ページの画像
PDF
ePub

Pectora pectoribus rumpunt. Excussus Aconteus,
Fulminis in morem, aut tormento ponderis acti,
Præcipitat longe, et vitam dispergit in auras.
Extemplo turbatæ acies, versique Latini
Rejiciunt parmas, et equos ad moenia vertunt.
Troës agunt princeps turmas inducit Asylas.
Jamque propinquabant portis, rursusque Latini
Clamorem tollunt, et mollia colla reflectunt:
Hi fugiunt, penitusque datis referuntur habenis.
Qualis ubi alterno procurrens gurgite pontus
Nunc ruit ad terras, scopulosque superjacit undam

615

620

625

impetum, et feriunt pectora equorum impulsa pectoribus. Aconteus dejectus in modum fulminis, aut molis impulsa per machinam, corruit procul, et effundit vitam in ventos. Exercitus Latini confestim territi sunt; et Latini conversi opponunt retro scuta, et reflectunt equos ad muros. Trojani persequuntur, primus Asylas immittit agmina. Et jam attingebant portas; et iterum Latini emittunt clamorem, et retorquent colla equorum facilia. Trojani fugiunt, et revertuntur habenis omnino immissis. Quale est mare, quando excurrens æstu reciproco, modo volvitur ad terras, et spumans effundit undam super rupes, et perluit ultimas arenas sinuando

tum Aldd. et inde vulgatæ, perfractaque ex Rom. Medic. et aliis jam Pier. notavit, et ex Medic. a m. sec. aliisque Heinsius. Sic quoque tres Goth. perfectaque a m. pr. Medic. et Gud. perfossaque tert. Moret. quadripedantum scriptum passim in codd. Pier., ut in Rom., ut et alibi. quadripes ut quadrijugi. cf. Burm. ad X1, 875.-615. Expulsus Bigot.-616. tormenti Medic., sed a m. pr. aut torto Goth. tert. actus Gud. a m. pr. et pr. Menag.-617. dispargit Leid. spargit Goth. pr. et ed. Mediol. disparsit alter Mentel. dispersit a m. pr. Gud.-619. Dejiciunt sec. Moret. palmas Goth. tert., perperam. Mos in fuga clypeos in tergum rejiciendi notissimus. ad m. versant alter Hamb. torquent ed. Mediol.-620. invasit vett. edd., quod tamen in solo Menag. pr. et Exc. Burm., quodque miror, in Colotiano, occurrebat. invadit Leid. Contra Rom. et omnes Pier. Medic. et omnes Heins., Gothani quoque, inducit, quod jam Ald. tert. exhibere cœpit, et quod unice verum: turmas in hostem inducit. Asillas, Asilas, Asillus, aberratt.; accedit asellus librarius. In Virgilio est 'Aσúλas.-621. versique Pierius in ora codicis notaverat.-624. procumbens pars codd. Heins, et Burm., tum ed. Ven. Burm. cum Goth. sec. et tert. Adde Rom., sed perperam. conf. sup. ad v, 204.-625. ad terram pars codd. cum Rom. et vett. edd. ad terras Aldd., sicque Medic. aliique. unda Medic. cum aliis ap. Burm. superjacet unda duo alii: sed superjacit undam doctius, h. jacit undam super copulos: præpositione ad verbum retracta : ut fere Græce dicas : σκοπέλους τ' ὑπερέβαλε κύμα sc. πόντος. Scopulos autem minores ante oculos habere necesse est. Nam, si majores fuerint, tum ἀμφὶ ἄκρας Κυρτὸν ἐὸν (κῦμα) κορυφοῦται, ἀποπτύει δ ̓ ἁλὸς ἄχνην, fractus

NOTE

617 Præcipitat] Pro præcipitatur. Ut Æn. 1. 108. Tum prora avertit,' pro avertitur.

619 Rejiciunt parmas] In tergum, ut

sese a persequentium jaculis in fuga defendant. Parmas, scuta brevia, ro» tunda, et undique paria,

1

Spumeus, extremamque sinu perfundit arenam :
Nunc rapidus retro, atque æstu revoluta resorbens
Saxa, fugit, littusque vado labente relinquit.
Bis Tusci Rutulos egere ad moenia versos;
Bis rejecti armis respectant terga tegentes.
Tertia sed postquam congressi in prælia, totas
Implicuere inter se acies, legitque virum vir;

Tum vero et gemitus morientum, et sanguine in alto
Armaque, corporaque, et permixti cæde virorum
Semanimes volvuntur equi; pugna aspera surgit.
Orsilochus Remuli, quando ipsum horrebat adire,
Hastam intorsit equo, ferrumque sub aure reliquit.
Quo sonipes ictu furit arduus, altaque jactat
Vulneris impatiens arrecto pectore crura.
Volvitur ille excussus humi. Catillus Iolan,

