Tendit inevectus radios Hyperionis ardor,
Lucidaque æthereo ponit discrimina mundo,
Qua jacit Oceanum flammas in utrumque rapaces.
Et jam compellente vaga pastore capellæ
Ima susurrantes repebant ad vada lymphæ,

100

men: et nunc ita video in edd. Fabric. esse excusum. Id modulatur pastor non arte canora, h. e. inconditum, ut Ascens. At Heins. malit canorus cum Petav. et nulla arte.-100. Hic magnam versuum transpositionem Scaliger induxit, multum adjutus, inquit, scheda vetere. Collocat post v. 99 versus, qui infra sequuntur, 152. 146. 147. 144. 145. 148. 149. 150. 151. 155. 153. 154. 156. Tum 100. 101. 102. 103 sqq., sed hos ipsos versus admodum immutatos exhibet, ut apponere eos necesse sit :

Compacta solidum modulatur arundine carmen,
100. Quem circa fessæ passim cubuere capellæ.
His superat gelidis manans e fontibus unda,
Quæ levibus placidum rivis sonet orta liquorem.
At volucres patulis residentes dulcia ramis
Carmina per varios edunt resonantia cantus.
105. Hinc illi geminas avium rox obstrepit aures;
Hinc querulas referunt voces, quæ nantia limo
Corpora linfa fovet. Sonitus alit aëris Echo.
Argutis et culta fremunt ardore cicadis.
Seu libet ad fontem densa requiescere in umbra
110. Excelsis supra dumis: quos leniter afflans
Aura susurrantis possit confundere venti:
Anxius insidiis nullis, et lentus in herbis
Concipit hic mitem projectus membra soporem,
114. Tendit ut erectus radios H.

Si tali transpositione lucidior ordo sententiarum et lenior verborum junctura inferretur: minus haberem, quod conatum similem retundendum putarem. Sed vulgarem, fateor, ordinem multo minus, meo sensu, esse molestum.100. Tendit inerectus Aldinæ deberi videtur; nam Bembus e cod. suo proferebat Tendit in erectos; sed recte alterum revocarunt sequentes editores. Tendit et evectus edd. vett. Tendit ut Scaliger emendabat. T. humo erectus Heins. conj. Redit idem voc. inevectus pro simplici, erectus, infra v. 340 Iret inevectus cœlum super. Tum alius poëta forte maluisset inerecti Hyperionis.-101. ponit. Jo. Schrader. ap. Frisemann. promit vix bene.—102. Dum jacit vett. edd., et capaces, quod Domitius quoque et Ascens. interpretantur. Conjiciebam rapaces, quod probat Wakef. ad Lucret. v, 398, ubi rapax ris Solis equorum. Accipienda verba de Sole in medio cœli convexo constituto : solis ardor tendit, intendit, radios, et ponit mundo discrimina lucida, h. discrimen lucis, cœlum in duas partes discriminat, quatenus versus Orientem et Occidentem radios æqua lance dispergit. Laudat Taubmannus post Barthium illud Statii Theb. v, 85 Sol operum medius summo librabat Olympo Lucentes, ceu staret, equos, et Lucani notum versum: cum cardine summo Stat librata dies. Durior est Barthii interpretatio, qui ponit, perdit, discrimina accipit, cum pari spatio ab utroque fine distet.-103. Interpolatio in seqq. est manifesta; bis eadem me morantur. Probabilius tamen fit 106, 107. 108 a seriore manu accessisse.104. Lene susurrantis conj. Jo. Schrader. repetebant ad vada legebatur ubique: per archaismum dictum videri posse, Scaliger judicabat. Sed idem mox melius subjicit: repebant ad vada. Nec de eo dubitandum censeo. Nam ineptus homo v. 49 perrepunt ad cava, ante oculos habuit. Miro conatu Barth. Advers. xxx, 24 conj. repedabant Noniana voce. Melius Heius, reptabant.

Quæ subter viridem residebant cœrula muscum.
Jam medias operum partes evectus erat Sol:
Cum densas pastor pecudes cogebat in umbras;
Et procul aspexit luco residere virenti,
Delia Diva, tuo: quo quondam victa furore
Venit Nyctelium fugiens Cadmeis Agave

105

110

Inf.

