ページの画像
PDF
ePub

Perimmo appien, nè sa tornar fortuna;

Pace chiediam, tendiam le destre inerti.

(Benchè oh! se un fior del prisco brio più fosse...) Colui direi chiaro più ch' altri a geste,

E alto di cuor, che, a non veder tai sfregi,
Cadde morendo, e al lordo suol diè morsi.
Ma s'anco e forze, e gioventù non tocca,
E ondunque abbiam d'Itale genti aïta;
Se a' Troj costò la gloria lor gran sangue;
E han chi piangere anch'essi, e ugual per tutti
Fu il nembo ostil: perchè all' entrar si vili
Manchiam? tremiam pria d'ogni marzio squillo?
Spesso stagion, varia e mutabil, torse

Rie sorti in liete: al suo rotar fortuna
Chi alterna illude, e chi ripon sul saldo.
Non fia nosco a pugnar l'Etolia, ed Arpi:
Ma fia Messapo, e il pro Tolunnio, e i duci
Che più popoli invían; nè andrà men conta
L'oste al Lazio trascelta, e al suol Laurente.
Vien pur Camilla, e d'acri Volsci ha seco
Gran squadra equestre e in éneo fior caterve.
Che se me sol vonno a certame i Teucri,
E a voi si piace, e al comun ben si giova;
Non così queste man vittoria abborre,
Che rischio alcun per si gran speme io sfugga.
Ardito andrò; vinca pur quei Pelide,

E armi simili, opra Vulcania, ei vesta.
A voi quest' alma e al suocero Latino

VIRGIL. Eneid. Tom. II.

M m

Turnus ego, haud ulli veterum virtute secundus,
Devovi. Solum AEneas vocat: et vocet oro.
Nec Drances potius, sive est haec ira deorum,
Morte luat; sive est virtus et gloria, tollat.
Illi haec inter se dubiis de rebus agebant
Certantes: castra AEneas aciemque movebat.
Nuntius ingenti per regia tecta tumultu

Ecce ruit, magnisque urbem terroribus implet;
Instructos acie Tiberino a flumine Teucros
Tyrrhenamque manum totis descendere campis. 450
Extemplo turbati animi, concussaque vulgi

Pectora, et arrectae stimulis haud mollibus irae.
Arma manu trepidi poscunt; fremit arma juventus;
Flent maesti mussantque patres: híc undique clamor
Dissensu vario magnus se tollit in auras:

Haud secus atque alto in luco quum fortè catervae
Consedere avium, piscosove amne Padusae
Dant sonitum rauci per stagna loquacia cycni.
Immo, ait, o cives, arrepto tempore, Turnus,
Cogite concilium, et pacem laudate sedentes: 460
Illi armis in regna ruant. Nec plura locutus
Corripuit sese, et tectis citus extulit altis.
Tu, Voluse, armari Volscorum edice maniplis;
Duc, ait, et Rutulos: equitem Messapus in armis,
Et cum fratre Coras, latis diffundite campis.
Pars aditus urbis firment, turresque capessant:
Cetera, quà jusso, mecum manus inferat arma.
Ilicet in muros tota discurritur urbe.

Io, che in valor gli avi pareggio, io Turno,
Sacrai. Sfidami Enea: mi sfidi il priego.
Nè un Drance, no, s'ira de' numi è questa,
Muoja per me; se d'onor fia, mel tolga.

Gían quei tra lor sul dubbio fato opposti
Piatendo: Enea l'armi già mosse e il campo.
Quand' ecco a gran tumulto un nunzio affretta
Pe' regii tetti, e fa tremar Laurento;

Che il Troe dal Tebbro in marzio treno appressa,
E intero il pian l'oste Tirrena inonda.

N'è scosso il volgo, alto si turba, e l'ire
Vanno in bollor. Corrono ansanti all' armi;
Armi freme il garzon; fan mesti i padri
Pianto e bisbiglio: in vario suon discorde
Va d'ogn' intorno alto schiamazzo all'etra:
Qual se vada a far notte in folto bosco
D'augei gran stormo, o all' Eridan pescoso
Dian rauco suon pel vocal gorgo i cigni.
Sì, Turno allor colto il momento, o padri,
State a librar, pace a lodar sedendo:
Nel regno armati ecco già quei. Quì tacque,
Via si trasse in gran fretta, uscì di corte.
Metti, o Vóluso, in armi e i Volsci e i Dauni;
Disse, e li guida: i cavalier Messapo,
Cora e il fratel, stendan pe' campi in schiera.
Porte e torri a guernir stien altri: il resto
L'armi a menar, ve segnerò, sia meco.

Van tutti a' muri i cittadin con foga.

470

480

Concilium ipse pater et magna incepta Latinus
Deserit, ac tristi turbatus tempore differt.
Multaque se incusat, qui non acceperit ultro
Dardanium AEnean, generumque adsciverit urbi.
Praefodiunt alii portas, aut saxa sudesque
Subvectant: bello dat signum rauca cruentum
Buccina. Tum muros varia cinxere corona
Matronae puerique: vocat labor ultimus omnes.
Nec non ad templum summasque ad Palladis arces
Subvehitur magna matrum regina caterva,
Dona ferens; juxtaque comes Lavinia virgo,
Caussa malis tantis, oculos dejecta decoros.
Succedunt matres, et templum ture vaporant,
Et maestas alto fundunt de limine voces:
Armipotens, praeses belli, Tritonia virgo,
Frange manu telum Phrygü praedonis, et ipsum
Pronum sterne solo, portisque effunde sub altis.
Cingitur ipse furens certatim in prælia Turnus.
Jamque adeo Rutulum thoraca indutus ahenis
Horrebat squamis: surasque incluserat auro,
Tempora nudus adhuc; laterique accinxerat ensem;
Fulgebatque alta decurrens aureus arce; 490
Exsultatque animis, et spe jam praecipit hostem:
Qualis, ubi abruptis fugit praesepia vinclis
Tandem liber equus, campoque potitus aperto;
Aut ille in pastus armentaque tendit equarum,
Aut assuetus aquae perfundi flumine noto
Emicat, arrectisque fremit cervicibus alte

Desso il concilio e il grand' affar Latino
Rompe turbato, e a miglior tempo il serba.
E assai gli duol, che la città non schiuse
Spontaneo al Frige, e in gener suo nol scelse.
Fan fosse anzi alle porte, o pietre e tronchi
Già vi ammontar': tristo diè tuba il carme.
Donne e fanciulli in vario stuol le mura
Cerchiar': vuol tutti il fatal rischio all' opra.
Fassi all' alto portar Palladio tempio
Con femminil lungo corteggio Amata
Doni ad offrir; seco ha la figlia, origo
D'un tanto mal, ne' fulgid' occhi umíle.
Sieguon le madri, ardono incensi, e meste
Priegan dall'alte soglie: O dea dell'armi,
Grand' auspice al pugnar, Tritonia Palla,
Del Troe ladron l'armi deh! frangi, e al suolo
Lui stendi, e in brani all' alte porte il spargi.
Turno in furor s'arma pur egli a guerra.
Cinto un Rutulo usbergo in énee squame
Par aspro in or serra la gamba, ha nude
Le tempie ancor; spada gli pende al fianco;
Aureo giù vien dall'alta rocca; esulta

Baldo, e le spoglie in suo sperar già miete:
Qual rotti i lacci ove destrier dal chiuso
Fuggì, libero alfin, padron del campo;
O al pasco ei tende, o di cavalle al branco,
O al noto fiume, a qui tuffarsi avvezzo,
Salta e nitrisce, arduo a cervice, e forte

« 前へ次へ »