Tum, cum bella manus poscunt; patribusque vocatis 380 385 convocatis primum interes: sed aula non est implenda verbis, quæ magnifica excidunt tibi impune; dum propugnacula murorum cohibent hostem, nec fossæ redundant sanguine. Itaque tona vi eloquentiæ, quod tibi consuetum est; et tu, o Drance, accusa me timoris; quandoquidem tua manus edidit tot cumulos cadaverum Trojanorum, et passim illustras campos trophais. Licet tibi explorare, quid valeat virtus ardens: scilicet hostes non erunt nobis petendi procul, undique circumdant muros. An ibimus contra illos oppositos nobis? cur moraris? an fortitudo bellica semper erit pr. Zulich. et ipse Medic., sed est & ▲рáуên.-379. Tum ab Heinsio. Vulgo: Tunc.-380. complenda Franc. implenda Goth. tert.-381. detinet Medic. et alii Heins. et Pier. cum binis Goth. destinet Rom.-382. Agger mærorum : scripturam recepit e codd. Heins. cf. sup. ad lib. x, 24 et 144. Editum valgo: murorum, quod Rom. tuetur. In Medic. ct Mentel. pr. a m. pr. Aggere mærorum. Porro fossas ap. Priscian. lib. vi legi Pierio observatum. At v. sup. ad x, 24. Illud vero multo minus probandum, quod Canterus vi Nov. Lect. 8. conjecit, et a Cerda repositum video: et inundant s. f., postulante, ut ait, sententia. A qua utique aberravit. Nain est: Magna loqueris, dum adhuc muri ab hoste te tutantur et fossas nondum sanguis inundat, h. urbs nondum oppugnatur; quod exquisitius altero modo extulit: nec inundant sanguine fossa: ut inundant absolute sit dictum. nec supplendum ex antec. dum, ut sit necdum.-383. sona Vratisl. eloquio solito plerique Pier. (excepto Romano) et aliquot Heinsiani cum Goth. tert. et Erf. Sed solitum tibi elegantius; variata oratione, pro: ut soles. Sic eiweòs absolute interponitur, et alia. meque furoris Montalb.-384. Arguito D. pr. edit. Burm. et Érf. Drances etiam hic aliquot. v. ad v. 378. quando tot Heins. e grammaticis et scriptis. Vulgo: tot quando. Tum cædis acervos Quintil. lib. ix, 2, ut sup. x, 245. XI, 207, h. e. cæsorum.-385. Teucrum tot tua sec. Moret. tua tela Zulich. a m. pr.–386. Insignes tres Heins. Insignis tot agros Zulich. Insignis campos duo Rottend. Ita fuere de syllaba is male soliciti. quod Zulich. a m. pr. Sparsit quid Sprot. pro var. lect. invida v. Goth. tert.-387. libet Menag. pr. non l. pr. Hamb. et Goth. sec. longo Exc. Burm.-388. Quar. vobis Zulich. a m. sec. circumdant aliquot Pier. et Burm. et Ald. pr., nam tertia circumstant cum cett. vett. edd.—389. Imus in adversos? interrogaNOTE adhuc bellum in ortu ipso sit atque initio, ideoque facile mutari possit fortunæ vicissitudine. VI. Auxiliis Diomedis, quæ desunt, opponit auxi lia quæ adsunt quamplurima, Mes- Ventosa in lingua pedibusque fugacibus istis 390 Semper erit? Pulsus ego? aut quisquam merito, fœdissime, pulsum Arguet, Iliaco tumidum qui crescere Tybrim 395 Sanguine, et Evandri totam cum stirpe videbit 400 tibi in superba lingua et istis pedibus fugacibus? An ego fugatus sum, o ignavissime? un vero ullus accusabit me quod fusus fuerim: qui considerabit Tybrim inflatum crescere sanguine Trojano, et universam domum Exandri extinctam esse cum sobole, et Arcadas spoliatos exercitu? Bitias et vastus Pandarus non sic experti sunt me, et mille alii quos uno die victor dejeci ad Inferos, clausus muris et circumdatus munimentis hostilibus. Nulla est salus in bello, ais? ominare talia, o insane, homini Trojano, aut rebus tuis. Itaque ne desinas commovere omnia magno timore, et extollere potentiam nationis bis superatæ, contra vero minuere potentiam Latini. Nunc etiam principes Myrmidonum reformidant arma Trojana? nune tionem Heinsius quoque firmat. Ego non desiderem. Imus pro Quin imus, quod sæpe apud Comicos. Et Homericum 'AAX' toμev.