ページの画像
PDF
ePub

Parcite jam, Rutuli; et vos, tela inhibete, Latini:
Quaecumque est fortuna, mea est; me verius unum
Pro vobis fœdus luere, et decernere ferro.
Discessere omnes medii, spatiumque dedere.
At pater AEneas, audito nomine Turni,
Deserit et muros, et summas deserit arces;
Praecipitatque moras omnes, opera omnia rumpit,
Laetitia exsultans; horrendùmque intonat armis: 700
Quantus Athos, aut quantus Eryx, aut ipse, coruscis
Quum fremit ilicibus, quantus, gaudetque nivali
Vertice se attollens pater Apenninus ad auras.
Jam verò et Rutuli certatim, et Troës, et omnes
Convertere oculos Itali, quique alta tenebant
Moenia, quique imos pulsabant ariete muros;
Armaque deposuere humeris: stupet ipse Latinus,
Ingentes, genitos diversis partibus orbis,
Inter se coiisse viros, et cernere ferro.

Atque illi, ut vacuo patuerunt aequore campi, 710
Procursu rapido, conjectis eminus hastis,
Invadunt martem clypeis atque aere sonoro;
Dat gemitum tellus: tum crebros ensibus ictus
Congeminant: fors et virtus miscentur in unum.
Ac velut ingenti Sila, summove Taburno,
Quum duo conversis inimica in prælia tauri
Frontibus incurrunt; pavidi cessere magistri;
Stat pecus omne metu mutum; mussantque juvencae
Quis nemori imperitet, quem tota armenta sequantur;
Illi inter sese multa vi vulnera miscent,

720

Rutuli, or basti; e o voi, Latin, qual ch'ella
Sia dell' armi la sorte, è mia; per tutti
Deggio il patto segnar, provarmi al ferro.
Tutti il mezzo sgombrar', dier largo il campo.

Ma il padre Enea, ch' ode di Turno il nome,
Lascia e le mura e l'alte rocche; e ratto
Tronca ogn' indugio, ogn' opra rompe; esulta
Per gioja, e muove orrido tuon nell'armi:
Quanto l' Érice o l'Ato, o quanto anch'esso
Scuote l'elci fremente, e il crin nevoso
Spinge il padre Appennin fastoso all'etra.
Tosto e Rutuli a gara, e Teucri, e tutti
Volser gl' Itali il guardo; e quanti o in vetta
Stesi alle mura, o ad arietarle intenti;
Tutti l'arme abbassar': stupisce il rege,
Due grandi eroi, nati all' occaso e all'orto,
Là in giostra unirsi, e giudicarsi al ferro.

Quei, nato appena il voto cerchio, in mossa Rapidi entrar'; tratti da lunge i teli,

Van co' scudi alle prese: il bronzo suona,
Geme la terra: addoppian colpi a colpi
Co' nudi acciar: sorte al valor va mista.
Come in dorso al Taburno, o al pian del Sila,
Qualor due tori a opposte fronti in lotta
Frementi uscir'; scosta la tema i duci;
Muti i vitei, ronzan le spose, al bosco
Chi re verría, chi seguirían le mandre;
Quei menan torvi alterne piaghe, e il corno

