Induit, arsurasque comas obnubit amictu: Multaque praeterea Laurentis praemia pugnae Aggerat, et longo praedam jubet ordine duci. Addit equos et tela, quibus spoliaverat hostem. 80 Vinxerat et post terga manus, quos mitteret umbris Inferias, caeso sparsurus sanguine flammam: Indutosque jubet truncos hostilibus armis Ipsos ferre duces, inimicaque nomina figi. Ducitur infelix aevo confectus Acœtes, Pectora nunc fœdans pugnis, nunc unguibus ora: Sternitur et toto projectus corpore terrae. Ducunt et Rutulo perfusos sanguine currus. Post bellator equus, positis insignibus, AEthon 89 It lacrymans, guttisque humectat grandibus ora. Hastam alii galeamque ferunt; nam cetera Turnus Victor habet. Tum maesta phalanx Teucriq; sequuntur, Tyrrhenique duces, et versis Arcades armis. Postquam omnis longe comitum processerat ordo, Substitit AEneas, gemituque haec addidit alto: Nos alias hinc ad lacrymas eadem horrida belli Fata vocant. Salve aeternùm mihi, maxime Palla, AEternùmque vale. Nec plura effatus, ad altos Tendebat muros, gressumque in castra ferebat. Jamque oratores aderant ex urbe Latina, Velati ramis oleae, veniamque rogantes: Corpora per campos ferro quae fusa jacebant 'Redderet, ac tumulo sineret succedere terrae; Nullum cum victis certamen et aethere cassis;
Coll' altro il crin, sacro all' ardor, gli vela: Poi molti unio della tenzon Laurente
Premj, e a gran fil trarsi la preda impose. Teli aggiunge e destrier, che a' Dauni ei tolse. Strinse al tergo le man di que' che al rogo Mandava inferie, a insanguinar la fiamma: E armi a' tronchi ravvolte ei fa da' stessi Duci portar, coll' ostil nome inscritto. L'egro vien tratto, arso dagli anni, Acete, Ch'or pugni al petto, or l' unghie mette al viso: Sdrajasi al suol col corpo tutto e sbatte. Carri seguían di Latin sangue aspersi. Succinto Eton, marzio caval, vien dietro Piagnendo, e il volto a grosse gocce irriga. L'asta un gli porta, altri l'elmetto; il resto Turno involò. Siegue il pio stuol, riverse L'armi, e i Parrasj e i Teucri duci e i Toschi. Poichè sfilò l'atra gran pompa, il Frige Ristette, e, Ah! noi, forte gemendo aggiunse, Lo stesso d'armi orrido fato ad altre
Lagrime or chiama. Ave, mio gran Pallante, Per sempre addio. Nè oltre dicendo, all' alte Mura s'avvía, volge a' steccati il passo.
Giunti trovò gli ambasciator Latini, D'ulivo ombrati, ad implorar: che i corpi Lasci ritor stesi dal ferro in campo, E onorarli d'avel; che guerra cessa Co' vinti e spenti; e che pietà lo tocchi VIRGIL. Eneid. Tom. II.
Parceret hospitibus quondam socerisque vocatis. Quos bonus AEneas, haud aspernanda precantes, Prosequitur venia, et verbis haec insuper addit: Quaenam vos tanto fortuna indigna, Latini, Implicuit bello, qui nos fugiatis amicos?
Pacem me exanimis et Martis sorte peremptis 110 Oratis; equidem et vivis concedere vellem. Nec veni, nisi fata locum sedemque dedissent; Nec bellum cum gente gero. Rex nostra reliquit Hospitia, et Turni potius se credidit armis. AEquius huic Turnum fuerat se opponere morti. Si bellum finire manu, si pellere Teucros Apparat, his mecum decuit concurrere telis: Vixet, cui vitam deus aut sua dextra dedisset. Nunc ite, et miseris supponite civibus ignem.
Dixerat AEneas: olli obstupuere silentes: Conversique oculos inter se atque ora tenebant. Tum senior, semperque odiis et crimine Drances Infensus juveni Turno, sic ore vicissim
Orsa refert: O fama ingens, ingentior armis, Vir Trojane, quibus caelo te laudibus aequem? Justitiaene prius mirer belline laborum?
Nos verò haec patriam grati referemus ad urbem, Et te, si qua viam dederit fortuna, Latino
Jungemus regi: quaerat sibi fœdera Turnus. Quin et fatales murorum attollere moles, Saxaque subvectare humeris Trojana, juvabit. Dixerat haec; unoque omnes eadem ore fremebant.
D' ospiti un giorno, e già chiamati affini. E il pio Trojan, ch' equa mirò l'inchiesta, Gentil l'accoglie, e anche più dolce aggiugne: Qual voi, Latini, in cotal guerra avvolge Sorte crudel, che ci fuggiate amici? Pace chiedete a chi pugnando cadde; Sì, a' vivi ancor dar la vorrei. Nè al Lazio Venía, se in sede io non l'avea da' fati; Nè co' popoli ho guerra. Il re ci ruppe La fè ospital, diessi di Turno all'armi. Turno dovea desso alla morte esporsi.
Se alla guerra por fin, se i Troj vuol lunge Cacciar, dovea solo in duel star meco: Vivría, chi avesse o a man prevalso o a nume. Ite, e que' vostri in sacre pire ardete.
Qui tacque Enea: stupidi quegli e muti Restar', fra lor fisi a mirarsi in volto. Ma il vecchio Drance al giovin Turno sempre D'odii largo e d'accuse: O Frigio, imprese, Grande a fama Campion, più grande all armi, Con quai te al ciel lodi ergerò? ch'io prima Te giusto ammiri, o te guerrier? Noi grati Al suol natío riporterem tuoi sensi,
E al re Latin t'amicherem, se n'apra Sorte la via: Turno altre leghe accatti. Dolce pur fia l' opra fatal de' muri Vosco innalzar, sassi indossar Trojani.
Disse; e assentían tutti rombando a un fiato.
Bis senos pepigere dies; et pace sequestra Per silvas Teucri, mixtique impunè Latini, Erravere jugis: ferro sonat icta bipenni Fraxinus; evertunt actas ad sidera pinus; Robora nec cuneis et olentem scindere cedrum, Nec plaustris cessant vectare gementibus ornos. Et jam fama volans, tanti praenuntia luctus, Evandrum Evandrique domos et moenia complet, 140 Quae modo victorem Latio Pallanta ferebat. Arcades ad portas ruere; et de more vetusto Funereas rapuere faces: lucet via longo Ordine flammarum, et late discriminat agros. Contra turba Phrygum veniens plangentia jungunt Agmina. Quae postquam matres succedere tectis Viderunt, maestam incendunt clamoribus urbem. At non Evandrum potis est vis ulla tenere; Sed venit in medios; feretro Pallanta reposto Procubuit super, atq; haeret lacrymansq; gemensque; Et via vix tandem voci laxata dolore est:
Non haec, Palla, dederas promissa parenti, Cautius ut saevo velles te credere marti! Haud ignarus eram quantùm nova gloria in armis, Et praedulce decus primo certamine posset. Primitiae juvenis miserae, bellique propinqui Dura rudimenta! et nulli exaudita deorum Vota precesque meae! Tuque, o sanctissima conjux, Felix morte tua, neque in hunc servata dolorem! Contra ego vivendo vici med fata, superstes
« 前へ次へ » |