-391. nequicquam armis terrebimus hostem suppleverat Medic. a m. pr. nunquamne sines fallacia verba Leid.-392. haud quisquam... Arguet à¤о¢αтIK@s Donatus. haut etiam Erf. an qu. Leid. cum Goth. an merito quisquam Parrhas. aut quisquam ed. pr. Burm.-393. Arguit Oudart.-394. tota cum stirpe tres Heins.-395. Proc. Deos Goth. pr. exhaustos Oudart. et pr. Hamb. pro. var. lect. exustos Goth. Arcades cum eodem Dorvill.-396. Aut ita misi? ed. Ven. Burm. et Pand urguens Medic. a m. pr.-397 Et quo Franc.-399. N. manus. Goth. sec. -400. Proin Oudart. Sed nec hoc nec Proinde, quod v. 383 præcessit, nunc suaviter repetitur.-402. et contra Goth. pr.–403. tremescunt scribunt Rom. tert. NOTE 394 Evandri Procubuisse domum] Occiso Pallante ab ipso Turno, Æn. x. 442. 396 Bitias et Pandarus] Portæ Trojanæ custodes, quos interfecit Turnus cum in eam urbem insiluit, Æn. ix. 708. et sequentibus. 399 Capiti cane, &c.] Canere, vatum ... proprium est, et futura prædicentium; et sensus est: Jacta infaustum illud omen in 'I rojanos, in te ipsum; quod nempe nulla, neque his, neque tibi per bellum salus sit. 402 Bis victa] Primum ab Hercule, deinde a Græcis En. 111. 476. 403 Nunc et Myrmidonum, &c.] Iro Nunc et Tydides, et Larissæus Achilles : Amnis et Hadriacas retro fugit Aufidus undas. 405 etiam Diomedes, etiam Larissaus Achilles? fluvius etiam Aufidus retro fugit mare Hadriaticum? eodem ipso tempore, quo scelestus ille accusator simulat se timidum adversus meas rixas, et exasperat metu suo accusationem suam. Desine turbari, nunquam perdes talem animam hac manu mea: maneat tecum et stet in illo pæne omnes Pier. Mediceus et alii Heins. conf. Heins.-405. Amnis ad H. Parrhas. et Dorvill., ex interpretatione. Omnis et conj. Cuningham, r. f. Appulus conj. T. Faber, perperam.-406. Locus Quintil. 1x, 3, 14 est: Alia commendatio vetustatis est (de schematibus loquitur), cujus amator unice Virgilius fuit: Vel cum se pavidum — Cum non appareat, quo in verbo archaismus lateat, Heins. post Matium suspicatur scriptum fuisse contra mis, quod veteres pro mei. Alia est Gesneri ad e. 1. sententia, excidisse aliquid in Quintiliano, idem tamen putat esse in usu vocnlæ vel vetustatem quærendam: cum sit pro etiam, adeo. In fine jactat Bigot. et Goth. tert., sicque apud Quintil. 1. c.—407. acervat passim scribitur: etiam in binis Goth. ex morte superiorum sæculorum. conf. Pier.-408. subsiste Goth sec. dextra ac assiste Dorvill.410. et abest Mentel. pr. et Goth. tert. magna, quod Heinsius intulit, Romani lectio est, quam aliquot alii Pier. Menag. pr. Sprot. Moret. sec. et ipse Gudianus firmant, quem miror hic deserere Mediceum, qui alteram familiam ducit: magne pater: ut vulgo editum; quod Donatus interpretatur, NOTE nice metus inanitatem exaggerat. Dic, ut nobis timorem incutias, Myrmidonas, Diomedem, Achillem timuisse arma Trojana: qui nunquam illa timuerunt. Myrmidones, Thessali vel Æginetæ, Achillis milites, Æn. 11. 