Cornuaque obnixi infigunt, et sanguine largo
Colla armosque lavant; gemitu nemus omne remugit:
Haud aliter Tros AEneas et Daunius heros
Concurrunt clypeis: ingens fragor aethera complet.
Juppiter ipse duas aequato examine lances
Sustinet, et fata imponit diversa duorum;
Quem damnet labor; et quo vergat pondere letum.
Emicat hic, impunè putans, et corpore toto
Alte sublatum consurgit Turnus in ensem,
Et ferit. Exclamant Troës trepidique Latini, 730
Arrectaeque amborum acies. At perfidus ensis
Frangitur, in medioque ardentem deserit ictu,
Ni fuga subsidio subeat: fugit ocior Euro,
Ut capulum ignotum dextramque adspexit inermem.
Fama est praecipitem, quum prima in prælia junctos
Conscendebat equos, patrio mucrone relicto,
Dum trepidat, ferrum aurigae rapuisse Metisci:
Idque diu, dum terga dabant palantia Teucri,
Suffecit; postquam arma dei ad Vulcania ventum,
Mortalis mucro, glacies ceu futilis, ictu 740
Dissiluit: fulva resplendent fragmina arena.
Ergo amens diversa fuga petit dequora Turnus;
Et nunc huc, inde huc, incertos implicat orbes:
Undique enim densa Teucri inclusere corona;
Atque hinc vasta palus, hinc ardua mœnia cingunt.
Nec minùs AEneas, quamquam tardata sagitta
Interdum genua impediunt, cursumque recusant,
Insequitur, trepidique pedem pede fervidus urget.

720

Figgonsi a cozzo, e i colli lava e i fianchi

Gran sangue; a lai tutto rimugge il bosco:

Non men fieri i due prodi, il Daunio e il Frige,
S'urtan di targhe: ampio fragor tien l'etra.
Librate a pel desso sostien due lanci
Giove, e dei due ponvi i destin diversi;
Palma il salir, morte n'accenni il pondo.
Sbalza, e quant'è, colpo sperando impune,
Turno sul brando alto levato insorge,
E fere. Alzar' Teucri e Latin grand' urlo,
Palpita il doppio stuol. Ma il ferro infido
Frangesi, e ardente a mezzo colpo il lascia,
Stretto a fuggir: fugge più ch' Euro, appena
L'else ignoto mirò, la destra inerme.
Fama è, che ov' ei rapido salse in biga
Pel primo agón, sperso l'acciar paterno,
Nell'ansia il tolse al suo Metisco: e a lungo
Basto su i Troj, finchè sbattuti il tergo
Dier; tocche alfin l'armi Vulcanie, all'urto,
Qual fragil ghiado, il mortal brando in schegge
Saltó: splendean misti alla sabbia i brani.
Turno in quel pian fugge stordito; e incerti
Tesse quà e là caracollando i giri:

Chè intorno ei mira in denso cerchio i Teucri,
Gran stagno a tergo, e l'ardue mura a fronte.
Ma intanto Enea, benchè il ginocchio a tratti
Saettato l'impacci, e il corso nieghi,
Siegue il fugace, e piè con piè già il preme.

VIRGIL. Eneid. Tom. 11.

Ꮓ Ꮓ

Inclusum veluti si quando flumine nactus
Cervum, aut Puniceae septum formidine pennae,
Venator cursu canis et latratibus instal:

751

Ille autem, insidiis et ripa territus alta,
Mille fugit refugitque vias; at vividus Umber
Haeret hians, jam jamque tenet, similisque tenenti
Increpuit malis, morsuque elusus inani est.
Tum verò exoritur clamor, ripaeque lacusque
Responsant circa, et caelum tonat omne tumultu.
Ille, simul fugiens, Rutulos simul increpat omnes,
Nomine quemque vocans; notumque efflagitat ensem.
AEneas mortem contra praesensque minatur 760
Exitium, si quisquam adeat; terretque trementes,
Excisurum urbem minitans, et saucius instat.
Quinque orbes explent cursu, totidemque retexunt
Huc, illuc; neque enim levia aut ludicra petuntur
Praemia, sed Turni de vita et sanguine certant.
Fortè sacer Fauno foliis oleaster amaris
Hic steterat, nautis olim venerabile signum;
Servati ex undis ubi figere dona solebant
Laurenti divo, et votas suspendere vestes:
Sed stirpem Teucri, nullo discrimine, sacrum
Sustulerant, puro ut possent concurrere campo.
Hic hasta AEneae stabat; huc impetus illam
Detulerat fixam, et lenta in radice tenebat.
Incubuit, voluitque manu convellere ferrum
Dardanides, teloque sequi quem prendere cursu
Non poterat. Tum verò amens formidine Turnus,

770

« 前へ次へ »