ページの画像
PDF
ePub

Induit, arsurasque comas obnubit amictu:
Multaque praeterea Laurentis praemia pugnae
Aggerat, et longo praedam jubet ordine duci.
Addit equos et tela, quibus spoliaverat hostem. 80
Vinxerat et post terga manus, quos mitteret umbris
Inferias, caeso sparsurus sanguine flammam:
Indutosque jubet truncos hostilibus armis
Ipsos ferre duces, inimicaque nomina figi.
Ducitur infelix aevo confectus Acœtes,
Pectora nunc fœdans pugnis, nunc unguibus ora:
Sternitur et toto projectus corpore terrae.
Ducunt et Rutulo perfusos sanguine currus.
Post bellator equus, positis insignibus, AEthon 89
It lacrymans, guttisque humectat grandibus ora.
Hastam alii galeamque ferunt; nam cetera Turnus
Victor habet. Tum maesta phalanx Teucriq; sequuntur,
Tyrrhenique duces, et versis Arcades armis.
Postquam omnis longe comitum processerat ordo,
Substitit AEneas, gemituque haec addidit alto:
Nos alias hinc ad lacrymas eadem horrida belli
Fata vocant. Salve aeternùm mihi, maxime Palla,
AEternùmque vale. Nec plura effatus, ad altos
Tendebat muros, gressumque in castra ferebat.
Jamque oratores aderant ex urbe Latina,
Velati ramis oleae, veniamque rogantes:
Corpora per campos ferro quae fusa jacebant
'Redderet, ac tumulo sineret succedere terrae;
Nullum cum victis certamen et aethere cassis;

100

Coll' altro il crin, sacro all' ardor, gli vela:
Poi molti unio della tenzon Laurente

Premj, e a gran fil trarsi la preda impose.
Teli aggiunge e destrier, che a' Dauni ei tolse.
Strinse al tergo le man di que' che al rogo
Mandava inferie, a insanguinar la fiamma:
E armi a' tronchi ravvolte ei fa da' stessi
Duci portar, coll' ostil nome inscritto.
L'egro vien tratto, arso dagli anni, Acete,
Ch'or pugni al petto, or l' unghie mette al viso:
Sdrajasi al suol col corpo tutto e sbatte.
Carri seguían di Latin sangue aspersi.
Succinto Eton, marzio caval, vien dietro
Piagnendo, e il volto a grosse gocce irriga.
L'asta un gli porta, altri l'elmetto; il resto
Turno involò. Siegue il pio stuol, riverse
L'armi, e i Parrasj e i Teucri duci e i Toschi.
Poichè sfilò l'atra gran pompa, il Frige
Ristette, e, Ah! noi, forte gemendo aggiunse,
Lo stesso d'armi orrido fato ad altre

Lagrime or chiama. Ave, mio gran Pallante,
Per sempre addio. Nè oltre dicendo, all' alte
Mura s'avvía, volge a' steccati il passo.

Giunti trovò gli ambasciator Latini,
D'ulivo ombrati, ad implorar: che i corpi
Lasci ritor stesi dal ferro in campo,
E onorarli d'avel; che guerra cessa
Co' vinti e spenti; e che pietà lo tocchi
VIRGIL. Eneid. Tom. II.

I i

Parceret hospitibus quondam socerisque vocatis.
Quos bonus AEneas, haud aspernanda precantes,
Prosequitur venia, et verbis haec insuper addit:
Quaenam vos tanto fortuna indigna, Latini,
Implicuit bello, qui nos fugiatis amicos?

Pacem me exanimis et Martis sorte peremptis 110
Oratis; equidem et vivis concedere vellem.
Nec veni, nisi fata locum sedemque dedissent;
Nec bellum cum gente gero. Rex nostra reliquit
Hospitia, et Turni potius se credidit armis.
AEquius huic Turnum fuerat se opponere morti.
Si bellum finire manu, si pellere Teucros
Apparat, his mecum decuit concurrere telis:
Vixet, cui vitam deus aut sua dextra dedisset.
Nunc ite, et miseris supponite civibus ignem.

