ページの画像
PDF
ePub

Aut Phrygiae campos: nunc belli finis et aevi
His dabitur terris. Vesano talia late

Dicta volant Ligeri: sed non et Troïus heros
Dicta parat contra; jaculum nam torquet in hostem.
Lucagus, ut pronus pendens in verbera telo
Admonuit bijugos, projecto dum pede laevo
Aptat se pugnae; subit oras hasta per imas
Fulgentis clypei, tum laevum perforat inguen.
Excussus curru moribundus volvitur arvis;
Quem pius AEneas dictis affatur amaris:
Lucage, nulla tuos currus fuga segnis equorum
Prodidit, aut vanae vertêre ex hostibus umbrae:
Ipse rotis saliens juga deseris. Haec ita fatus,
Arripuit bijugos. Frater tendebat inermes
Infelix palmas, curru delapsus eodem:

590

Per te, per qui te talem genuere parentes,
Vir Trojane, sine hanc animam, et miserere precantis.
Pluribus oranti Æneas: Haud talia dudum

Dicta dabas: morere, et fratrem ne desere frater.
Tum latebras animae, pectus, mucrone recludit. 600
Talia per campos edebat funera ductor

Dardanius, torrentis aquae vel turbinis atri

More furens. Tandem erumpunt et castra relinquunt
Ascanius puer et nequidquam obsessa juventus.
Junonem interea compellat Juppiter ultro:
O germana mihi atque eadem gratissima conjux,
Ut rebare, Venus, nec te sententia fallit,
Trojanas sustentat opes: non vivida bello

D'Ilio i campi non miri: or guerra e vita
Qui finirai. Dall'ebbro Ligri a tondo
Cotai detti volar': ma non rimbecca
Pur detti Enea; fier gli ritorce un telo.
Poichè, prono a sferzar, Lúcago aggiunse
Sprone a'destrier, mentre a pugnar s'adatta
Sospinto il manco piè; dell' éneo scudo

Vien l'asta all'imo, e il manco lombo investe.
Di cocchio ei cade a brancolar pel campo;
E il pio Trojan rio motteggiar gli squadra:
Lúcago, e che? non tradì già tuo carro
Fuga vil de' corsier, nè ombrar tel torse:
Dal giogo al pian salti a piacer. Ciò detto,
Chiappa i cavai. Scosso di biga anch'esso,
Le man tendea l'egro fratello inermi:
Per te, pe' tuoi che tal ti fero, o Dardano,
L'alma non tormi, abbi pietà d'un supplice....
Volea seguir; ma Enea: Non tal poc' anzi
Parlar t'udía: muori, e al german te rendi.
E aprì l'acciar, chiostro dell'alma, il petto.
Tai vincitor stragi mettea per tutto,
Di rio torrente o d'atro turbo al pari,
Furente il Frige. Alfin da' chiostri il biondo
Giulo, e la truppa invan assisa, emerge.

Tal parla intanto all'alma Giuno un Giove: O mia cura e delizia, e moglie e suora, Qual già pensasti (ah! non t'inganni), i Teucri Vener sostien: non l'acre destra in guerra,

Dextra viris, animusque ferox patiensque pericli.
Cui Juno submissa: Quid, o pulcherrime conjux, 610
Sollicitas aegram et tua tristia dicta timentem?

Si mihi, quae quondam fuerat, quamque esse decebat,
Vis in amore foret; non hoc mihi namque negares,
Omnipotens, quin et pugnae subducere Turnum,
Et Dauno possem incolumem servare parenti.
Nunc pereat, Teucrisque pio det sanguine pœnas.
Ille tamen nostra deducit origine nomen,
Pilumnusque illi quartus pater, et tua larga
Saepe manu multisque ornavit limina donis.

