Tecta viis. Sedet in mediis et maximus ævo, Vidimus, o cives, Diomede Argivaque castra; 240 puus regno, sed et inter medios, non hilari vultu. Atque hic imperat legatos, reversos ex urbe Etolica, dicere quænam reportent, et quærit singula responsa suo ordine. Tunc indictum est linguis silentium; et Venulus obediens imperio incipit ita loqui: copia cogitasse, adeoque fluunt verius est. ruitque ed. pr. Burm.-237. rex maximus vett. edd. aliquot et Ald. pr. et sec. et codd., sed potiores omnes cum Ald. tert. et m., sicque emendarunt Pier. Ge. Fabric. Heins.-238. primos Mentel. pr. et læta ed. pr. Burmann.-239. hinc Zulich.-240. Quid r. Exc. Burm. referunt pr. Hamb. referent alter.-242. inquit ed. pr. Burm. cf. sup. ad ix, 423, et vid. Guell. ad h. 1.-243. Diomedem edd. vett. pleræ NOTE 238 Primus sceptris] Reges enim erant plerique ex iis qui Turni auxilio venerant, Æn. vii. 647. 239 Ætola ex urbe] Arpis, ab Ætolo Diomede conditis: mox 243. 242 Venulus] Qui ad Diomedem legatus fuerat, Æn. vIII. 9. 243 Diomede] Filius fuit Tydei, nepos nei: paterno quidem et avito jure, Ætoliæ rex: sed cum pater Tydeus Agrii patrui invidia reguo pulsus esset, et Argos Peloponnesi urbem ad regem Adrastum confugisset; ibi Diomedes ex Deiphyle, Adrasti filia, natus est. Is Adrasto mortuo maximam et quasi regiam auctoritatem Argis obtinuit: avum suum, item ab Agrii filiis pulsum, in Ætoliam restituit: Argivorum et vicinarum urbium dux ad Trojam profectus est, ex Homero, Il. II. 563. Ibi maxima quæque post Achillem ac difficillima perfecit: Palladium ex arce Trojana rapuit, Rhesum Thraciæ regem occidit; unde laudat Virgilius ejus manum, qua concidit Ilia tellus.' Vene rem et Martem vulneravit. Quare Venus ejus domum evertit, adulterio Ægialeæ uxoris ejus cum Cylabaro apud Argos: quorum ex insidiis cum ægre elapsus esset, neque vero posset in Ætoliam reverti, ut notat Cedrenus; in Apuliam, maxime orientalem Italiæ partem, mari fugit: ibique exceptus a Dauno rege, et parte agri donatus, urbes multas condidit: præcipue Argos Hippium, id est equestre: ex nomine natalis urbis, cujus ager aptus equis dicitur ab Homero: quæ vox deinde corrupta est primo in Argyrippam, vel Argyripam; deinde in Arpos. Ejus ruinæ nunc adhuc dicuntur Arpe, non longe a Siponto urbe, et radicibus promontorii Gargani, Monte di S. Angelo, quod in mare Adriaticum procurrit. De ejus morte multiplex opinio refertur a Strabone 1. vi. Prima est, eum in Diomedeis insulis, huic littori vicinis, subito evanuisse: ejusque socios, dolore mortis illius esse mutatos in aves, infra 272. Secunda est, ipsum in patriam Atque iter emensi casus superavimus omnes; 245 250 255 O cives, vidimus Diomedem et castra Græca, et perfecto itinere evasimus omnia pericula, et tetigimus manum, qua regnum Trojanum periit. Ille victor extruebat in campis Gargani Iapygis urbem Argyripam, de nomine patriæ gentis. Postquam ingressi sumus, et facultas concessa est alloquendi præsentem; offerimus dona, profitemur nomen et patriam: qui indixerint nobis bellum, qua causa nos adduxerit in urbem Arpos. Ille sic tranquilla voce respondit iis quæ audierat: Ofelices populi, imperium Saturni, Ausonii veteres: quæ sors vos turbat tranquillos, et impellit morere bella insueta? Quotquot vastavimus ferro arva Trojana (omitto ea mala quæ que et Ald. sec. cum tert. et cett. et pars codd., at Medic. cum aliis Diomeden, quod metrum corrumpit. Diomede, quod Ald. pr. habet, et jam ant. edd., ut Ven. 1486, in plerisque suis extare vidit Pier. (inter quos tamen Romanus non fuit, in quo Diomeden est), sicque Mentel. pr. et Rottend. sec. cum Servio et Macrob. v, 17, ut sit Græca forma: Aioμhdea, Dioμhòn. Retraxit hoc Heinsius, idemque opinabatur aliquando scriptum fuisse: Diomedei vel Diomedi, quod merito deseruit. In tert. Rottend. et Sprot. Diomedæ ; ut apud Solin. c. 2 sub f.