Palantesque polo stellas: sequor omina tanta, Quisquis in arma vocas. Et sic effatus ad undam Processit, summoque hausit de gurgite lymphas, Multa deos orans; oneravitque aethera votis. Jamque omnis campis exercitus ibat apertis, Dives equúm, dives pictaï vestis et auri. Messapus primas acies, postrema coërcent Tyrrhidae juvenes, medio dux agmine Turnus: Ceu septem surgens sedatis amnibus altus Per tacitum Ganges; aut pingui flumine Nilus, 30 Quum refluit campis, et jam se condidit alveo. Hic subitam nigro glomerari pulvere nubem Prospiciunt Teucri, ac tenebras insurgere campis. Primus ab adversa conclamat mole Caicus: Quis globus, o cives, caligine volvitur atra! Ferte citi ferrum, date tela, scandite muros; Hostis adest; eia! Ingenti clamore per omnes Condunt se Teucri portas, et moenia complent. Namque ita discedens praeceperat optimus armis AEneas: si qua interea fortuna fuisset, 40 Ne struere auderent aciem, neu credere campo; Castra modò et tutos servarent aggere muros. Ergo, etsi conferre manum pudor iraque monstrat Objiciunt portas tamen, et praecepta facessunt, Armatique cavis exspectant turribus hostem. Turnus, ut ante volans, tardum praecesserat agmen, Viginti lectis equitum comitatus; et urbi Improvisus adest: maculis quem Thracius albis
Gli astri vagar: sieguo cotanti augurj,
Corro all'armi, qual vuoi. Ciò detto, all'onda S'inoltra, e un sorso al primo pel ne attinge; L'aure grava e gli dei d'inchieste e voti. E in largo pian l'oste movea già tutta Ricca in destrier, ricca in be' drappi e in oro. Messapo attempra il primo stuol, l'estremo Gli acri Tirridi, arbitro al centro è Turno: Tal mossi in pace i sette fiumi il Gange Tacito avanza; o allagator, dall' agro
Che pingue ei feo, riede al suo letto il Nilo. Qui polve a un tratto ergersi negra in nube Da' Troj si mira, e tenebrarsi i campi. Sclama primier da un torrioncel Caíco: Qual globo, o Troj, d'atra caligin ruota! Deh! quà ferro, quà teli, a' muri a' muri; Ecco i Dauni; su su! Fa ognun schiamazzo, Ne ricovra ogni porta, i merli han pieni. Chè Enea sperto campion, partendo, a freno D'ardir, vietò, che che dia sorte intanto, Far schiera o in zuffa uscir; serbar gli basta Col buon argine illesi e il vallo e il muro. Or, benchè a pugna ira e rossor gli sproni, Star vonno al cenno, e oppor le porte, e in chiuse Rocche aspettar l'urto e l'assalto armati.
Va Turno innanzi al tardo stuol con venti
Scelti in arcion; vola, e improvviso a' Teucri
Giunge: albo a macchie un caval Trace il porta,
Portat equus; cristaque tegit galea aurea rubra. Ecquis erit mecum, juvenes? qui primus in hostem...? En, ait: et jaculum adtorquens emittit in auras, 51 Principium pugnae, et campo sese arduus infert. Clamore excipiunt socii, fremituque sequuntur Horrisono: Teucrúm mirantur inertia corda; dare se campo, non obvia ferre Arma viros, sed castra fovere. Huc turbidus atq; huc Lustrat equo muros; aditumque per avia quaerit. Ac veluti pleno lupus insidiatus ovili,
Quum fremit ad caulas, ventos perpessus et imbres, Nocte super media; tuti sub matribus agni 60 Balatum exercent: ille, asper et improbus ira, Saevit in absentes; collecta fatigat edendi Ex longo rabies, et siccae sanguine fauces.. Haud aliter Rutulo muros et castra tuenti Ignescunt irae; duris dolor ossibus ardet:
Qua tentet ratione aditus, et quae via clausos Excutiat Teucros vallo, atque effundat in aequor. Classem, quae lateri castrorum adjuncta latebat, Aggeribus saeptam circum et fluvialibus undis, Invadit; sociosque incendia poscit ovantes: Atque manum pinu flagranti fervidus implet. Tum verò incumbunt: urget praesentia Turni; Atque omnis facibus pubes accingitur atris. Diripuere focos; piceum fert fumida lumen Taeda, et commixtam Vulcanus ad astra favillam. Quis deus, o musae, tam saeva incendia Teucris
E un aureo il copre a rossa cresta elmetto.
Chi meco or fia? chi su i nemici il primo...? Ecco, ecco, ei grida: e un dardo lancia all'aure, Forier di guerra, e arduo s'avventa al campo. Fan eco al grido in suon tremendo, e al colpo Fan plauso, i suoi. Che il Frige vil l'arena Sfugga, e disvii dall'armi, e il chiostro covi, Lor crea stupor. Quà e là le mura in sella Ei torbo spia; cerca, ma indarno, un varco. Qual trama un lupo a pieno ovil, cui presso Freme, da venti egro e da pioggie, a notte Nel colmo orror; sotto le madri in pace Belan gli agnei: contro i securi il truce Smania, arrabbia, è in furor; l'inaspra il lungo D'esca disío, secco di sangue il gozzo. Tal nell' eroe, che gli argin guata e i muri, L'ira s'accende; arde acre duol fin l'ossa: Come s'apra l'entrar, qual via qual arte
Scuota i chiusi dal vallo, e al pian gli sparga. La flotta assal, che del gran cinto a un fianco Giacea, dal fiume e da steccati intorno Chiusa; e agl'incendj i lieti socj instiga: Già fier la man d'ardente pino ei s'empie. Fan foga allor: Turno presente incalza; Lo stuol già tutto è d'atre faci armato. Tizzi e tede rapir'; Vulcan fumoso Rai picei e miste alza faville agli astri. Qual nume, o muse, ardor sì rio da' Teucri VIRGIL. Eneid. Tom. II.
Avertit? tantos ratibus quis depulit ignes? Dicite: prisca fides facto, sed fama perennis. Tempore quo primùm Phrygia formabat in Ida AEneas classem, et pelagi petere alta parabat, 80 Ipsa deûm fertur genetrix Berecyntia magnum Vocibus his affata Jovem: Da, nate, petenti, Quod tua cara parens domito te poscit Olympo. Pinea silva mihi, multos dilecta per annos, Lucus in arce fuit summa, quò sacra ferebant, Nigranti picea trabibusque obscurus acernis: Has ego Dardanio juveni, quum classis egeret, Laeta dedi; nunc sollicitam timor anxius urget. Solve metus, atque hoc precibus sine posse parentem, Ne cursu quassatae ullo, neu turbine venti, Vincantur: prosit nostris in montibus ortas. Filius huic contra, torquet qui sidera mundi: O genetrix, quò fata vocas? aut quid petis istis? Mortaline manu factae immortale carinae Fas habeant? certusque incerta pericula lustret AEneas? Cui tanta deo permissa potestas? Immo, ubi defunctae finem portusque tenebunt Ausonios, olim quaecumque evaserit undas, Dardaniumque ducem Laurentia vexerit arva, Mortalem eripiam formam, magnique jubebo AEquoris esse deas: qualis Nereïa Doto
Et Galatea secant spumantem pectore pontum. 'Dixerat; idque ratum Stygü per flumina fratris, Per pice torrentes atraque voragine ripas,
« 前へ次へ » |