluit in terris; ut possint, Sole reducto,
Exercere diem: sic obrutus undique telis
Æneas nubem belli, dum detonet, omnem

805

dum pater excederet tectus parma filii: et evibrant spicula, et longe propellunt hostem jaculis: Eneas sævit, et continet se tectus clypeo. Et quemadmodum, si aliquando nubes ruunt effusa grandine, omnis arator et omnis agricola fugit ex agris, et viator abdit se sub aggere securo, aut sub crepidine fluvii, aut sub cavo rupis ardua, dum pluit; ut possint Sole revocato operari per diem in terris: sic Æneas obrutus undequaque spiculis, sustinet omnem nubem armorum, donec cesset

Mediol. et Ven., perpetua variatione. In Ven. etiam que deest.-802. clypeoque tenet se alter Hamb.-803. effusi Zulich. cum Goth. tert. effuso Oudart. effusam Franc.-805. et ante tuta abest vett. edd. codd. Ge. Fabricii, qui sublatum volebat; et sustulit Cuningham., sed numeris versus debilitatis; tum tuta....arte Medic. cum plerisque Heins. ac Parrhas., quod illi placebat. Sic quoque Rom. Suus tamen quemque sensus docebit facile arce præstare, nec debuisse poëtam aliter dicere, cum, genere posito, mox duas formas ac species subjiciat: cavum ripæ vel antrum; solent autem poëtæ generi posito subjicere formam: v. c. inf. lib. xII, 522 Arentem in sylvam et virgulta sonantia lauro. Et sic sexcenties. tute Dorvill.-807. Dum pluit; sic etiam Servius distinguere jussit, ne archaismus existeret: Dum pluit in terris: pro in terras. Vix tamen magna sensus subtilitate opus est, ut aliquis percipiat hanc interpunctionem esse unice probandam: primum quod Virgilius doctrinæ causa antiquiorem formam prætulisse videri debet, præeunte Lucretio lib. VI, 630 Cum pluit in terris et venti nubila portant: etsi illa forma non tam antiquior quam exquisitior dicenda erat; tum vero, quod ex altera interpunctione friget totus locus: quam enim vim habet in terris in hac sententia: in terris ut possint, sole reducto, Exercere diem? Edd. variant. Porro in terras ed. pr. Burm. ut possit Medic. a m. pr. cum aliquot aliis; sic quoque, quod mireris, itidem a m. pr. Romanus. Etiam Goth. pr.-809. Vett. edd. quas vidimus omnes: nubem belli dum detinet, omnes vel omneis sustinet. Primum in Ald. tert. emendatum a Naugerio nubem belli, dum detonet, omnis Sustinet, et ex eo aliæ; et aliæ adhæserunt priori. detonet, unus in marg. ed. 1544 occurrere video. Pierius tanquam inauditam lectionem e cod. Romano protulit belli, dum detonet, omnem Sustinet, quæ deinde in edd. saltem Steph. recepta est: quandoquidem etiam Ge.

NOTE

Romanos ob levitatem proprius, Æn. 1x. 548. unde infra 817. Parmam levia

arma.

809 Nubem belli, dum detonet, omnem Sustinet] Ita Pierius legit, ex vetustissimo Romano codice: cum vulgo cor

rupte legatur: nubem belli dum detinet, omnes Sustinet. Firmat Romanam lectionem Servius cum sic interpretatur: Bellantum impetum sustinet, dum deferveat.

Sustinet, et Lausum increpitat, Lausoque minatur :
Quo moriture ruis, majoraque viribus audes?
Fallit te incautum pietas tua. Nec minus ille
Exultat demens; sævæ jamque altius iræ
Dardanio surgunt ductori, extremaque Lauso
Parcæ fila legunt: validum namque exigit ensem
Per medium Æneas juvenem, totumque recondit;
Transiit et parmam mucro, levia arma minacis,

810

815

tonare: et objurgat Lausum, et comminatur Lauso: quo curris, o moriture, et cur suscipis majora viribus? pietas tua decipit te improvidum. Ille nihilominus insanus gaudet: et jam furor asper gravius exardescit duci Trojano, et Parca colligunt ultima fila Lauso. Nam Eneas immittit validum ensem in medium juvenem, et abdit totum: cuspis trajecit quoque parmam, levem armaturam minacis juvenis, et

Fabricius sic ex suo Pseudo-Donato et libris vetustis, quos nec denominat, scribere jussit. detonet etiam Servius legerat : eamque lectionem Heinsius firmavit, et ante eum, monente Burmanno, Schottus Obss. 11, 2. Sed Rom. Cod. lectionem Pierius parum diligenter exhibuit: nam legitur in eo, ut in Aldina expressum, nubem belli dum detonet omnis Sustinet. Iterum eandem hanc lectionem e Palatino excusam video in ed. Commelin, et hinc in Pulman., nec abludit Voss. pr. dum detonat omnis. Scilicet distinctione mutata tenere nos veram lectionem nullus dubito: nubem belli, dum detonet omnis, Sustinet. Codd. omnes inde a Mediceo vitiosam edd. priorum vulgatarum lectionem retinent; nisi quod Zulich. pro var. lect. dum detinet atque, et Exc. Burm. dum retinet omnis.-812. Fallet Gud. a m. pr. Fallit et in tantum p. t. nec unius illa Exultat inepte Franc.-813. Exsultans Medic. a m. sec. Mox que abest Franc.-815. jamque Goth. sec.-817. Transilit edd. vett. ap. Pier. et codd. pars; sed Rom. Oblong., tum Medic. et alii Heins. Transit, quod lectum inde a Naugerio. Heinsio tamen alterum se probabat, quia jam v. 785 præcesserat de hasta: Transiit intextum tauris opus. Non assentiar. Transit proprie dictum; et sic diñλle, ut_passim apud Homerum. media arma Rom., minus bene. minantis quidam Pier. et Ven., sed Rom. minaci, hoc elegantius; ut solet poëta tertium pro secundo casu ponere: et recepisse id video Cuninghamum. Ceterum in ed. Burm. erat distinctum : Transiit et parmam mucro, levia arma, minacis. Scilicet Servium secutus est, qui perperam h. 1. monet: minacis autem non Lausi, sed Æneæ. Immo vero Lausi, cujus, cum tam minaciter in Æneam insurrexisset, nimis levia hand dubie arma erant parma. Hoc quoque Cerdam secutum video. Ornavit autem Maro Homerica Iliad. T. 470. Četerum quatuor hos versus 817....820 damnat vir doctus tanquam a re et consilio poëtæ alienos, et infringentes vim et impetum reliquorum: exacto enim jam per medium corpus ense nunc subjici: etiam parmam et tunicam esse ense perforatam: quod sane ridiculum et puerile. Vide tamen, an male se sententiæ habeant, si ita eas constitueris: exigit Æneas ensem per medium Lausum: etenim transierat ensis parmam et tunicam, et in pectus penetraverat. Scilicet Transiit et non est etiam, sed recondit, et transiit, vel jungenda et parmam et tunicam; tum deficit particula Nam; est enim quod vulgo diceres : nam transiit. Consentaneum autem erat, ut poëta vulneri et morti describendæ immoraretur, cujus tanta vis erat ad

NOTE

$15 Parca] Tres, quæ fusis hominum sortes evolvunt, Æn. 1. 26.

« 前へ次へ »