630

635

640

se; modo cedit retro, præceps et resorbens saxa æstu convulsa, et deserit littus fluctu detumescente. Bis Etrusci pepulerunt ad urbem Rutulos fugatos; bis iidem fugati respiciunt muniendo humeros clypeis. Sed quando commissi ad tertiam pugnam, miscuerunt invicem totos exercitus, et vir elegit virum; tum vero et gemitus morientum audiuntur; ac rotantur in alto sanguine et arma, et corpora, et equi moribundi confusi in strage hominum: oritur crudele prælium. Orsilochus, cum timeret aggredi ipsum Remulum, immittit hastam in equum Remuli, et figit ferrum sub aure: quo ictu equus furit arrectus, et impatiens plaga agitat alta crura sublato pectore : ille Remulus dejectus humi corruit. Catillus sternit Iolam; et magnum animo,

scilicet fluctus: ut Iliad. A. 425. 426. conf. Od. E. 402. 403. Simili usu bene h. 1. v. 626 adjectum Spumeus.-626. sinus Mentel. pr. profundit Ven.-627. Nunc trepidus Zulich. a m. sec., perperam. resoluta Gud. et Goth. tert. resolvens Franc.-628. Saxa ferit Zulich. a m. interpolatrice. vado lambènte Exc. Burm. Verum aquam fluctus revoluti decrescentem memorat poëta, adeoque labentem.-629. Bis Teucri Medic. a m. pr. et Zulich. a m. sec. Vid. Not. ad v. 620. versus Hugen.-630. resp. t. sequentes Goth. tert.-631. in abest pr. Voss. et Oudart. que in fine, ut totasque esset, asciverat Heins. ex binis Rottend. pr. Hamb. sec. Mentel. et Franc., parum suaviter, tum parum gravi auctoritate.-633. Tune alii. et abest Goth. tert. ab alto Menag. pr. 8. multo Parrhas. et Oudart. pro var. lect.-634. et abest ed, pr. Burm. --635. Semineçes Gud. pro div. lect. Semianimes etiam hic Rom. sternuntur Bigot. et Goth. tert.-636. 'Opoíxoxos. At Orsilocus, Orsilogus, aberratt.— 637. relinquit Franc.-638. ferit aliquot Pier. et a m. pr. Medic. actaque alii ap. Pier.-640. Cathillus, Cathilus, Cathyllus (hoc in Medic.), et Iollam," Iollan,

NOTÆ

636 Orsilochus, &c.] Trojanus. Remuus, Latinus alius ab illo Tiburtino Remulo, qui moriens phaleras nepoti dederat, Æn. IX. 360. item ab illo

Numano Remulo, quem Ascanius occiderat, ibid. 592.

640 Catillus, &c.] Tiburtinus, de quo Æn. vit. 672.

Ingentemque animis, ingentem corpore et armis
Dejicit Herminium: nudo cui vertice fulva
Cæsaries, nudique humeri ; nec vulnera terrent;
Tantus in arma patet. Latos huic hasta per armos

Acta tremit, duplicatque virum transfixa dolore.

645

Funditur ater ubique cruor: dant funera ferro

Certantes, pulchramque petunt per vulnera mortem.
At medias inter cædes exultat Amazon,

Unum exerta latus pugnæ, pharetrata Camilla;
Et nunc lenta manu spargens hastilia denset;
Nunc validam dextra rapit indefessa bipennem.

650

magnum corpore et armis sternit Herminium: cui coma flava erat in capite aperto, et nudi humeri: nec plage terrent eum, tam late apertus est in ictus: hasta immissa huic per latos humeros intremit, et transfixa cum dolore incurvat hominem. Spargitur late niger sanguis: pugnantes edunt strages gladiis, et per plagas quærunt mortem gloriosam. At Camilla pharetrata gaudet in mediis stragibus, quasi Amazon, nudata secundam unam mammam ad prælium; et modo jaciens manu congerit hastas flexiles, modo infatigabilis corripit dextra manu robustam

