ページの画像
PDF
ePub

420

Puberibus caulem foliis et flore comantem
Purpureo: non illa feris incognita capris
Gramina, quum tergo volucres haesere sagittae.
Hoc Venus, obscuro faciem circumdata nimbo,
Detulit: hoc fusum labris splendentibus amnem
Inficit, occulte medicans; spargitque salubris
Ambrosiae succos, et odoriferam panaceam.
Fovit ea vulnus lympha longaevus Iapis,
Ignorans; subitòque omnis de corpore fugit
Quippe dolor; omnis stetit imo vulnere sanguis:
Jamque secuta manum, nullo cogente, sagitta
Excidit, atque novae rediere in pristina vires.
Arma citi properate viro: quid statis? Iapis
Conclamat; primusque animos accendit in hostem.
Non haec humanis opibus, non arte magistra,
Proveniunt, neque te, AEnea, mea dextera servat:
Major agit deus, atque opera ad majora remittit.
Ille, avidus pugnae, suras incluserat auro 430
Hinc atque hinc; oditque moras, hastamque coruscat.
Postquam habilis lateri clypeus loricaque tergo est,
Ascanium fusis circum complectitur armis,
Summaque per galeam delibans oscula fatur:
Disce, puer, virtutem ex me, verumque laborem;
Fortunam ex aliis. Nunc te mea dextera bello
Defensum dabit, et magna inter praemia ducet.
Tu facito, mox quum matura adoleverit aetas,
Sis memor; et te animo repetentem exempla tuorum,
Et pater AEneas, et avunculus excitet Hector. 440

Dittamo coglie, erba lanuta il crine,
Purpurea il fior: non alle damme ignota,

L'
aspro telo a por giù lor fitto al fianco.
Questo la dea, d'oscuro nembo involta,
Recò: con questo in lindo vase attempra
L'acque furtiva, e il salutar v'asperge
Spirto di panacéa, d'ambrosia il succo.
Tai linfe ignaro in quella piaga infonde
Japi; e oh stupor! tutto ecco fugge a un tratto
Dal corpo il duol; stilla non vien di sangue:
Già per se la saetta a un lieve tocco
Cadde, e tornaro in suo vigor le forze.
Deh! quà l'armi all'eroe: che state? Japi
Sclama; e primier lena a pugnar gli accende.
No, non d'uman valor, non d'arte industre,
Fu impresa, o Enea; nè la mia man ti salva:
T'hai maggior nume, opra maggior t'aspetta.

Vuol quei tenzon; strinse a due liste aurati
Stinier; sdegna gl'indugi, e l'asta imbranda.
Come al fianco atteggiò lo scudo e al petto
L'usbergo, Ascanio entro a quell' armi abbraccia,
Per l'elmo il bacia a fior di labbra, e parla;
Da me il coraggio, e un bel soffrir; fortuna
D'altronde impara. Or te il mio braccio in guerra
Folce, o garzon, te fra gran premj adduce.
Tu, giunto a ferma età, d'obblío nol vela;

De' tuoi rammenta i grandi esempli, e infiammi
Enea te figlio, e te nipote Ettorre.

Haec ubi dicta dedit, portis sese extulit ingens, Telum immane manu quatiens: simul agmine denso Antheusque Mnestheusque ruunt; omnisque relictis Turba fluit castris. Tum caeco pulvere campus Miscetur, pulsuque pedum tremit excita tellus. Vidit ab adverso venientes aggere Turnus, Videre Ausonii; gelidusque per ima cucurrit Ossa tremor. Prima ante omnes Juturna Latinos Audit, agnovitque sonum, et tremefacta refugit. Ille volat, campoque atrum rapit agmen aperto. 450 Qualis ubi ad terras, abrupto sidere, nimbus It mare per medium: miseris, heu! praescia longe Horrescunt corda agricolis: dabit ille ruinas Arboribus, stragemque satis; ruet omnia late: Antevolant sonitumque ferunt ad littora venti. Talis in aversos ductor Rhoeteïus hostes Agmen agit: densi cuneis se quisque coactis Agglomerant. Ferit ense gravem Thymbraeus Osirim; Archetium Mnestheus; Epuloncm obtruncat Achates, Ufentemque Gyas: cadit ipse Tolumnius augur, 460 Primus in adversos telum qui torserat hostes. Tollitur in caelum clamor, versique vicissim Pulverulenta fuga Rutuli dant terga per agros. Ipse neque adversos dignatur sternere morti, Nec pede congressos aequo, nec tela ferentes, Insequitur: solum densa in caligine Turnum Vestigat lustrans; solum in certamina poscit. Hoc concussa metu mentem Juturna virago

