Perimmo appien, nè sa tornar fortuna;
Pace chiediam, tendiam le destre inerti.
(Benchè oh! se un fior del prisco brio più fosse...) Colui direi chiaro più ch' altri a geste,
E alto di cuor, che, a non veder tai sfregi, Cadde morendo, e al lordo suol diè morsi. Ma s'anco e forze, e gioventù non tocca, E ondunque abbiam d'Itale genti aïta; Se a' Troj costò la gloria lor gran sangue; E han chi piangere anch'essi, e ugual per tutti Fu il nembo ostil: perchè all' entrar si vili Manchiam? tremiam pria d'ogni marzio squillo? Spesso stagion, varia e mutabil, torse
Rie sorti in liete: al suo rotar fortuna Chi alterna illude, e chi ripon sul saldo. Non fia nosco a pugnar l'Etolia, ed Arpi: Ma fia Messapo, e il pro Tolunnio, e i duci Che più popoli invían; nè andrà men conta L'oste al Lazio trascelta, e al suol Laurente. Vien pur Camilla, e d'acri Volsci ha seco Gran squadra equestre e in éneo fior caterve. Che se me sol vonno a certame i Teucri, E a voi si piace, e al comun ben si giova; Non così queste man vittoria abborre, Che rischio alcun per si gran speme io sfugga. Ardito andrò; vinca pur quei Pelide,
E armi simili, opra Vulcania, ei vesta. A voi quest' alma e al suocero Latino
VIRGIL. Eneid. Tom. II.
Turnus ego, haud ulli veterum virtute secundus, Devovi. Solum AEneas vocat: et vocet oro. Nec Drances potius, sive est haec ira deorum, Morte luat; sive est virtus et gloria, tollat. Illi haec inter se dubiis de rebus agebant Certantes: castra AEneas aciemque movebat. Nuntius ingenti per regia tecta tumultu
Ecce ruit, magnisque urbem terroribus implet; Instructos acie Tiberino a flumine Teucros Tyrrhenamque manum totis descendere campis. 450 Extemplo turbati animi, concussaque vulgi
Pectora, et arrectae stimulis haud mollibus irae. Arma manu trepidi poscunt; fremit arma juventus; Flent maesti mussantque patres: híc undique clamor Dissensu vario magnus se tollit in auras:
Haud secus atque alto in luco quum fortè catervae Consedere avium, piscosove amne Padusae Dant sonitum rauci per stagna loquacia cycni. Immo, ait, o cives, arrepto tempore, Turnus, Cogite concilium, et pacem laudate sedentes: 460 Illi armis in regna ruant. Nec plura locutus Corripuit sese, et tectis citus extulit altis. Tu, Voluse, armari Volscorum edice maniplis; Duc, ait, et Rutulos: equitem Messapus in armis, Et cum fratre Coras, latis diffundite campis. Pars aditus urbis firment, turresque capessant: Cetera, quà jusso, mecum manus inferat arma. Ilicet in muros tota discurritur urbe.
Io, che in valor gli avi pareggio, io Turno, Sacrai. Sfidami Enea: mi sfidi il priego. Nè un Drance, no, s'ira de' numi è questa, Muoja per me; se d'onor fia, mel tolga.
Gían quei tra lor sul dubbio fato opposti Piatendo: Enea l'armi già mosse e il campo. Quand' ecco a gran tumulto un nunzio affretta Pe' regii tetti, e fa tremar Laurento;
Che il Troe dal Tebbro in marzio treno appressa, E intero il pian l'oste Tirrena inonda.
N'è scosso il volgo, alto si turba, e l'ire Vanno in bollor. Corrono ansanti all' armi; Armi freme il garzon; fan mesti i padri Pianto e bisbiglio: in vario suon discorde Va d'ogn' intorno alto schiamazzo all'etra: Qual se vada a far notte in folto bosco D'augei gran stormo, o all' Eridan pescoso Dian rauco suon pel vocal gorgo i cigni. Sì, Turno allor colto il momento, o padri, State a librar, pace a lodar sedendo: Nel regno armati ecco già quei. Quì tacque, Via si trasse in gran fretta, uscì di corte. Metti, o Vóluso, in armi e i Volsci e i Dauni; Disse, e li guida: i cavalier Messapo, Cora e il fratel, stendan pe' campi in schiera. Porte e torri a guernir stien altri: il resto L'armi a menar, ve segnerò, sia meco.
Van tutti a' muri i cittadin con foga.
Concilium ipse pater et magna incepta Latinus Deserit, ac tristi turbatus tempore differt. Multaque se incusat, qui non acceperit ultro Dardanium AEnean, generumque adsciverit urbi. Praefodiunt alii portas, aut saxa sudesque Subvectant: bello dat signum rauca cruentum Buccina. Tum muros varia cinxere corona Matronae puerique: vocat labor ultimus omnes. Nec non ad templum summasque ad Palladis arces Subvehitur magna matrum regina caterva, Dona ferens; juxtaque comes Lavinia virgo, Caussa malis tantis, oculos dejecta decoros. Succedunt matres, et templum ture vaporant, Et maestas alto fundunt de limine voces: Armipotens, praeses belli, Tritonia virgo, Frange manu telum Phrygü praedonis, et ipsum Pronum sterne solo, portisque effunde sub altis. Cingitur ipse furens certatim in prælia Turnus. Jamque adeo Rutulum thoraca indutus ahenis Horrebat squamis: surasque incluserat auro, Tempora nudus adhuc; laterique accinxerat ensem; Fulgebatque alta decurrens aureus arce; 490 Exsultatque animis, et spe jam praecipit hostem: Qualis, ubi abruptis fugit praesepia vinclis Tandem liber equus, campoque potitus aperto; Aut ille in pastus armentaque tendit equarum, Aut assuetus aquae perfundi flumine noto Emicat, arrectisque fremit cervicibus alte
Desso il concilio e il grand' affar Latino Rompe turbato, e a miglior tempo il serba. E assai gli duol, che la città non schiuse Spontaneo al Frige, e in gener suo nol scelse. Fan fosse anzi alle porte, o pietre e tronchi Già vi ammontar': tristo diè tuba il carme. Donne e fanciulli in vario stuol le mura Cerchiar': vuol tutti il fatal rischio all' opra. Fassi all' alto portar Palladio tempio Con femminil lungo corteggio Amata Doni ad offrir; seco ha la figlia, origo D'un tanto mal, ne' fulgid' occhi umíle. Sieguon le madri, ardono incensi, e meste Priegan dall'alte soglie: O dea dell'armi, Grand' auspice al pugnar, Tritonia Palla, Del Troe ladron l'armi deh! frangi, e al suolo Lui stendi, e in brani all' alte porte il spargi. Turno in furor s'arma pur egli a guerra. Cinto un Rutulo usbergo in énee squame Par aspro in or serra la gamba, ha nude Le tempie ancor; spada gli pende al fianco; Aureo giù vien dall'alta rocca; esulta
Baldo, e le spoglie in suo sperar già miete: Qual rotti i lacci ove destrier dal chiuso Fuggì, libero alfin, padron del campo; O al pasco ei tende, o di cavalle al branco, O al noto fiume, a qui tuffarsi avvezzo, Salta e nitrisce, arduo a cervice, e forte
« 前へ次へ » |