ページの画像
PDF
ePub

Toto namque fremunt condensae littore puppes,
Signaque ferre jubent: retinet longaevus Haruspex,
Fata canens: O Mæoniæ delecta juventus,

Flos veterum virtusque virûm, quos justus in hostem
Fert dolor, et merita accendit Mezentius ira, 501
Nulli fas Italo tantam subjungere gentem;
Externos optate duces. Tum Etrusca resedit
Hoc acies campo, monitis exterrita divům.
Ipse oratores ad me regnique coronam

510

Cum sceptro misit, mandatque insignia, Tarcho,
Succedam castris, Tyrrhenaque regna capessam.
Sed mihi tarda gelu saeclisque effeta senectus
Invidet imperium, seraeque ad fortia vires.
Natum exhortarer, ni mixtus matre Sabella
Hinc partem patriae traheret. Tu, cujus et annis
Et generi fata indulgent, quem numina poscunt,
Ingredere,o, Teucrúm atque Italûm fortissime ductor.
Hunc tibi praeterea, spes et solatia nostri,
Pallanta adjungam. Sub te tolerare magistro
Militiam et grave Martis opus, tua cernere facta,
Assuescat, primis et te miretur ab annis.
Arcadas huic equites bis centum, robora pubis
Lecta, dabo; totidemque suo tibi nomine Pallas.
Vix ea fatus erat, defixique ora tenebant
AEneas Anchisiades et fidus Achates,
Multaque dura suo tristi cum corde putabant;
Ni signum caelo Cytherea dedisset aperto.
Namque improvisò vibratus ab aethere fulgor

520

Fremon le navi al lido tutto, e i segni
Vorrian spiegar: tiengli un canuto Aruspice,
Cantor de' fati: O fior Meonio, o sobole
D'antichi eroi, che a guerra spinge un vindice
Duolo, e un Mezenzio a debitira esagita,
Si gran genía niun può domar degl' Itali;

Trovar dessi un stranier. L'Etrusco esercito
Qui al campo or sta, chè lo atterrì l'oracolo.
Desso oratori a me spedì Tarconte,

Diadema e scettro, e ora il vessil m'affida,
Che al campo io vada e il Tosco regno accetti.
Ma d'anni onusta, arsa dal gel, vecchiezza
Mel vieta, e il nerbo a nobil opre or tardo.
Nè so il figlio propor; madre Sannite

Di patria un misto indi gli diè. Tu, chiesto
Dal ciel, che al fato anni e prosapia accordi,
Là entrar tu dei d'Itali e Troi gran duce.
Quest' anche a te, conforto mio, mia speme,
Pallante accoppio. Ei, te maestro, apprenda
L'aspro Marzio mestier, le tue s'avvezzi
Geste a veder, te da prim' anni ammiri.
A lui dugento Arcadi scelti in sella
Darò; tant' altri a te in suo nome il figlio,
Disse, e restaro a fiso guardo Acate
E il gran figlio d'Anchise, e dure cose
Nel tristo cuor molte volgean; se amico
Vener non dava a chiaro cielo il segno.
Nell'etra un lampo arse improvviso, e un tuono

530

Cum sonitu venit: et ruere omnia visa repente,
Tyrrhenusque tubae mugire per aethera clangor.
Suspiciunt: iterum atque iterum fragor increpat ingens.
Arma inter nubem, caeli in regione serena,
Per sudum rutilare vident, et pulsa tonare.
Obstupuere animis alii; sed Trous heros
Agnovit sonitum, et divae promissa parentis.
Tum memorat: Ne verò, hospes, ne quaere profectò
Quem casum portenta ferant: ego poscor olympo.
Hoc signum cecinit missuram diva creatrix,
Si bellum ingrueret, Vulcaniaque arma per auras
Laturam auxilio.

Heu! quantae miseris caedes Laurentibus instant!
Quas pœnas mihi, Turne, dabis! quàm multa sub undas
Scuta virum galeasque et fortia corpora volves,
Thybri pater! Poscant acies, et foedera rumpant.