-246. Argiripam, Agrippam, Agripam, Ægripam, aberratt. Illud notabilius, quod poëta mediam corripuit, cum perpetuum sit Argyrippa: ut apud Lycophr. v. 592 'Apyvpíññav. At’Apyvpiñnyoùs apud Strabonem (lib. VI, p. 434 B) agnoscit Stephanus Byz. h. v. Virgilium sequitur Silius XIII, 30. -247. Garganii aliquot apud Burm. Garganis Franc. Gorgonii indocte Goth. tert. Iuspidis idem. arvis ex parte codd. Pier. et suorum reposuit Heinsius. Tuetur tamen agris Mediceus cum al.-248. P. congressi Rom. data coram Goth. tert.-249. docentes Exc. Burmann.-250. Quid Gud. a m. pr. attulerint Goth. tert. attexerat idem, ex attraxerat, quod in Medic. et Mentel. pr. abtraxerit Ven.-251. Auditis? duo Leid. Audistis Sprot. ille his Oudart. et tert. Moret. edidit Medic. Franc. Goth. sec.-254. accessere alter Hamb., forte pro arcessere, ut x, 11.–255. ƒ. popularimus a. Rom. vasta NOTE revocatum, in ea diem obiisse. Tertia est, subacta illa Maris Adriatici ora adusque Venetos, apud illos mortuum et divinis honoribus affectum De Iapyge, qui nomen dedit esse. Iapygiæ, sive Apuliæ, Æn. vIII. 710. 252 Saturnia regna, &c.] De Saturni fuga in Italiam, Æn. vIII. 319. De Ausonibus, antiquis Italiæ incolis, ibid. 328. Æn. vII. 54. (Mitto ea, quæ muris bellando exhausta sub altis, 260 tolerata sunt pugnando ad sublimes muros, et quot ille Simois sepeliverit viros). luimus per orbem immania supplicia, et omnes pœnas criminum, turba deploranda ipsi etiam Priamo. Novit ista funestum sidus Palladis, et scopuli Eubœæ, et mons vindex Caphareus. Post illam Trojæ expeditionem pulsi ad diversa littora, Menelaus filius Atrei circa columnas Protei exulat. Ulysses adiit Cyclopas Etneos. An vimus pr. Menag.-256. Mitto qua Dorvill. Omitto muris Goth. tert. exacta ed. Ven. Burm.-257. premat Heins. cum melioribus omnibus; vulgo: premit. -258. sceleris...omnis alii, apud Servium. Codices non variant.-259. m. do. mus: Bigot. et Parrhas. Stat tr. Exc. Burmann.-260. Caphereus e Medic. et aliis Heins. recepit: vulgo Cephareus. Eadem varietas et alibi. Sed Græcis est Kapnpeus. v. Etymolog. in h. v.-261. abacti plerique codd. et vett. edd., idque tuetur Pier. abactis Parrhas. At adacti, quod inde ab Ald. pr. editum, Medic. cum aliis nonnullis, unde retraxit Heins., cum in vulgg. edd, venisset abacti ex ed. Commelin. Omisso ad Mentel. pr. diversum littus NOTE 257 Simois] Fluvius Troadis, Æn. I. 104. Græciæ insula, Negrepont, Æn. vi. 2. 262 Atrides Protei, &c.] Menelaus, Spartæ rex, de quo Æn. 11. 264. Atrei filius, confecto Trojano bello, octo annis tempestate jactatus est circa Egypti littora, antequam in patriam rediret ; et divertit apud Proteum regem Ægypti, de quo Ge. Iv. 388. Ita fere Homerus Odys. IV. 82. 385. &c. 259 Triste Minerva Sidus, &c.] Sidus Arcturi, quod cum per se procellosum sit, vim adhuc perniciosiorem ex ira Minervæ dici potest accepisse ad vexandas Ajacis Oilei naves. Sic enim Solinus c. 20. de Caphareo : 'Ubi post Ilii excidium Argivam classem, vel Minervæ ira, vel, quod certior prodit memoria, sidus Arcturi, gravibus affecit cladibus.' De Arcturo, Æn. 1. 