(Nunc Wakefield ad Lucret. vi, 278, ubi ei voc. repedavit restituit, eandemque Horatio obtrudit Carm. 1, 37, 24 Classe cita repedavit oras, et astraxit vocis antiquatæ usum pro recedere, ex Pacuvio, Juvenco, S. Damaso, Fortunato, pergit: "Nec dubito quin Barthius verissime restituerit-repedabant ad vada lympha; quamvis inscitissime sannis excipiat emendationem Heynius, ipse vicissim deridendus, nisi sit nulla seges Nonianarum dictionum in Virgilio.") -105. residebant. Pro hoc facile est conjicere resonabant, aut potius resonabat, sc. lympha. Heins. scribit: Quæ subter viridem saliebat garrula muscum. 389 Rivum propter aquæ viridi sub fronde latentem. Ovid. 11 Fast. Garrulus in primo limite rivus erat. Sen. Hippol. 5111 Garruli gramen secuere rivi. Calphurn. iv, 2. Quidve sub hac platano, quam garrulus astrepit humor. Prudent. Psychom. Fons patribus de rupe datus, quem mystica virga Elicuit scissi sulientem vertice saxi. Lucret. 11, 30 Propter aquæ rivum sub ramis arboris altæ. Quorsum has opes allatas esse dicemus? aquam garrulam et salientem bene dici, nemo sanus dubitet; fatearis quoque versum factum esse meliorem; enim. vero an vetus poëta ita scripserit, nullo modo probatum hinc est.-106, operum: pro, operis: ut modo ex Statio vidimus ad v. 102, quasi opus diurnuin Sol expleret. Heins. conj. athra in partes. At Jo. Schrader. oper. part. emensus.—107. densas...in umbras: f. densis in umbris. Heins. densa in umbra.— 108. Satis turbata hæc. Ut nihil habet, quod sequatur. Vett. edd. Et procul adspexit, hoc itaque revocavi; non tamen ac si locum sic sanatum putarem; quis enim aspexit? et quid aspexit? Solne pastorem? an pastor gre gem? hoc præfero: aspexit pastor, prospexit, pecudes residere, cubare, in luco tuo, o Diana. Suspicor tamen insertos esse vss. 106. 107. 108 et fuisse: Et jam...muscum, Luco, Diva, tuo, quo. Barthius XXI, 9 emendabat: Et procul accessit. Jam vss. 108 sqq. locum, quo Culicis argumentum actum est, accuratius describit: est is lucus Bootiæ, Dianæ sacer, idem ille, quo Penthei cæde peracta mater Agave bacchata pervenerat; adeoque sub Citharone. cf. Ovid. Met. II, 702. Hic multa desiderari, et forte cantum pastoris recenseri putabat Heinsius. Immo vero multorum laciniæ in unum locum congestæ sunt, quæ inter se parum sunt conglutinatæ.-110. Nyctileum fugiens. Immo vero Nyctelium f., h. Bacchum. Verum hoc esse negat Scaliger; non enim fugiebat Bacchum Agave, quem non offenderat, cum ejus ministra esset: sed hoc, inquit, poëta vult: in eum lucum, in quem Agave, victa furore Bacchi, metuens pœnam, hoc est, &yos, quod imminebat ejus posteritati propter interfectum Pentheum, confugerat, compulisse pastorem pecudes suas. Itaque sic legit:...quo quondam victa furore Venit Nyctilei, fugiens Cadmeis Agave Posterius panam natis e morte futuram; versum itaque, ut vides, 113 retraxit. Mihi nec hæc, nec alia Scaligeri trajectio versuum placet. Fugere Deum, fugere Bacchum, commode satis dictum est de boλTois, quos premit, urget, Deus, ut vates, quæ bacchatur, magnum si pectore possit Excussisse Deum; inprimis de Bacchis, quæ furore actæ discurrunt, ac si liberare se a furore velint. In hanc sententiam jam Barthium inclinasse ex Taubm. disco: etsi nec eo confugere necesse videtur. Cognito enim scelere

