ページの画像
PDF
ePub

DELL'ENEIDE

DI P. VIRGILIO MARONE

LIBRO UNDECIMO.

RORIDA intanto esce dal mar l'Aurora.
Enea, benchè s'affanni a far gli estinti
Locar sotterra, e l'atra morte il turbi,
Sul vinto a' dei scioglie a prim'Alba i voti.
Aeria quercia erge rimonda in sacro

Poggio, e al troncon le splendid' armi indossa,
Spoglie del re Mezenzio, a te, gran Marte,
Trofeo: le creste insanguinate e i monchi
Teli vi acconcia, e il pettoral che porta
Sei squarci e sei; l'énea gran targa a manca
Lega, e al collo sospende il brando eburno.
Poi volto a' duci, onde lo copre a cerco
Lo stuolo intier, tal li conforta ovanti:

Femmo il sommo de' fatti: ardir, compagni,
Compiam. Qui spoglie, e per mia man, d'un Turno
Le primizie qui son; Mezenzio è questi.
Franchi a Laurento e al re superbo or vassi.
L'armi apprestiam, palme già dia la speme;
Nè indugio alcun, quando a staccar le insegne,
Spiegar le schiere, il ciel dia çenno, ignari

[ocr errors]

Impediat, segnesve metu sententia tardet.
Interea socios inhumataque corpora terrae
Mandemus; qui solus honos Acheronte sub imo est.
Ite, ait, egregias animas, quae sanguine nobis
Hanc patriam peperere suo, decorate supremis
Muneribus; maestamque Evandri primus ad urbem
Mittatur Pallas, quem non virtutis egentem
Abstulit atra dies, et funere mersit acerbo.

Sic ait illacrymans, recipitque ad limina gressum, Corpus ubi exanimi positum Pallantis Acœtes 30 Servabat senior, qui Parrhasio Evandro

Armiger ante fuit; sed non felicibus aeque
Tum comes auspiciis caro datus ibat alumno.
Circum omnes famulúmque manus, Trojanaque turba,
Et maestum Iliades crinem de more solutae.
Ut verò AEneas foribus sese intulit altis,
Ingentem gemitum tunsis ad sidera tollunt
Pectoribus, maestoque immugit regia luctu.
Ipse caput nivei fultum Pallantis et ora

Ut vidit levique patens in pectore vulnus
Cuspidis Ausoniae, lacrymis ita fatur obortis:

40

Tene, inquit, miserande puer, quum laeta veniret, Invidit fortuna mihi, ne regna videres

Nostra, neque ad sedes victor veherere paternas? Non haec Evandro de te promissa parenti Discedens dederam, quum me complexus euntem Mitteret in magnum imperium, metuensque moneret Acres esse viros, cum dura prælia gente.

V'impacci, o vili ansio timor vi turbi.
De' socj intanto i freddi corpi in fossa
Mettiam; ch'è il solo utile onor per l'Ombre.
Ite, e a' fidi campion, che a noi novella
Col sangue lor patria lucrar', rendete
Gli ufficj estremi; e pria Pallante all' egra
Città mandiam, cui di valor non scarco
Colse atro dì, morte sommerse acerba.
Parlò piangendo, indi alla soglia ei tende,
Dove a guardar l'Arcade spoglia esangue
Sta il vecchio Acete, il già scudier d' Evandro;
Che a men prosperi auspicj il caro alunno
Scelto ligio seguía. Fan là gran cerchio
De' vassalli lo stuol, de' Troj la turba,
Le Iliadi anch'esse a sparso crin dolenti.
Com' ebbe il piè dentro al bell' atrio il duce,
Gran gemer sorge, e suon di mani al petto,
Mugge a lutto la reggia. Appena ei scorse
Sorritto il capo, il volto bianco, e l'aspra
D'Ausonio ferro aspra ferita al molle
Petto, sclamò gli occhi irrorando: Ah! dunque,
Pover garzon, te mi rapì fortuna,

Lieta al venir? nè a te lasciò miei regni
Veder, tornar carco di spoglie al padre?
Non tai di te diedi promesse a Evandro,
Quando al partir, strettomi al sen, mandommi
A eccelso impero, e m'avvertì tremante
Ch' avrei rie guerre, oste feroce a fronte.

3

50

Et nunc ille quidem, spe multùm captus inani,
Fors et vota facit, cumulatque altaria donis;
Nos juvenem exanimum, et nil jam caelestibus ullis
Debentem, vano maesti comitamur honore.
Infelix, nati funus crudele videbis!

Hi nostri reditus exspectatique triumphi!

60

Haec mea magna fides! At non, Evandre, pudendis
Vulneribus pulsum adspicies; nec sospite dirum
Optabis nato funus pater. Hei mihi! quantum
Praesidium, Ausonia, et quantùm tu perdis, Iule!
Haec ubi deflevit, tolli miserabile corpus
Imperat, et toto lectos ex agmine mittit
Mille viros, qui supremum comitentur honorem,
Intersintque patris lacrymis: solatia luctus
Exigua ingentis, misero sed debita patri.
Haud segnes alii crates et molle feretrum
Arbuteis texunt virgis et vimine querno,
Exstructosque toros obtentu frondis inumbrant.
Hic jugenem agresti sublimem stramine ponunt:
Qualem virgineo demessum pollice florem,
Seu mollis violae, seu languentis hyacinthi,
Cui neque fulgor adhuc, nec dum sua forma recessit;
Non jam mater alit tellus, viresque ministrat.
Tunc geminas vestes, auroque ostroque rigentes,
Extulit AEneas, quas illi laeta laborum
Ipsa suis quondam manibus Sidonia Dido
Fecerat, et tenui telas discreverat auro.

Harum unam juveni supremum maestus honorem

[ocr errors]

E or forse, ah! sì, da vana speme illuso,
Fa voti al ciel, colma gli altar di doni;
Mentre a lui spento, e che a' celesti or nulla
Più de, noi diam miseri onor. Sciaurato!
La ria vedrai morte del figlio! E il dolce
Ritorno è questo, e il bel trionfo! è questa
L'ampia mia fè! Ma non vil piaga al tergo,
Padre, vedrai; nè il figlio salvo acerba
Farà morte bramarti. Ahi! qual sostegno
L'Ausonia in lui, qual tu ne perdi, o Giulo!
Chiuso il compianto, indi fa tor l'estinto,
E invía con lui scelti dal campo tutto
Mille guerrier, ch'ornin la pompa, e i pianti
Stian paterni a seguir: conforto lieve

A immenso duol, ma ch' egro padre il merta.
Cedevol bara altri gli affretta a verghe
D'arbuto in grate e a vimi d'elce intesta,
E il letto adombra a padiglion fronzuto.
Qui in verde strame alto il garzon vien posto:
Qual colco fior, da linda man spiccato,
Molle viola, o pallido giacinto,

Che fulge ancor, nè anco il suo bel gli svenne;
Ma in brio non più la madre terra il nutre.
Due manti allor, d'aureo trapunto in ostro,
Fuor trasse Enea, che in suo lavor giuliva
Di propria man dessa gli feo già Dido,
E a stami d'or pinse le tele. Afflitto

L'un drappo al prode (ultimo lustro ) avvolge,

« 前へ次へ »