748. Ge. 1. 68. Explicari tamen potest sidus de ipsa tempestate, quam excitavit Minerva: nam sic videtur vocem illam accepisse Virgilius, Ge. 1. 311. Quid tempestates autumni et sidera dicam?' et Æn. XII. 451. ad terras abrupto sidere nimbus It mare per medium.' De Minerva, Æn. 11. 31. De Ajace ab ea interfecto ad Caphareum, Eubœæ insulæ scopulum, n. 1. 44. 49. De Euboea in freto Gaditano, aræ Philænorum Columnas] Limites, terminos Egypti. Quippe Strabo 1. III. de columnis Herculis apud fretum Gaditanum disserens, ait id nomen inde ortum esse, quod viri illustres, ut finem imperii aut expeditionis suæ nota aliqua consignarent; aras, aut columnas, aut in modum columnarum turriculas, fretis, aut promontoriis, aut montibus imposuerint: quæ nomina, destructis per temporum injuriam monumentis illis, loco ipsi remanserunt. Tales columnæ Herculis Exulat; Ætnæos vidit Cyclopas Ulixes. 265 memorabo regnum Pyrrhi, et domum Idomenei subversam? aut Locros degentes littore Libyco? Ipse rex Mycenarum, dux magnorum Græcorum, periit in primo aditu domus, manu scelerate uxoris: post Asiam subactam adulter insidiatus est ei. adacti, quod ornat Heinsius.-263. Exolat Medic. a m. pr. et Gud.-265. Libycone ex omnibus Pier. et potioribus suis Heins. pro, Libycove. Tum et Libycone Dorvill. et Libyco hab. Goth. tert. Libycosve Goth. pr.-267. Conjugis (infandum) Macrob. IV, 4. Exempla nemo facile desideret: sed dabit plena manu Burmann, ad Antholog. Lat. p. 196, sicque placebat legere Ge. Fabricio: qui tamen mox vidit, expressum esse Homericum: ovλoμévns àλóxoio. inter lim. aliquot Heinsii, qui id receperat, iterum ejectum tacite a Burmanno. lumina Zulich. cum Goth. tert., non adeo male.-268. Procubuit: d. vett. NOTE ad Syrtes Africæ, columna Ionica in isthmo Corinthiaco, turris Pelori et turris Rhegina in freto Siculo, aræ Bacchi et Alexandri in India. Igitur columna Protei, pars erit illa littoris Ægyptii, ubi deinde magnus portus Alexandriæ fuit, qui sic describitur a Strabone 1. XVII. 'Ev dežiậ ý vñσos кal ὁ πύργος ὁ Φάρος, &c. ' Ad dextram est Pharus insula et turris: ad sinistram vero cautes et promontorium Lochias.' Et vero testatur Homerus, Menelaum ad Pharum insulam primo exscensionem fecisse, Odyss. Iv. 355. 263 Ætnæos] Ulysses in Siciliam apud Cyclopas appulsus est, ubi mons Etna, ut fuse narrat Achæmenides En. III. 613. 264 Regna Neoptolemi] Pyrrhi, Epiri regis, Achillis filii: qui ab Oreste Agamemnonis filio occisus est, ob amorem Hermiones, Æn. 111. 328, &c. De Pyrrho Neoptolemo, Æn. 11. 263. 265 Libyco littore Locros] De Locris, Græciæ populis circa Parnassum montem, Æn. III. 399. Horum aliqui, post bellum Trojanum consederunt in meridionali cornu Italiæ, circa Zephyrium promontorium, ut ibidem explicuimus: alii in Africa, circa Pentapolim, quæ Cyrenaica regio est, ad Mare Mediterraneum, et orientem Syrtis majoris, ut ait Servius; ut vero testatur Domitius Afer, in regione Africæ plane opposita, nempe ad Oceanum Atlanticum. 266 Mycenæus, &c.] Agamemnon, Mycenarum rex, Clytemnestræ uxoris et Ægisthi adulteri insidiis occisus, Æn. III. 54. De Mycenis, urbe Peloponnesi, Æn. 1. 288. De Achivis, Græcis, Æn. 1. 492. 268 Devictam Asiam subsedit adulter.] Subsido, est clam sedeo in insidiis. Unde Valerius Max. l. vII. c. 2. vocat' sub. sessorem alieni matrimonii,' adulterum, qui alienæ conjugis pudicitiæ insidiatur. Itaque sensus est, Agamemnoni adulteriorum vindici, qui ob Paridis adulterium Trojam everte Invidisse Deos, patriis ut redditus aris Conjugium optatum et pulchram Calydona viderem! 