ページの画像
PDF
ePub
[ocr errors]

Ut vidit socios: Tempus desistere pugnae:
Solus ego in Pallanta feror; soli mihi Pallas
Debetur: cuperem ipse parens spectator adesset.
Haec ait; et socii cesserunt aequore jusso.
At Rutulum abscessu juvenis, tum jussa superba
Miratus, stupet in Turno, corpusque per ingens
Lumina volvit, obitque truci procul omnia visu;
Talibus et dictis it contra dicta tyranni:

[ocr errors]

Aut spoliis ego jam raptis laudabor opimis,
Aut leto insigni: sorti pater aequus utrique est: 450
Tolle minas. Fatus medium procedit in aequor.
Frigidus Arcadibus coit in praecordia sanguis.
Desiluit Turnus bijugis; pedes apparat ire
Comminus. Utque leo, specula quum vidit ab alta
Stare procul campis meditantem in prælia taurum,
Advolat: haud alia est Turni venientis imago.
Hunc ubi contiguum missae fore credidit hastae,
Ire prior Pallas, si qua fors adjuvet ausum
Viribus imparibus; magnumque ita ad aethera fatur:
Per patris hospitium, et mensas quas advena adisti,
Te precor, Alcide, coeptis ingentibus adsis; 461
Cernat semineci sibi me rapere arma cruenta,
Victoremque ferant morientia lumina Turni.
Audiit Alcides juvenem, magnumque sub imo
Corde premit gemitum, lacrymasque effudit inanes.
Tum genitor natum dictis affatur amicis:

Stat sua cuique dies; breve et irreparabile tempus
Omnibus est vitae: sed famam extendere factis,

Cocchio, e là giunto: Olà, cessate: io sfido
Pallante a solo; egli a me sol si debbe:
Spettator qui vorrei lo stesso Evandro.
Disse; e cessero il campo. E a cenni alteri,
E a quel voto che fer, colpito il prode,
Riman stupido in Turno, e l'ampie membra
Guata, e da lunge in truce guardo il libra;
Poi questi oppone a' regii detti: O spoglie
Ritraggo opime, o illustre morte; ho certo
L'onor; fian care ambe le sorti al padre:
Smetti il bravar. Passa ciò detto in lizza.
Freddo agli Arcadi in cuor si stringe il sangue.
Sbalza Turno di biga, e a piè s'appressa;

E qual lion, se d'erto poggio ei vide
Lungi nel pian toro che il corno arruota,
Vola a sbranar: Turno che vien tal muove.
Come il pensò già già dell'asta al colpo,
Quei s'accinge il primier, se a forze spari
Pur sorte il giovi; e al donno ciel si parla:
Pel paterno che avesti e ospizio e desco,
Stranier, sii fausto al gran cimento, Alcide;
Veggami un Turno in sul morir sanguigne
L'armi rapirgli, e vincitor mi senta.
Ercol, che udillo, i gravi lai soffoga
Nell'imo cuor, diè un lagrimar ma vano.
Qui Giove al figlio amicamente: Ha fermi
Ciascun suoi dì; fugge ogni vita e addietro
Non volge più: ma eternità di fama

VIRGIL. Eneid. Tom. II.

Dd

Hoc virtutis opus. Trojae sub mœnibus altis
Tot nati cecidere deûm; quin occidit unà
Sarpedon, mea progenies: etiam sua Turnum
Fata vocant, metasque dati pervenit ad aevi.
Sic ait, atque oculos Rutulorum rejicit arvis.