NOTE

108 Lucum sub Citharone monte describit Dianæ saçrum. vid. Var. Lect.

Infandas scelerata manus e cæde cruenta:
Quæ gelidis bacchata jugis requievit in antro.
Posterius pœnam nati se morte futuram.
Hic etiam viridi ludentes Panes in herba,
Et Satyri Dryadesque choros egere puellæ
Naiadum cœtu. Tantum non Orpheus Hebrum
Restantem tenuit ripis sylvasque canendo,
Quantum te, Peneu, remorantem dia chorea,

115

interemti materna manu nati abhorrens sacra Bacchica Agave Nyctelium fugiens in solitudinem secessit, ut morori indulgeret. furorem Nyctelium conj. Heins.-111. et cæde c. vett. edd. et codd., quasi esset et cruenta ex cæde.— 112. Quo g. em. Heins. Ogygiis b. i. Jo. Schrader., docte.-113. Versus in edd. Fabric. sic est emendatus: Posterius pœnam gnati de morte datura. Heins, conj. Post verita et pænas nati se morte daturam. Sed totum versum una cum antecedente ejiciendum arbitror tanquam supposititium. In Ms. Helmst. subjectus erat versui 110.-116. catus vulgg., nonnullæ etiam Ald. cum Ms. Helmstad. Puto fuisse: Naiadum et cœtus. Nam paulo durius cum suppletur. horridus pro Orpheus Aldina et edd. Fabric. cum Ms. Helmst. et Petav. cum Voss. Heins. conj. Non tantum agrius H. vel, tantum haud Rhodopeius H. Idem jungit Naiadum catu non tanto. Sane Orpheus trisyllabum esse, ut Pentheus, et in Catalectis Pith. p. 31 Theseus: verum Virgilio vix licuisse esse tam audaci. silrasque sonantes Jo. Schrader. em.-117. riris Ms. Contian, perpetua variatione: unde tamen Scaliger refingit: rivis silvisque canendo. Mihi vulgata suavior procedit: non Orpheus canendo tantum tenuit Hebrum, ripis restantem (cursum intra ripas sustinentem), sylvasque: h. delectavit Hebrum sylvasque. Etsi totus hic locus, et is qui sequitur, ex variorum versificatorum symbolis coaluisse videri debet.-118. Hic versus contaminatus (a veids esset Пnveie), quod et vidit elegans carminum judex Jo. Schraderus Emendatt. Præf. pag. XXI. XXII. conf. ad Ge. iv, 355. At idem hic versus alienus prorsus est a tota sententia. Si in Baotia res geritur, non Peneus delectari potuit chorea Nympharum. Sin in Thessaliam rejicias carminis argumentum, aliena sunt quæ v. 108 sqq. de Agave narrantur, etiamsi cum Jano Parrhasio in Quæsitis per Epist. pag. 51 Lucani locum (lib. v1, 355–359) huc advoces: nam ex eo nihil constitui potest, cum poëta ipse parum docte loquatur. Afferre voluit medicinam huic versui Scaliger. Apponam verba: “Quia paulo ante, inquit, dixerat, tantum non Orpheus, putarunt hic arranodoтikov deesse; ita hic Quantum posuerunt. Atqui legendum: Non tam te, Peneu, remorata est dia chorea." Altera versus parte carere possumus medicina, nam suppleri potest ex sup. tenuit te remorantem. Suspicatur autem sagacissimus vir, auctorem carminis institisse vestigiis Catulli in Pelei et Thetidis nuptiis (vss. 285-293). Tamen ne sic quidem versus tres sequentes commodam orationem subjiciunt. Quantum te, Pentheu, conj. Heins., nullo cum fructu. In vett. edd. pro dia invênio Dira et Dire, in aliis chorea, et in margine pro Peneu, pastor, ex viri cujusdam docti emendatione, puto. Etiam penu pro NOTÆ

114 seqq. Iterum luxuriatur seu poëtæ seu interpolatoris ingenium in describendo luco et antro, quo pastor consedit. Alia aliorum poëtarum lusibus assuta. De singulis vid. Var. Delph. et Var. Clas.

Virg.

Lect. Comparari potest similis arborum enumeratio ap. Ovid. Met. x, 86 sq. in cantu Orphei: quem locum auctor hujus emblematis ante oculos babuisse videri potest.