Cui rex aetherii breviter sic fatur Olympi: 620
Si mora praesentis leti tempusque caduco
Oratur juveni, meque hoc ita ponere sentis;
Tolle fuga Turnum, atque instantibus eripe fatis:
Hactenus indulsisse vacat. Sin altior istis
Sub precibus venia ulla latet, totumque moveri
Mutarive putas bellum; spes pascis inanes.
Et Juno adlacrymans: Quid si, quod voce gravaris,
Mente dares; atque haec Turno rata vita maneret?
Nunc manet insontem gravis exitus, aut ego veri
Vana feror: quod ut o potius formidine falsa 630
Ludar; et in melius tua, qui potes, orsa reflectas.

Haec ubi dicta dedit, caelo se protenus alto Misit, agens hiemem, nimbo succincta per auras: Iliacamque aciem et Laurentia castra petivit. Tum dea nube cava tenuem sine viribus umbram In faciem AEnene (visu mirabile monstrum!)

Non l'indomita a rischi alma feroce.

Cui Giuno umil: Deh! a che m'irriti afflitta,
Caro, e timor col tristo dir mi cresci?
Se qual già tenni, e qual dovrei, tenessi
Forza in amor; non mi vorría disdetto
Chi tutto può, Turno sottrar di pugna,
Serbarlo illeso al padre Dauno. Or pera,
Paghi al Trojan col sangue pio le pene.
Pur sai che trae dal ceppo nostro il nome,
Che ha in Pilunno il quart'avo, e che a man larga
Di vario don spesso gravò tue soglie.

Brieve a Lei ripigliò d'Olimpo il donno:
Se al caduco garzon tu indugio implori
Dall' avid' Ombre, e questo vuoi ch'io fermi;
Lui spingi a fuga, e al vicin fato il togli:
Lice fin quì. Ma se tua prece involge
Venia maggior, se il bellich' ordin pensi
Stornar tutto; mal speri. Ella piangendo:
Che alfin? se in cuor, quel che ti pesa in voce,
Mel dessi, e intier stesse il suo fil per Turno?
O il mal m'infingo, o amara fin già il chiama
Non reo. Deh! me falsa temenza illuda;
Deh! in pro, qual puoi, tu il tuo voler mi volgi!
Disse, e di ciel giù si lanciò per l'aure,
Menando atra stagion, succinta in nembo:
E al campo andò, ch'Ilio e Laurento assembra.
Quì a cava nube, ombra sottil senz'ossa,
Sa dar d'Enea (strano a mirar!) l'aspetto,

Dardaniis ornat telis; clypeumque jubasque
Divini assimulat capitis; dat inania verba;
Dat sine mente sonum, gressusque effingit euntis:
Morte obita quales fama est volitare figuras; 640
Aut quae sopitos deludunt somnia sensus.
At primas laeta ante acies exsultat imago,
Irritatque virum telis, et voce lacessit.

Instat cui Turnus, stridentemque eminus hastam
Conjicit; illa dato vertit vestigia tergo.

Tum verò AEnean aversum ut cedere Turnus

Credidit, atque animo spem turbidus hausit inanem:
Quò fugis, AEnea? thalamos ne desere pactos:
Hac dabitur dextra tellus quaesita per undas.
Talia vociferans sequitur, strictumque coruscat 650
Mucronem, nec ferre videt sua gaudia ventos.
Fortè ratis, celsi conjuncta crepidine saxi,
Expositis stabat scalis et ponte parató,
Qua rex Clusinis advectus Osinius oris.
Huc sese trepida AEneae fugientis imago
Conjicit in latebras; nec Turnus segnior instat,
Exsuperatque moras, et pontes transilit altos.
Vix proram attigerat, rumpit Saturnia funem,
Avulsamque rapit revoluta per aequora navem.
Illum autem AEneas absentem in prælia poscit: 660
Obvia multa virúm demittit corpora morti.

Tum levis haud ultra latebras jam quaerit imago,
Sed sublimè volans nubi se immiscuit atrae:
Quum Turnum medio interea fert acquore turbo.

« 前へ次へ »