aberratt.-641. pectore Gud. pro div. lect., perpetua fere varietate.-642. Hermonium, Hermionum, Hermenium in libb.-643. Sustuli majorem interpunctionem ante Nec vulnera terrent: nam ad nudo cui spectant.-644. Quem muscas captare juvet, ex Servio varietatem exsculpere potest: Totus in arma patet. In Rom. Tantum in a. p., ex interpretatione. hinc edd, sphalma.~ 645. Acta premit ed. pr. Burm. duplicatque virum transfixa dolore Heins. ex codd. auctoritate reposuit et suorum et Pierianorum. Idem jam vett. edd. habnere. Primum dolorem video in Aldd. editum: quod et ex Schol. Statii Theb. VII, 633 enotavit Burm., sic virum transfixa hasta, quæ figitur, transfigitur, et ipse dolor duplicatur. Atqui hoc jejunum est, nec magis ferri hoc posse arbitror, quam quod Heins. conj. duplicatque viro, vel quod Pierius in suo exemplari habebat atque hinc Catrous repetiit, d. viri t. dolorem.-646. dant vulnera Sprot. cum Mediceo Pierii.-648. inter acies Oudart. et Medic. Pierii.-649. ejecta Franc. exerta Rom.-650. læta Donat. leta Franc. densa Parrhas. manus tres ap. Burm. cum Erf., sed vetat in seq. vs. dextra casu sexto. denset Heins. e codd. et Grammaticis pro vulgato densat: cujus lectionis fons Rom.-651. rapit in dextram non fessa Ms. ap. Pier. dextra NOTE

645 Duplicatque virum] Videtur a tergo inter utrasque scapulas percussus, ita ut in anteriorem partem corpus curvatum et quasi plicatum ex ictu fuerit. Alii legunt: duplicatque viri, transfixa dolorem,' Alii duplicatque, virum transfixa, dolorem.' Prima lectio sanissima, juxta Turnebum. Cujus firmat opinionem illud Ovidii, duplicataque vulnere cæco est;' item illud Homeri de

Thersite, Iliad. II. 266. Πλῆξεν· ὁ δ ̓ idván: 'percussit: ille autem incurvabat se.'

648 Amazon] Volsca, Amazonum tamen more armata: id est, exusta mamma dextra, sinistroque latere nudato; ut diximus, Æn. I. 494.

650 Denset] Secundæ conjugationis : vel densat, primæ: Æn. x. 432. Bipennis, securis utrimque acuta, supra 135.

Aureus ex humero sonat arcus, et arma Dianæ.
Illa etiam, si quando in tergum pulsa recessit,
Spicula converso fugientia dirigit arcu.
At circum lectæ comites, Larinaque virgo,
Tullaque, et æratam quatiens Tarpeia securem,
Italides; quas ipsa decus sibi dia Camilla
Delegit, pacisque bonas bellique ministras.
Quales Threiciæ cum flumina Thermodontis

655

securim. Arcus aureus, et sagittæ Diana sonant ex humero ejus. Ipsa quoque verso arcu defigit sagittas fugaces, si aliquando sedit fugata in tergum. Sunt vero circa eam selecta socia, et virgo Larina, et Tulla, et Tarpeia intentans aream securim, Itala puellæ, quas ipsa divina Camilla elegit sibi quasi honorem, famulas in bello et bona pace. Quales Thraciæ Amazones, quando legunt fluenta Thermo

quatit Parrhas. indefensa Franc. et Goth. pr. ac tert., male.--652. ex humeris Rom. erat arcus Donat., ex interpretamento.-653. recedit alter Hamburg. -654. derigit Rom. et Medic.; Burm. laudat Lambin. ad Lucret. v1, 823.655. Et circum Gud. et alii Heins. jacta pr. Moret. ex lacta pr. Goth., sphal mate. Laurina Goth. sec.-656. Telaque ap. Priscian., male. securem Heinsius reposuit, monente eodem Grammatico, et assentientibus Gud, et sec, Mentel. At conf. inf. 697. securim tuetur Rom.-657. aura Rom. et Vratisl. Diva passim scriptum in codd. Pier. Heinsii et binis Goth. et Erf., sic et Medic. a m. pr.-658. pacisque bonæ vett. edd. nostræ omnes; tum bonas emendatum in ed. Ald. pr. et sec.; at bonæ revocatum in Ald. tert. et hinc ductis; donec prior lectio bonas iterum obtineret e Commelin. Pulm. Steph., quam meliorem lectionem habent meliores Heins. cum Mediceo; agnoscitque eam Arusianus Messius. bonæ tamen tuetur Rom. cum aliis Pier. Heins. et Burm., ac binis Goth., tum agnoscit Servius. bono Franc. belloque Oudart. ministrans Franc.--659. Threicio Exc. Burm., Threiciu vitium operarum ed. N. NOTE

652 Arma Diana] Venatoria: sagittæ in pharetra, bipennis, hastilia.

654 Spicula converso, &c.] More Parthorum, quos ea arte celebres diximus, Ecl. 1. 62.

657 Dia Camilla] Græca vox dia, generosa, præstantissima, divina: quia Dianæ Deæ consecrata, supra 557. Sic apud Homerum Helena vocatur &a Yuvakav, præstantissima mulierum.' 658 Pacisque bonas, &c.] Multi codices habent: 'pacisque bonæ bellique ministras.'