Haec ubi dicta dedit, solio se tollit ab alto; 541 Et primùm Herculeis sopitas ignibus aras Excitat; hesternumque Larem, parvosque Penates, Laetus adit: mactant lectas de more bidentes, Evandrus pariter, pariter Trojana juventus. Post hinc ad naves graditur, sociosque revisit: Quorum de numero, qui sese in bella sequantur, Praestantes virtute legit; pars cetera prona Fertur aqua, segnisque secundo defluit amni, Nuntia ventura Ascanio rerumque patrisque. 550 Dantur equi Teucris Tyrrhena petentibus arva: Ducunt exsortem AEneae, quem fulva leonis

S'udi:

par tutto alto crollar repente,

E acre squillar tromba Tirrena. Il guardo

Levano: e un nuovo ecco gran rombo e un terzo:
E a ciel puro e aure chete, a nube in grembo,
Ecco armi sfolgorar, tuonar percosse.

Gli altri colse stupor; ma Enea dell'alma
Sua madre avvisa e le promesse e il suono.
Poi dice: Ah no, qual del prodigio il senso,
Ospite, nol cercar; me il ciel quì mira.
Che a me daría la madre dea tal segno,
Di guerra al scoppio, ella promise, e ch'armi
Per scampo Etnée mi rechería per l'aure.
Ahi! qual macel gli egri Laurenti aspetta!
Turno, qual fio mi pagherai! per l'onde
Quant' elmi e scudi e forti corpi, o Tebbro,
Trarrai! ch'amin lottar, non starsi a' patti.
Quì si levò dall'alto seggio; e tosto
Sveglia all'Erculeo altar gli ardor sopiti:
Va lieto ai scarni almi Penati, e al Lare
Noto da jer: pecore svena intatte.
Evandro il fa, lo fa de' Troj la schiera.
Riede quindi alle navi, e i suoi rivede:
Da i cui squadron sceglie i miglior, cui seco
Meni a pugnar; d'acque va il resto a china,
Seco li trae, senza lor stento, il fiume,
Nunzj del padre e de' successi a Giulo.
Pel suol Tirren dansi cavalli a' Teucri:
Fuor di sorte l'ha il duce; intier lo ammanta

Pellis obit totum, praefulgens unguibus aureis.
Fama volat, parvam subitò vulgata per urbem,
Ociùs ire equites Tyrrheni ad limina regis.
Vota metu duplicant matres, propiusque periclo
It timor, et major martis jam apparet imago.
Tum pater Evandrus, dextram complexus euntis,
Haeret, inexpletùm lacrymans, ac talia fatur:
O mihi praeteritos referat si Juppiter annos!
Qualis eram, quum primam aciem Praeneste sub ipsa
Stravi, scutorumque incendi victor acervos;
Et regem hac Herilum dextra sub Tartara misi,
Nascenti cui tres animas Feronia mater

560

(Horrendum dictu) dederat, terna arma movenda,
Ter leto sternendus erat; cui tunc tamen omnes
Abstulit haec animas dextra, et totidem exuit armis:
Non ego nunc dulci amplexu divellerer usquam,
Nate, tuo; neque finitimus Mezentius unquam
Huic capiti insultans tot ferro saeva dedisset 570
Funera, tam multis viduasset civibus urbem.
At vos, o Superi, et divúm tu maxime rector
Juppiter, Arcadii, quaeso, miserescite regis,
Et patrias audite preces: Si numina vestra
Incolumem Pallanta mihi, si fata reservant;
Si visurus eum vivo, et venturus in unum;
Vitam oro: patiar quemvis durare laborem.
Sin aliquem infandum casum, Fortuna, minaris;
Nunc, o, nunc liceat crudelem abrumpere vitam,
Dum curae ambiguae, dum spes incerta futuri, 580

« 前へ次へ »