Dixerat AEneas: olli obstupuere silentes: Conversique oculos inter se atque ora tenebant. Tum senior, semperque odiis et crimine Drances Infensus juveni Turno, sic ore vicissim

Orsa refert: O fama ingens, ingentior armis,
Vir Trojane, quibus caelo te laudibus aequem?
Justitiaene prius mirer belline laborum?

120

Nos verò haec patriam grati referemus ad urbem, Et te, si qua viam dederit fortuna, Latino

130

Jungemus regi: quaerat sibi fœdera Turnus.
Quin et fatales murorum attollere moles,
Saxaque subvectare humeris Trojana, juvabit.
Dixerat haec; unoque omnes eadem ore fremebant.

D' ospiti un giorno, e già chiamati affini.
E il pio Trojan, ch' equa mirò l'inchiesta,
Gentil l'accoglie, e anche più dolce aggiugne:
Qual voi, Latini, in cotal guerra avvolge
Sorte crudel, che ci fuggiate amici?
Pace chiedete a chi pugnando cadde;
Sì, a' vivi ancor dar la vorrei. Nè al Lazio
Venía, se in sede io non l'avea da' fati;
Nè co' popoli ho guerra. Il re ci ruppe
La fè ospital, diessi di Turno all'armi.
Turno dovea desso alla morte esporsi.

Se alla guerra por fin, se i Troj vuol lunge
Cacciar, dovea solo in duel star meco:
Vivría, chi avesse o a man prevalso o a nume.
Ite, e que' vostri in sacre pire ardete.

Qui tacque Enea: stupidi quegli e muti
Restar', fra lor fisi a mirarsi in volto.
Ma il vecchio Drance al giovin Turno sempre
D'odii largo e d'accuse: O Frigio, imprese,
Grande a fama Campion, più grande all armi,
Con quai te al ciel lodi ergerò? ch'io prima
Te giusto ammiri, o te guerrier? Noi grati
Al suol natío riporterem tuoi sensi,

E al re Latin t'amicherem, se n'apra
Sorte la via: Turno altre leghe accatti.
Dolce pur fia l' opra fatal de' muri
Vosco innalzar, sassi indossar Trojani.

Disse; e assentían tutti rombando a un fiato.

Bis senos pepigere dies; et pace sequestra
Per silvas Teucri, mixtique impunè Latini,
Erravere jugis: ferro sonat icta bipenni
Fraxinus; evertunt actas ad sidera pinus;
Robora nec cuneis et olentem scindere cedrum,
Nec plaustris cessant vectare gementibus ornos.
Et jam fama volans, tanti praenuntia luctus,
Evandrum Evandrique domos et moenia complet, 140
Quae modo victorem Latio Pallanta ferebat.
Arcades ad portas ruere; et de more vetusto
Funereas rapuere faces: lucet via longo
Ordine flammarum, et late discriminat agros.
Contra turba Phrygum veniens plangentia jungunt
Agmina. Quae postquam matres succedere tectis
Viderunt, maestam incendunt clamoribus urbem.
At non Evandrum potis est vis ulla tenere;
Sed venit in medios; feretro Pallanta reposto
Procubuit super, atq; haeret lacrymansq; gemensque;
Et via vix tandem voci laxata dolore est:

151

Non haec, Palla, dederas promissa parenti,
Cautius ut saevo velles te credere marti!
Haud ignarus eram quantùm nova gloria in armis,
Et praedulce decus primo certamine posset.
Primitiae juvenis miserae, bellique propinqui
Dura rudimenta! et nulli exaudita deorum
Vota precesque meae! Tuque, o sanctissima conjux,
Felix morte tua, neque in hunc servata dolorem!
Contra ego vivendo vici med fata, superstes

160

« 前へ次へ »