470

At Pallas magnis emittit viribus hastam,
Vaginaque cava fulgentem deripit ensem.
Illa volans, humeri surgunt quà tegmina summa,
Incidit; atque, viam clypei molita per oras,
Tandem etiam magno strinxit de corpore Turni.
Hic Turnus ferro praefixum robur acuto

In Pallanta diu librans jacit, atque ita fatur: 480
Adspice num mage sit nostrum penetrabile telum.
Dixerat: at clypeum, tot ferri terga, tot aeris,
Quum pellis toties obeat circumdata tauri;
Vibranti medium cuspis transverberat ictu,
Loricaeque moras et pectus perforat ingens.
Ille rapit calidum frustra de vulnere telum;
Una eademque via sanguis animusque sequuntur.
Corruit in vulnus; sonitum super arma dedere;
Et terram hostilem moriens petit ore cruento.
Quem Turnus super assistens:

490

Arcades, haec, inquit, memores mea dicta referte
Evandro: qualem meruit Pallanta remitto.

Quisquis honos tumuli, quidquid solamen humandi est,
Largior: haud illi stabunt AEneia parvo
Hospitia. Et laevo pressit pede, talia fatus,

Exanimem, rapiens immania pondera baltei,

È il trofeo del valor. Sott' Ilio tanti

[ocr errors]

Turno

Perir' figli d'Iddii; Sarpédo anch'esso
Cadde, mia prole: al suo destin pur
Vassi, e toccò del dato fil le mete.
Si disse, e i rai dal Latin suol ritorse.

Scaglia Pallante a tutta possa un'asta,
E il nudo ha già lucido brando in pugno.
L'asta volò, strisciò lo scudo al lembo,
Cadde u' s'affibbia alto l'usbergo al dorso;
E a Turno alfin morse il gran corpo in pelle.
Fulminea Turno asta a ferrato, acume,
Che assai librò, drizza a Pallante, e, Mira,
Dice, s'io m'ho più penetrabil dardo.
Nè il dice invan: sia pur lo scudo a tante
Terga di buoi, lastre d'acciajo e bronzo;
La punta in mezzo a rapid'urto il passa,
E ampia a gran foro apre e lorica e petto.
Caldo invan dalla piaga ei strappa il telo;
Pel varco stesso e il sangue fugge e l'alma.
Cade boccon; l'armi dier suon; morendo
La terra ostil con lorde labbia morse.
Turno gli è sopra: e, Arcadi, grida, udite,
E oda per voi queste mie note Evandro:
Rimetto a lui, qual meritò, Pallante.
S'ha onor l'avel, se il seppellir conforto,
Largo gliel do: gli costerà ben caro
L'ospite Enea. Col manco piè, ciò detto,
Calcò l'esangue; e il grave balteo tolse,

Impressumque nefas: una sub nocte jugali
Caesa manus juvenum foede, thalamique cruenti;
Quae Clonus Eurytides multo caelaverat auro:
Quo nunc Turnus ovat spolio gaudetque potitus. 500
Nescia mens hominum fati sortisque futurae,
Et servare modum, rebus sublata secundis!
Turno tempus erit, magno quum optaverit emptum
Intactum Pallanta, et quum spolia ista diemque
Oderit. At socii multo gemitu lacrymisque
Impositum scuto referunt Pallanta frequentes.
O dolor atque decus magnum rediture parenti!
Haec te prima dies bello dedit, haec eadem aufert,
Quum tamen ingentes Rutulorum linquis acervos!

Nec jam fama mali tanti, sed certior auctor 510 Advolat AEneae, tenui discrimine leti

Esse suos, tempus versis succurrere Teucris.
Proxima quaeque metit gladio, latumque per agmen
Ardens limitem agit ferro; te, Turne, superbum
Caede nova quaerens. Pallas, Evander, in ipsis
Omnia sunt oculis; mensae, quas advena primas
Tunc adiit, dextraeque datae. Sulmone creatos
Quatuor híc juvenes, totidem, quos educat Ufens,
Viventes rapit, inferias quos immolet umbris,
Captivoque rogi perfundat sanguine flammas. 520
Inde Mago procul infensam contenderat hastam;
Ille astu subit, ac tremebunda supervolat hasta;
Et genua amplectens effatur talia supplex:
Per patrios Manes, per spes surgentis Iuli,

« 前へ次へ »