659 Quales Threicia] De Amazonum gente ac nomine, Æn. 1. 321. 494. Nunc de patria et sede. I. Constat

Amazonum sedem non fuisse in Thracia propria et Europæa, quæ Macedoniæ confinis est; sed in septentrionali minoris Asiæ littore, quod Ponto Euxino alluitur: urbemque regiam ab ipsis illic conditam fuisse Themiscyram, non longe a Thermodonte fluvio: eisdemque paruisse totum illum tractum, qui deinceps Bithyniam, Paphlagoniam, Cappadociamque complexus est. Ita Herodotus, Pausanias, Diodorus Siculus, &c. II. Con stat e Xenophonte, Exped. 1. vi. trac tum illum ipsum tulisse quoque Thraciæ nomen, nempe Asiatica. III. Ha bemus ex iisdem auctoribus, præcipue Diodoro, Amazonas, circumflexo

Pulsant et pictis bellantur Amazones armis :
Seu circum Hippolyten, seu cum se Martia curru
Penthesilea refert, magnoque ululante tumultu
Foeminea exultant lunatis agmina peltis.

Quem telo primum, quem postremum, aspera virgo,
Dejicis? aut quot humi morientia corpora fundis?

660

665

dontis, et pugnant armis pictis: sive circa Hippolyten, sive quando bellicosa Penthesilea redit in curru, et magno tumultu ululante muliebres turma gestiunt scutis lunatis. O bellicosa virgo, quem primum, quem ultimum sternis hasta? aut quot spargis humi corpora moribunda? Primo Eumenium patre Clytio: cujus oppo

Heins. Thermodoontis vulgg, passim edd., item vett. codd., etsi jam emendatum dederunt Naugerius et Egnatins. Res nunc nota est, esse Thermodontis a Depμúdov, OVтos. cf. Apollon. II, 972. Tentaverat nonnulla in h. 1. Wakefield Sylva crit. Vol. 11, p. 94, quæ tamen mox ipse damnasse videtur. -662. magnumque u. conj. Cuninghamus.-663. scutis ex Medic. laudat Heinsius: sed a Fogginio peltis proditum videmus.-664. primo Goth. tert. –665. m. pectora Sprot., perpetuo errore.--666. Eumenium Ald. pr. et hinc

NOTE

Euxini littore tum orientali tum etiam septentrionali, trajectoque Tanai fluvió, maximam Sarmatiæ Asiaticæ et Europææ subegisse partem: deinde, cum ab Hercule ac Theseo nativis in sedibus bello appetitæ et victæ essent; occupato in Libya Hercule, bellum eas Græcis intulisse, transmisso scilicet Bosphoro Cimmerio : indeque per Thraciam Europæam, Macedoniam, ac Thessaliam, aperuisse sibi aditum ad ipsam Atheniensium arcem, quam aliquandiu tenuerunt. Tamen hinc pulsæ sunt a Theseo, ut probant iis in locis multa, tum Thesei victoriæ, tum Amazonum cladis monumenta: earumque reliquiæ intra pristinos Pontici littoris fines servavere: deinceps formam aliquam imperii, usque ad Trojani belli tempora; cum Penthesilea, nativo odio Græcis infesta, Trojanis auxilium tulit, et ab Achille aut Pyrrho sub belli finem occisa est. Tum etiam adusque Alexandrum magnum perstitere, ad quem Thalestris Amazonas trecentas adduxit, Delph, et Var. Clas.

Virg.

ex Diodoro et Q. Curtio.

659 Thermodontis] Legunt quidam Thermodoontis, ut Hippocoontis: ita ut priores syllabæ tres dactylum efficiant. At omnino quadrisyllabum est, Thermodontis: ubi priores syllabæ tres longæ, cum w in secunda syllaba, quæ ideo breviari non potest: scribitur enim Θερμώδων, non Θερμόδων : et Cappadociæ fluvius est, in oram Euxini meridionalem influens; nunc Pormon.

661 Hippolyten] Thesei uxor fuit, dicta ab aliis Antiope: ex qua Hippolytum filium suscepit, insidiis Phædræ novercæ deinde sublatum. Hanc bello Herculis Amazonico Theseus, vel dono Herculis acceperat, vel dolo ipse rapuerat: bello deinde Attico adversus Amazonas, ab illis pro viro pugnans occisa est. Plutarchus in Theseo, Diodorus, &c. De Penthesilea, quæ ob virtutem filia Martis credita est, Æn. 1. 494.

663 Lunatis peltis] Scutis brevissimis, in formam Lunæ mediæ præcisis.

4 M

« 前へ次へ »