4 U

Multa tibi læto fundentes gaudia vultu,
Ipsa loci natura domum resonante susurro
Quis dabat, et dulci, fessas refovebat in umbra.
Nam primum prona surgebant valle patentes
Aëreæ platanus: inter quas impia lotos,
Impia, quæ socios. Ithaci morentis abegit,
Hospita dum nimia tenuit dulcedine captos.
At, quibus insigni curru projectus equorum
Ambustus Phaeton luctu mutaverat artus,

120

125

Peneu plures edd. Venetæ servant; Aldina autem, et hinc Ge. Fabric., Quantum te pernix remorantem diva chorea. Atque hæc lectio tenenda, tanquam vera, et ex cujus corruptela importunus ille Peneus versum invasit; tantum non Orpheus cantu Hebrum sylvasque tenuit, quantum te, o Luna (v. 109), tenuit chorea Nympharum: Quantum te pernix remorantem, Diva, chorea. Eandem fere lectionem Ms. Kæler. quoque habebat: Ms. Helmst. autem, Qua te perpigra morantem diva corea. Petav. Quam te nigremorantem. Voss. Quam te per nigræ morantem, meri librariorum stupores. remorantur em. Heins. Nodell Not. crit. p. 80 conj. pernox chorea; ut ravvuxioi xopol ap. Sophoclem.— 119. Multa tuo late f. vett. edd. tuo latæ (scil. chorea) Ascens. et aliæ, quod et Heins. probat. tuo late Ald. Quam nunc habemus, Bembina est lectio: chorea-fundentes nota synthesis. tibi int. Dianæ, Lunæ desuper aspicienti. Multa tuo late f. ed. Fabric. tuæ læta f. g. luctu Petav. Heins. conj. fluctu. Interpositi sunt ab alio vss. 116. 117. 118, et juncti erant: puellæ Multa.~~ 121. Hæc adhuc ad Naidas referenda. Importunum tamen Quis: ferrem saltem His dabat. Mox in antro Ald.-122. Nam prima in p. conj. Heins. prona vallis, ut ap. Catull.-123. Recte hoc (Heinsium non probare miror) revocatum, Scaligero monente, et priscis edd. Ita quoque Bembus correxerat. Sed iterum illatum erat ex vett. edd., etiam Aldina: Aëriæ platani: inter quas erat impia lotos. Sic et Petav. Saltem esse deb. quas inter et i. l. In marg. ed. Ven. Scoti notatum: alios legere: Lotis, quæ nympha fuit. Perperam.-126. Ac malit Heins., et ignipedum c. p. equorum.--127. Ambustus Ph. legendum, pro Ambustos, quod in oculos incurrit et Scaliger monuit. Et hoc idem e Ms. Helmst.

NOTE

124 Impia lotos, Impia, que; nota (nam utrasque Virgilius agnoscit Ecl. figura Horatii exemplo jam a Scali- v1, 62 et Æn. x, 190), in quas mutatæ gero notato: Impiæ, nam quid p. m. Phaetontis sorores, Heliades, tanImpiæ d. Carm. 11, 11, 30. 31, et Ca- quam Solis ex Clymene filiæ. Factum tull. LXIV, 404. 405. Impietas spec- ex luctu de fratris casu suscepto; tat haud dubie ad injuriam Ulyssi fac- unde poëta: Phaëton luctu iis mutatam sociis retentis. abegit, scil. ab verat artus. Mox v. 128. 129 hoc velle Ulyssis navi, avocavit: intercessit videtur poëta: populos illas sororias loti suavitas, quo minus socii Ulyssis ita inter se condensatas situ fuisse, ut ad naves redirent (v. Odyss. I. 94 implicarent mutuo nexu ramos et sqq.). Ceterum confudit poëta di- umbracula facerent: fundebant tentis versi generis lotos. Lotus illa Ulyssis ramis velamina (ut v. 74 Tmolia pam in Africa reperta non erat Bœotiæ pineo subter coma velat amictu) candida ; domestica. scilicet populus alba est intelligenda. 126...129 Populi arbores, vel alni amplexa br. vid. Var. Lect.