Quì rotto il dir, magno da' chiostri emerse, Gran lancia orrenda in man squassando; e in frotta Antéo, Mnestéo, tutta la turba sbocca

Fuor del ricinto. In cieca polve assorto

Va il campo, e il suol pesto da' piè ne trema.
Vide Turno il venir da un poggio a fronte,
L'Ausonio il vide; e un tremor freddo a tutti
L'ossa cercò. Prima fra lor Giuturna

N'ode il suono, e 'l ravvisa, e orror la porta.
Quei vola, e in campo il fiero stuol già pose.
Qual se a rotta stagion del flutto in dorso
Vien nembo al suol: l'egro cultor presago
D'orror s'aggriccia: ahi! vuol eccidio a piante,
Strage a' colti recar; dar tutto a guasto:
Va nunzio a volo, e a' lidi mugge il vento.
Tal sull'oste di contro il Frigio duce
Piomba: e ogni schiera a fitti conj il siegue.
Timbréo del forte Osír, d' Archezio il fianco
Squarcia Mnestéo; Gía d'Epulon, d'Ufente
Fa strazio Acate: anch'ei Tolunnio cade
L'augur, che i Troj col primo dardo offese.
Sorge all'etra il clamor; di polve aspersi
Danno i Rutuli or essi il tergo in volta.
Ma sdegna Enea di por fugaci a morte,
Nè chi pugna a piè saldo, o a strali armeggia,
Prende a incalzar: solo in quel bujo un Turno
Ei cerca, ei spia; solo a conflitto il chiede.

L'aquatil Dea dal rio timor conquisa

470

Aurigam Turni media inter lora Metiscum
Excutit, et longe lapsum temone relinquit.
Ipsa subit, manibusque undantes flectit habenas,
Cuncta gerens, vocemque et corpus et arma Metisci
Nigra velut magnas domini quum divitis aedes
Pervolat, et pennis alta atria lustrat hirundo,
Pabula parva legens, nidisque loquacibus escas;
Et nunc porticibus vacuis, nunc humida circum
Stagna sonat: similis medios Juturna per hostes
Fertur equis, rapidoque volans obit omnia curru;
Jamque hic germanum, jamque hic, ostentat ovantem;
Nec conferre manum patitur; volat avia longe. 480
Haud minùs AEneas tortos legit obvius orbes,
Vestigatque virum, et disjecta per agmina magna
Voce vocat. Quoties oculos conjecit in hostem,
Alipedumque fugam cursu tentavit equorum,
Aversos toties currus Juturna retorsit.

Heu! quid agat? vario nequidquam fluctuat aestu:
Diversaeque vocant animum in contraria curae.
Huic Messapus, uti laeva duo fortè gerebat
Lenta, levis cursu, praefixa hastilia ferro,
Horum unum certo contorquens dirigit ictu. 490
Substitit AEneas, et se collegit in arma,
Poplite subsidens: apicem tamen incita summum
Hasta tulit, summasque excussit vertice cristas.
Tum verò assurgunt irae; insidiisque subactus,
Diversos ubi sensit equos currumque referri,
Multa Jovem et laesi testatus foederis aras,

« 前へ次へ »