270 Nunc etiam horribili visu portenta sequuntur, Et socii amissi petierunt æthera pennis, An memorabo Deos obstitisse mihi, quominus revectus in patriam regionem viderem dilectam conjugem et speciosam Calydona? Nunc quoque monstra terribilia aspectu insectantur me: et socii amissi evolarunt alis in aërem, et volucres errant edd. Macrobii Iv Sat. 3. devictam Asiam subsedit præclare Menag. alter et a m. pr. Medic. et Gud.; nam ab altera manu possedit interpolatum est, uti etiam Rom. devictam Asiam possedit, habebat. Sed devictam Asiam subsedit etiam Arusianus Messius agnoscit: et subsidere de insidiis elegans vocabulum: vid. Not. Itaque Jo. Frid. Gronovii judicio Obss. 1, 17 Heinsius recepit pro vulgari: devicta Asia, quod Servius male præferebat. In Leid. erat devicta Asiamque obsedit, in Menag. pr. devicta Asiaque obsedit, ed. Ven. Burm. devicta Asia permansit, Exc. Burm. dev. Asia sub fedus.-269. Invidere Dii, p. Goth. tert.; ab interpolatrice manu, credo, ut difficiliori rationi substitueret faciliorem. Invidisse Deos per exclamationem dictum: sc. an referam; vel, credatne aliquis? annon durum est! patr. ne redd. Hamb. pr. et Goth. tert. In fine oris Oblongus Pierii et pars Heins. cum vett. edd. et in edd. vulgatis inde ab Aldd. patriis tamen aris codicum etiam præstantissimorum consensus tuetur, Medic. Romani etc., et miror hoc ab Heinsio receptum iterum expulisse Burmannum, inprimis cum patria-ora statim v. 281 iterum occurrant revocavi itaque in hac editione. Tandem nonnulli apud Pier. exhibe. bant: patriis....Argis, quod ap. Ovid. xiv Met. 476 itidem occurrit in libb. pro vulgari agris vel arvis, et merito ibi Heinsio probatur; at h. 1. admitti nequaquam potest, cum poëta Calydonem subjungat, adeoque patrias aras de Ætolia et Calydone accepisse videri debeat.-270. pulchrum duo Burm. pulchra ejus Exc.-272. admissis....pennis alios legere Servio notatum, sicque, nec ineleganter, aliquot Pier. et pro div. lect. Leid., quod tanquam elegantius (ut sit pro, alis concitatis) reposuerat Heinsius, tacens iterum ejecit Burmannus. Videtur tamen nec ipse improbare, et laudat pro eo Guellium et Davisium ad Cæs. I. B. G. 22. Narrat quoque Schottum in Obss. 49 maluisse amissis pennis pro emissis. admissi Goth. pr. admisi Ven. Sed librorum auctoritas tuetur socii amissi: sic Rom. Medic. et ceteri etsi ad aures minus gratum. NOTE rat; insidiatorem adulterum non defuisse, qui eum sub prima domus limina primumque reditum opprimeret. 270 Conjugium, &c.] Conjugem Ægialeam, supra 243. Calydona, urbem Ætoliæ, quam Diomedes et avito jure possidebat, et armis domuerat, Æn. VII. 306. 272 Socii amissi, &c.] Circa promontorium Apuliæ Garganum, insulæ sunt, non duæ, ut ait Strabo, sed quinque: Diomedea ab antiquis dictæ : harum maxima nunc Tremiti. Illic Diomedis socii in aves finguntur commutati : vel ob iram Veneris, vivo adhuc Diomede, ut aiunt Virgilius et Ovidius Metam. 1. XIV. 494. vel ob dolorem amissi morte Diomedis, ut innuere videtur Strabo aliique. Has aves in his tantum insulis reperiri ait Plinius I. x. 44. easque dentes habere, colore esse candidas, infestas advenis præ. terquam Græcis. Joannes Meursius ait easdem esse quæ Græcis dicuntur pwdiol, Latinis ardea, Gallis hérons. Plinius facit fulicarum similes. Ovidius non cycnos quidem, sed cycnis proximas. |