7. Phrygia, abi Troas, n. 1. 385. Tydides, Tydei filius Diomedes, supra 213. Larissaus Achilles, Thessalus, En. II. 197. 405 Amnis et Hadriacas, &c.] Dic ipsos etiam fluvios, Trojanorum metu, retro aquas egisse. Aufidus, nunc Lofanto, fluvius Italiæ, in Hirpinis nascens, inter Apuliam, Dauniam, et Peucetiam, in mare Adriaticum fluens, celebris Cannensi prælio, quo circa ejus ostia Romani ab Annibale victi sunt. Hadriacum, vel Hadriaticum, vel Hadrianum Mare, vel Hadria, pars est Mediterranei Maris: a promontorio Salentino, quod superius est Italiæ cornu, in sinum influens, Italiamque ad septentrionem alluens, unde mare superum vocatur. Huic nomen ab Hadria urbe et fluvio in tractu Veneto, supra Padi ostia, sub extremum sinum, ad latus occidentale: nunc dicitur sinus ipse Golfe de Venise, ab urbe Venetiis. Scribitur, vel sine aspiratione Adria; vel, ut in plerisque omnibus antiquitatis monu mentis, cum aspiratione Hadria. 407 Artificis scelus] Pro scelesto artifice. Sic apud Comicos frequenter. Terent. Andr. III. 5. 1. Ubi illic scelus est, qui me perdidit? crimen item, pro criminatione seu accusatione, supra, 122. 408 Dextra hac] Quæ consuevit fortes occidere, non ignavos. Sic Cæsar ad Metellum, apud Lucanum 1. III. Amittes; habitet tecum, et sit pectore in isto. 410 Funditus occidimus, neque habet Fortuna regressum: Quanquam, o, si solitæ quicquam virtutis adesset, 415 420 tuo pectore. Jam redeo ad te et ad tuam deliberationem, o magne pater. Si nullam deinceps constituis spem in nostris armis; si sumus tam destituti, et omnino periimus ob exercitum semel fugatum, et si fortuna nullam habet vicissitudinem: precemur pacem, et porrigamus manus exarmatas. Tamen, o si restaret nobis aliquid virtutis pristine, ille videretur mihi felix in laboribus, et virtute præstans præ ceteris; qui, ne cerneret quicquam tale, semel procubuit moriens et momordit ore tellurem. Si vero nobis restant vires, et juventus adhuc illæsa, et urbes ac nationes Italæ ad subsidium; si vero præterea victoria et bini Goth. agnoscunt: nam alter magna habet. revertar Leid.-412. deserto Hugen. et si semel alter Hamb. et simul Gud., sicque ed. pr. Burm., male. conf. mox v. 418.-413. neque Heins. e scriptis pro nec. regressus alter Hamb. recursum Leid. Laudat Burm. not. ad Ovid. vI Met. 450.-414. reddemus Zulich. a m. pr. inertis recepit Heins. e Rom. aliisque Pier. suisque melioribus, quoniam videbat nervosius esse et plus artificii præ se ferre, quam vulgatum inermes, quod Servius quoque habet. cf. sup. ad X, 595, ubi eadem varietas, et inf. v. 672.-415. Non puto male aliquis aposiopesin statueret, et distingueret: Quanquam o! si solitæ quicquam virtutis adesset (sc. quisquamne sustineret hoc facere?) Tum pergit: Ille mihi. Sic sup. lib. v. 195 Quanquam o!-sed superent, quibus hoc, Fortuna, dedisti.—416. ante oculos apud Rufinian. de Schem. Lex. pag. 247. fortunatusque malorum Hamb. alter.-418. simul Zulich. a m. pr. ed. Ven. Burm. et qui paulo_majoris est auctoritatis cod. Rom. Sicque conj. Burm. ad Anthol. Lat. T. 1, pag. 88. Præferet tamen vulgatum qui cogitet sententiam esse: præstat semel mori. memordit aliquot Pier. et Leid. conf. Gell. VII, 9.