Heliades teneris amplexæ brachia truncis
Candida fundebant tentis velamina ramis.
Posterius, cui Demophoon æterna reliquit
Perfidiam lamentandi mala, perfida multis.
Quam comitabantur fatalia carmina quercus :
Quercus ante datæ, Cereris quam semina, vitæ :
Illas Triptolemi mutavit sulcus aristis.
Hic, magnum Argoæ navi decus, edita pinus.

130

135

notatum video. 128. amplexa passive accipit Taubm. Nec tamen vel sic expedio: amplexæ brachia truncis. Nonnus Dionys. II, 167 Elŋy 'Hλiádwy kul ἐγὼ μία φιλοθρήνοις τε κορύμβοις Γείτονος αἰγείροιο περίπλοκα φύλλα πελάσσω. Suspicor: implexæ brachia, h. habentes ramos truncis (vicinarum invicem populorum) implexos. Nec aliter Heins. conj. teneris, et in marg. tentis Ms. Kæler.-129. pandebant conj. Jo. Schrader., feliciter. tentis pro extentis. Sed facile incidit animus in lentis. Conjecit quoque Scaliger, et extat in edd. Fabric. Sed idem malebat: lentis sudamina ramis, ingeniose; nam electrum stillare populus dicta. vid. Ovid. Met. 11, 364 sq., verum sic candida parum commode appositum esset. Heins. conj. concita f. lentis ululamina r., parum feliciter: nam de umbra arborum quæritur.-130. 131. Misere corrupti versus nec sine libris facile sanandi, etsi nnum et alterum conjectare licet: Perfidia lamenta, et latere inultis in multis; ita ut expleri possint reliqua: dolis cum lusit inultis, vel propius ad corruptam scripturam: malis quæ flexit inultis. Agi de amygdala, in quam Phyllis mutata, fertur, seu quæcumque alia illa arbor fuit, obvium est. Sed primo loco monendum, in vett. edd. et codd. post v. 131 subjici alium: perfide, multis,

Perfide Demophoon, et nunc defende puellum, vel puellis.

Tum varietas lectionis hæc fere est : in vett. edd. Perfidia legitur. Bembus reposuit Perfidiam : idem versum modo ascriptum ejecit. Probarem, si sententia integra sic absolveretur: quæ omnino sic nulla est, quantum video. Scaliger e vett. edd. laudat Perfida lamentandi mala, et corrigit modo: Perfida lamentandi diu mala, ut sit malum perfidum pro perfidia; modo: Perfidiæ lamentandi mala: Neutrum feliciter. Reliqua, versu a Bembo ejecto iterum admisso, sic constituit: perfide multis, Perfide Demophoon et nunc deflende puellis. Sed unde de Demophoontis amoribus, iisque adhuc a puellis deflendis, constet, Scaliger vix habuit dicere; et tota sententia jejuna est; versus autem inepti versificatoris commentum, etsi etiam Barthius Advers. XXI, 9 sensum exsculpere eumque defendere maluit. et nunc defuncte puellis Ms. Helmst. Post etiam, vel, Post vero, cui D. em. Heins.; tum iterum: Post, meritus cui Demophoon eterna reliquit Perfidiam lamentandi mala. Perfide, inultis, Perfide Demophoon et nunc deflende puellis. Jo. Schrader. Perfulia monumenta suæ mala. Omnino suspicor primo unum tantum versum ascriptum fuisse: Posterius, cui Demo phoon lamenta reliquit. Quam c.-132. fatali carmine malit Heins.-133. quam semina, victu, vel quam semina, adulta conj. Heins.-135. 136. Alter versus pro NOTE

130. 131 Postea stabat arbos amygdala, in quam mutata fuit Phyllis Demophoontis perfidiam lamentata.

132...134 De quercu Dodonara fatidica nota est fabula. quercus carmina, ex apposito, h. e. quæ carmen reddunt, vel e quibus carmen

redditur; canoræ. Carmen adeo pro canente, vaticinium pro vate. cf. Taubm. fatale igitur, quia de oraculo. Glandes ante frugum sationem a Triptolemo monstratam meministi vel ex Ge. 1, 7. 8. mutavit, permutavit.