Fa vil: Latin va in fesso manto; il fiede La cadente città, la sposa esangue; Squallido i crin d'immonda polve intride; [E assai s'incolpa in che l' Eroe non anzi Spontaneo accolse, e in gener suo nol chiese.] Turno intanto a tenzon nel piano estremo, Languido omai, pochi dispersi insegue, Men sempre e men lieto al volar del cocchio. Misti a' ciechi terror quest'urli e lagni
Dall' aura ei bebbe, e i tesi orecchi scosse Della città l'orrido suon confuso.
Che tanto, oh dei!, lutto alle mura? e tanto Dalla rocca clamor che pur m'è lungi? Qui trae le briglie, e si sofferma assorto. La suora allor, che nel cocchier Metisco Reggea conversa e i corridori e il carro, Ah! sì, ripiglia, urtiam gli Eneidi, o Turno, Per questa via, ch'or la vittoria schiude; Altri al forte ben v' ha, che armato il salvi. Stringe gl' Itali Enea, battaglie mesce: Portiam noi pur strage crudel su i Teucri. E il branco ucciso e di tua gloria il lustro Non fia minor. Turno a tai detti: O suora, Ben t'avvisai, da che primiera il patto Turbasti ad arte, e me traesti a guerra: E or, dea, t'ascondi invan. Ma e chi dal cielo Scender ti fe'? carco sì reo t'impose? Vuoi qui mirar l' egro german trafitto?
Nam quid ago? aut quae jam spondet fortuna salutem? Vidi oculos ante ipse meos me voce vocantem Murranum, quo non superat mihi carior alter, Oppetere ingentem, atque ingenti vulnere victum. Occidit infelix, ne nostrum dedecus Ufens 641 Adspiceret: Teucri potiuntur corpore et armis. Exscindine domos (id rebus defuit unum!) Perpetiar? dextra nec Drancis dicta refellam? Terga dabo? et Turnum fugientem haec terra videbit? Usque adeone mori miserum est? Vos o mihi, Manes, Este boni, quoniam Superis aversa voluntas. Sancta ad vos anima, atque istius inscia culpae, Descendam, magnorum haud umquam indignus avorum. Vix ea fatus erat; medios volat ecce per hostes 65a Vectus equo spumante Saces, adversa sagitta Saucius ora; ruitque, implorans nomine Turnum: Turne, in te suprema salus; miserere tuorum. Fulminat AEneas armis; summasque minatur Dejecturum arces Italúm, excidioque daturum; Jamque faces ad tecta volant: in te ora Latini, In te oculos referunt: mussat rex ipse Latinus Quos generos vocet, aut quae sese ad fœdera flectat. Praeterea regina, tui fidissima, dextra
Occidit ipsa sua, lucemque exterrita fugit. 660 Soli pro portis Messapus et acer Atinas Sustentant aciem; circum hos utrimque phalanges Stant densae, strictisque seges mucronibus horret Ferrea: tu currum deserto in gramine versas!
Che più mi fo? qual più di scampo ho speme? Sugli occhi mi vidio Murran, che a nome M'invoca, e ond' altri io più non ho sì caro, Grande cader da gran ferita vinto.
Cadde il povero Ufente, i miei gran sfregi Per non veder: n'ha il Troe la salma e l'armi. Che i tetti (ah! questo anco mancava!) io lasci Schiantar? nè oppugni il motteggiar d'un Drance? Che il tergo io dia? fuggir mi vegga il campo? È si acerbo il morir? Deh! fausti, o Mani, Voi siate a me, c'hanno i Celesti in ira. Fia, ch'alma santa, e di tal fallo ignara, Io scenda a voi, non de' grand' avi indegno. Disse; e pe' Teucri ecco Sacete a volo Su spumante destrier presenta un volto, Cui stral piagò; Turno ha su i labbri, e il giunge: Turno, pietà de' tuoi; sei l'ultim' ancora. Fulmina in armi Enea; minaccia struggere L'augusta sede, e farne polve; a fiaccole L'ardor già vola: in te rivolge ogn' Italo E i voti e i rai: lo stesso re già brontola A qual lega s'addía, chi scelga in genero. Di sua man si strozzò la tua grand' auspice Donna regal, fuggì smarrita al Tartaro. Soli alle porte, al rio furor fan argine Messapo e Atína; e ah! d'ogni parte stringonli Gran schiere, e ferrea a irate punte inasprasi Messe: e tu il carro in ermo prato avvoltoli!
Obstupuit varia confusus imagine rerum Turnus, et obtutu tacito stetit: aestuat ingens Uno in corde pudor, mixtoque insania luctu, Et furiis agitatus amor, et conscia virtus. Ut primùm discussae umbrae et lux reddita menti, Ardentes oculorum orbes ad monia torsit 670 Turbidus, eque rotis magnam respexit ad urbem. Ecce autem flammis inter tabulata volutus Ad caelum undabat vortex, turrimque tenebat, Turrim compactis trabibus quam eduxerat ipse, Subdideratque rotas, pontesque instraverat altos. Jam jam fata, soror, superant; absiste morari: Quò deus, et quò dura vocat fortuna, sequamur. Stat conferre manum AEneae, stat quidquid acerbi est Morte pati; nec me indecorem, germana, videbis Ampliùs: hunc, oro, sine me furere ante furorem. Dixit, et e curru saltum dedit ociùs arvis: 68 Perque hostes, per tela ruit, maestamque sororem Deserit, ac rapido cursu media agmina rumpit. Ac veluti montis saxum de vertice praeceps Quum ruit avulsum vento, seu turbidus imber Proluit, aut annis solvit sublapsa vetustas; Fertur in abruptum magno mons improbus actu, Exsultatque solo, silvas, armenta, virosque, Involvens secum: disjecta per agmina Turnus Sic urbis ruit ad muros, ubi plurima fuso Sanguine terra madet, striduntque hastilibus aurae; Significatque manu, et magno simul incipit ore:
Stupi confuso all' atra scena, e muto Restò Turno a guatar: del sen nell'imo Gran vergogna gli ferve, e insania a lutto Mista, e amor furibondo, e conscio merto. Scosse poi l'ombre, e reso all'alma il lume, Gli ardenti rai tosto alle mura ei torse Torbo, e mirò l'alta città dal cocchio.
Quand' ahil fra i tavolati ad ignee spire Ruota un vortice all'etra, e tien la torre, Torre che desso a inteste travi eresse, L'armò di ruote, alti v'instrusse i ponti. Tronca, o suora, gl'impacci; il fato ha vinto: Su, andiam, ve dio, ve il duro caso, incalza. Vo' lottar con Enea, vo' tutto in morte L' aspro ingozzar; nè più vedrai, germana, Me vil: dehl in braccio al mio furor mi lascia. Disse; e sbalza di cocchio, e va tra l'armi: Va tra l'impeto ostil, s'invola all'egra Suora, e a rapido piè le squadre rompe. Qual, se ruini erto ciglion di monte,
Sia che vento il divelga, o torbid' Lo scalzi ed urti, o annosa età lo sleghi; Giù fier scoscende a gran tracollo il masso, S'avvalla a sbalzi, e seco boschi avvolge, Mandre e pastor: per l'oste rotta un Turno Tal precipita al forte, ov'ampia strage Fe' molle il suol, stridon mill' aste all' aure; La man fa cenno, e alto incomincia il labbro:
« 前へ次へ » |