ページの画像
PDF
ePub

Palantesque polo stellas: sequor omina tanta,
Quisquis in arma vocas. Et sic effatus ad undam
Processit, summoque hausit de gurgite lymphas,
Multa deos orans; oneravitque aethera votis.
Jamque omnis campis exercitus ibat apertis,
Dives equúm, dives pictaï vestis et auri.
Messapus primas acies, postrema coërcent
Tyrrhidae juvenes, medio dux agmine Turnus:
Ceu septem surgens sedatis amnibus altus
Per tacitum Ganges; aut pingui flumine Nilus, 30
Quum refluit campis, et jam se condidit alveo.
Hic subitam nigro glomerari pulvere nubem
Prospiciunt Teucri, ac tenebras insurgere campis.
Primus ab adversa conclamat mole Caicus:
Quis globus, o cives, caligine volvitur atra!
Ferte citi ferrum, date tela, scandite muros;
Hostis adest; eia! Ingenti clamore per omnes
Condunt se Teucri portas, et moenia complent.
Namque ita discedens praeceperat optimus armis
AEneas: si qua interea fortuna fuisset,
40
Ne struere auderent aciem, neu credere campo;
Castra modò et tutos servarent aggere muros.
Ergo, etsi conferre manum pudor iraque monstrat
Objiciunt portas tamen, et praecepta facessunt,
Armatique cavis exspectant turribus hostem.
Turnus, ut ante volans, tardum praecesserat agmen,
Viginti lectis equitum comitatus; et urbi
Improvisus adest: maculis quem Thracius albis

Gli astri vagar: sieguo cotanti augurj,

Corro all'armi, qual vuoi. Ciò detto, all'onda
S'inoltra, e un sorso al primo pel ne attinge;
L'aure grava e gli dei d'inchieste e voti.
E in largo pian l'oste movea già tutta
Ricca in destrier, ricca in be' drappi e in oro.
Messapo attempra il primo stuol, l'estremo
Gli acri Tirridi, arbitro al centro è Turno:
Tal mossi in pace i sette fiumi il Gange
Tacito avanza; o allagator, dall' agro

Che pingue ei feo, riede al suo letto il Nilo.
Qui polve a un tratto ergersi negra in nube
Da' Troj si mira, e tenebrarsi i campi.
Sclama primier da un torrioncel Caíco:
Qual globo, o Troj, d'atra caligin ruota!
Deh! quà ferro, quà teli, a' muri a' muri;
Ecco i Dauni; su su! Fa ognun schiamazzo,
Ne ricovra ogni porta, i merli han pieni.
Chè Enea sperto campion, partendo, a freno
D'ardir, vietò, che che dia sorte intanto,
Far schiera o in zuffa uscir; serbar gli basta
Col buon argine illesi e il vallo e il muro.
Or, benchè a pugna ira e rossor gli sproni,
Star vonno al cenno, e oppor le porte, e in chiuse
Rocche aspettar l'urto e l'assalto armati.

Va Turno innanzi al tardo stuol con venti

Scelti in arcion; vola, e improvviso a' Teucri

Giunge: albo a macchie un caval Trace il porta,

Portat equus; cristaque tegit galea aurea rubra.
Ecquis erit mecum, juvenes? qui primus in hostem...?
En, ait: et jaculum adtorquens emittit in auras, 51
Principium pugnae, et campo sese arduus infert.
Clamore excipiunt socii, fremituque sequuntur
Horrisono: Teucrúm mirantur inertia corda;
dare se campo, non obvia ferre
Arma viros, sed castra fovere. Huc turbidus atq; huc
Lustrat equo muros; aditumque per avia quaerit.
Ac veluti pleno lupus insidiatus ovili,

Non ae quo

Quum fremit ad caulas, ventos perpessus et imbres,
Nocte super media; tuti sub matribus agni 60
Balatum exercent: ille, asper et improbus ira,
Saevit in absentes; collecta fatigat edendi
Ex longo rabies, et siccae sanguine fauces..
Haud aliter Rutulo muros et castra tuenti
Ignescunt irae; duris dolor ossibus ardet:

70

Qua tentet ratione aditus, et quae via clausos
Excutiat Teucros vallo, atque effundat in aequor.
Classem, quae lateri castrorum adjuncta latebat,
Aggeribus saeptam circum et fluvialibus undis,
Invadit; sociosque incendia poscit ovantes:
Atque manum pinu flagranti fervidus implet.
Tum verò incumbunt: urget praesentia Turni;
Atque omnis facibus pubes accingitur atris.
Diripuere focos; piceum fert fumida lumen
Taeda, et commixtam Vulcanus ad astra favillam.
Quis deus, o musae, tam saeva incendia Teucris

E un aureo il copre a rossa cresta elmetto.

Chi meco or fia? chi su i nemici il primo...?
Ecco, ecco, ei grida: e un dardo lancia all'aure,
Forier di guerra, e arduo s'avventa al campo.
Fan eco al grido in suon tremendo, e al colpo
Fan plauso, i suoi. Che il Frige vil l'arena
Sfugga, e disvii dall'armi, e il chiostro covi,
Lor crea stupor. Quà e là le mura in sella
Ei torbo spia; cerca, ma indarno, un varco.
Qual trama un lupo a pieno ovil, cui presso
Freme, da venti egro e da pioggie, a notte
Nel colmo orror; sotto le madri in pace
Belan gli agnei: contro i securi il truce
Smania, arrabbia, è in furor; l'inaspra il lungo
D'esca disío, secco di sangue il gozzo.
Tal nell' eroe, che gli argin guata e i muri,
L'ira s'accende; arde acre duol fin l'ossa:
Come s'apra l'entrar, qual via qual arte

Scuota i chiusi dal vallo, e al pian gli sparga.
La flotta assal, che del gran cinto a un fianco
Giacea, dal fiume e da steccati intorno
Chiusa; e agl'incendj i lieti socj instiga:
Già fier la man d'ardente pino ei s'empie.
Fan foga allor: Turno presente incalza;
Lo stuol già tutto è d'atre faci armato.
Tizzi e tede rapir'; Vulcan fumoso
Rai picei e miste alza faville agli astri.
Qual nume, o muse, ardor sì rio da' Teucri
VIRGIL. Eneid. Tom. II.

Q

Avertit? tantos ratibus quis depulit ignes?
Dicite: prisca fides facto, sed fama perennis.
Tempore quo primùm Phrygia formabat in Ida
AEneas classem, et pelagi petere alta parabat, 80
Ipsa deûm fertur genetrix Berecyntia magnum
Vocibus his affata Jovem: Da, nate, petenti,
Quod tua cara parens domito te poscit Olympo.
Pinea silva mihi, multos dilecta per annos,
Lucus in arce fuit summa, quò sacra ferebant,
Nigranti picea trabibusque obscurus acernis:
Has ego Dardanio juveni, quum classis egeret,
Laeta dedi; nunc sollicitam timor anxius urget.
Solve metus, atque hoc precibus sine posse parentem,
Ne cursu quassatae ullo, neu turbine venti,
Vincantur: prosit nostris in montibus ortas.
Filius huic contra, torquet qui sidera mundi:
O genetrix, quò fata vocas? aut quid petis istis?
Mortaline manu factae immortale carinae
Fas habeant? certusque incerta pericula lustret
AEneas? Cui tanta deo permissa potestas?
Immo, ubi defunctae finem portusque tenebunt
Ausonios, olim quaecumque evaserit undas,
Dardaniumque ducem Laurentia vexerit arva,
Mortalem eripiam formam, magnique jubebo
AEquoris esse deas: qualis Nereïa Doto

90

100

Et Galatea secant spumantem pectore pontum. 'Dixerat; idque ratum Stygü per flumina fratris, Per pice torrentes atraque voragine ripas,

« 前へ次へ »