—419. Quin et Montalb. pro var. lect. Sunt et opes ed. Ven. et Dorvill. a m. sec. vobis Goth. tert.-420. Itali p. Goth. tert.-422. suntque NOTE 135. haud unquam jugulo se polluet isto Nostra, Metelle, manus; dignum te Cæsaris ira Nullus honos faciet.' 415 Quanquam, o, si, &c.] Si funditus occidimus, petamus pacem: tamen, vel ita quoque, si quicquam ha beremus virtutis, deberemus mortem majori felicitati ducere, quam pacem: ut ille Mezentius, qui ab Ænea occisus est, Æn. x. sub finem. 416 Fortunatus laborum, Egregius animi] Græca locutio, supra 73. Læta laborum. Sin et Trojanis cum multo gloria venit Sanguine; sunt illis sua funera, parque per omnes Deficimus? cur ante tubam tremor occupat artus? 425 At Messapus erit, felixque Tolumnius, et quos 430 contigit Trojanis cum multo sanguine, si sunt illis suæ mortes, et par clades in omnibus: quare ignari deficimus in primo ingressu belli? cur tremor invadit membra ante sonitum buccina? Tempus, et multiplex motus annorum instabilium vertit plurima in melius: Fortuna alternatim revisens decepit plurimos, et rursus constituit eos in firmo statu.. Ætolus et Arpi non erunt nobis subsidio: sed erit Messapus, et fortunatus Tolumnius, et ductores quos tot nationes miserunt: nec parvus honos illis Rom., suavius utique, probantque Pier. et Heins., nec tamen receptum. sint illis pr. Hamb., f. pro sin, ut conj. Heins. illi quoque legi monuit Servius et ex eo Jul. Sabin., ut sit pro illic, sicque Leid. a m. pr. et edd. aliquot.424. Deficimur Montalb., eleganter, judice Heinsio, quem v. ad Ovid. Epp. v. 150.-425. variusque labor, quod Macrob. et Nonius agnoscunt, quodque Brunckius retraxit, ante Heins. legebatur, qui Rom. Medic. et ceteros meliores codd. secutus est: et recte, primo, quod verborum et epithetorum collocatio inde exit poëtica: varii labor mutabilis ævi; cum varius labor mutabilis ari minus doctum sit; tum, quod dictum est hoc ipsum elegantius: rarii labor mutabilis ari: ut sit ævum varium, quo varia fortuna jactamur. labor mutabilis h. mutatio laboris, ærumnæ. bellique labor aliquot Pier. variisque Dorvill.—— 426. multosque Medic. a m. sec. m. mutata r. Schol. Horat. ad 1 Od. 34. cusos Franc.-427. in solio alii apud Ursin. Zulich. et Parrhas. in solito sec. Rottend. et a m. sec. Dorvill., perperam. in solido est in integro, in incolumem statum, in integrum restituit.-429. Tolonius Parrbas. Tholonius Goth. tert.-430. non edd. nonnullæ. nec tarda tanquam elegantins recepit secundum Ge. Fabricium Heinsius ex Servii auctoritate: cui Ven. et pro var. lect. Menag. accedebant: cum Goth. sec. Ceteri codd. omnes tuentur vul. gatam nec parva. nec tanta Exc. Burm. sequentur Bigot. Versum laudat Schol. Statii ad vi. Theb. 910, ubi sequitur explicat: concedit illi, datur.— NOTE 423 In limine primo] Vix dum inito bello. 424 Ante tubam] Antequam decretoria pugna tubarum sonitu indicta sit. 428 Etolus et Arpi] Diomedes Argyripæ conditor, supra 243. 429 Messapus, &c.] Dux aliquot Etruscorum, invulnerabilis, Æn. vII. 691. Tolumnius, augur, qui fœdus disturbabit, Æn. xi. 258. et in eo tumultu occidetur. Felix dicitur ob peritiam et felicitatem auguriorum. De Latio, et Laurentibus agris, Æn. VII. 54. 63. De Camilla, duce Volscorum, Æn. vii. 803. et infra 535, |