ページの画像
PDF
ePub

Hanc Janus pater, hanc Saturnus condidit arcem,
Janiculum huic, illi fuerat Saturnia nomen.
Talibus inter se dictis ad tecta subibant

Pauperis Evandri, passimque armenta videbant 360
Romanoque Foro et lautis mugire Carinis.

Ut ventum ad sedes: Haec, inquit, limina victor
Alcides subiit; haec illum regia cepit.

Aude, hospes, contemnere opes, et te quoque dignum
Finge deo; rebusque veni non asper egenis.
Dixit; et angusti subter fastigia tecti
Ingentem AEnean duxit, stratisque locavit
Effultum foliis et pelle Libystidis ursae.
Nox ruit, et fuscis tellurem amplectitur alis.
At Venus haud animo nequidquam exterrita mater,
Laurentumque minis et duro mota tumultu, 371
Vulcanum alloquitur, thalamoque haec conjugis aureo
Incipit, et dictis divinum adspirat amorem:
Dum bello Argolici vastabant Pergama reges
Debita, casurasque inimicis ignibus arces,
Non ullum auxilium miseris, non arma rogavi
Artis opisque tuae; nec te, carissime conjux,
Incassùmve tuos volui exercere labores;
Quamvis et Priami deberem plurima natis,
Et durum AEneae flevissem saepe laborem.
Nunc Jovis imperiis Rutulorum constitit oris:
Ergo eadem supplex venio, et sanctum mihi numen
Arma rogo genetrix nato. Te filia Nerei,

Te potuit lacrymis Tithonia flectere conjux.

380

L'aureo Saturno, e il padre Giano, alzaronle;
Là Saturnia sorgea, più quà Gianicolo.

Tra il mutuo dir del buon Evandro al tetto
Van tutti, e sparse odon mugghiar le mandre,
Ve Roma or vanta e le Carene e il Foro.
Tocche le soglie: Entrò, soggiunse, Alcide
Quà vincitor; fu in questa reggia accolto.
Sprezza il lusso, o stranier; te pur lavora
Degno del dio, nè povertà disdegna.
Disse; e nel gramo ostel l'eccelso addusse
Dardanio duce, e in stese foglie e in pelle
Di Libic'orsa ei l'adagiò. Quì piomba

La notte, e il suol tra i foschi vanni abbraccia.
Ma Citerea, madre, all'ostil tumulto

Non scossa indarno e al minacciar de' Dauni,
Nell' auree stanze al suo Vulcano apparsa
Tal parla, e amor spira divin dal labbro;
Mentre i re d'Argo Ilio lor sacra, è i muri
Battean caduchi al fatal rogo, aïta

Non io pe' lassi, o di tua possa ed arte

L'arme, implorai; nè invan, mio ben, mia fiamma,
Tua man, tue genti affaticar mai volli;
Benchè a' Priaméi molto dovessi, e spesso
Su i guai d'Enea l'ire sfogassi in pianto.
Or fra i Rutuli ei sta, ve Giove il trasse:
Dunque supplice or m'hai; da te, mio nume,
Madre vorrei l'arini pel figlio. Ah! Teti
Te già piegò, te il lagrimar d'Aurora.

VIRGIL. Eneid. Tom. II.

M

Adspice qui coëant populi, quae moenia clausis
Ferrum acuant portis, in me excidiumque meorum.
Dixerat; et niveis hinc atque hinc diva lacertis
Cunctantem amplexu molli fovet. Ille repente
Accepit solitam flammam, notusque medullas
Intravit calor, et labefacta per ossa cucurrit: 390
Non secùs atque olim tonitru quum rupta corusco
Ignea rima micans percurrit lumine nimbos.
Sensit laeta dolis et formae conscia conjux.
Tum pater aeterno fatur devinctus amore:
Quid caussas petis ex alto? fiducia cessit
Quò tibi, diva, mei? similis si cura fuisset,
Tum quoque fas nobis Teucros armare fuisset;
Nec pater omnipotens Trojam nec fata vetabant
Stare, decemque alios Priamum superesse per annos.
Et nunc, si bellare paras, atque haec tibi mens est,
Quidquid in arte mea possum promittere curae, 401
Quod fieri ferro liquidove potest electro,

Quantùm ignes animaeque valent; absiste precando
Viribus indubitare tuis. Ea verba locutus,
Optatos dedit amplexus, placidumque petivit
Conjugis infusus gremio per membra soporem.
Inde ubi prima quies, medio jam noctis abactae
Curriculo, expulerat somnum; quum femina primùm,
Cui tolerare colo vitam tenuique minerva
Impositum, cinerem et sopitos suscitat ignes, 419
Noctem addens operi, famulasque ad lumina longo
Exercet penso, castum ut servare cubile

Mira i popoli in lega, e a chiuse porte,

Per mio strazio e de' miei, le mura in armi.

Disse; e a candide braccia e a molli vezzi
Stretto il restío blanda il riscalda. A un tratto
Bebbe il solito ardor; gli empiè le vene,
Gli andò per l'ossa, incitator bell'estro:
Qual se rotta dal tuon sparga pel nembo
Ignea striscia un baglior. Sel vide, e al dolo
Gioì la dea, non del suo bello ignara.
Da eterno amor colto il buon dio qui parla:
D'alto a che muovi? e ov'è mia dea, l'antica
Fidanza in me? s'armi anch' allor pe' Teucri
Chieste m'udía, no nè il poter d'un Giove,
Nè il fato insiem, tolto t'avrían star anco
Troja, e il tuo Priamo altri regnar due lustri.
E or se a guerra t'appresti, e in cuor l'hai fitta,
Che che poss'io nell'arte mia por ď opra,
Quanto a ferro può farsi e a fuso elettro,
Quanto a mantici e ardor, l'avrai; da' prieghi
T'astien, fan onta al tuo valor. Ciò detto,
Ruppe in fervidi amplessi, e un dolce prese
Largo sopor, steso alla sposa in grembo.

Giunta a mezzo la notte, e scosso il primo
Placid' ozio ed obblio; quand' abil madre,.
Che tragge a naspo e a vil minerva i giorni,
Già il cener scuote e i tizzi desta, e all' opra
Gran notte addice, e in lungo affar tien fise
Le ancelle al lume, ond'ella casto il toro

Conjugis, et possit parvos educere natos:
Haud secùs ignipotens, nec tempore segnior illo,
Mollibus e stratis opera ad fabrilia surgit.
Insula Sicanium juxta latus AEoliamque
Erigitur Liparen, fumantibus ardua saxis;
Quam subter specus et Cyclopum exesa caminis
Antra AEtnaea tonant; validique incudibus ictus
Auditi referunt gemitum, striduntque cavernis 420
Stricturae chalybum, et fornacibus ignis anhelat:
Vulcani domus, et Vulcania nomine tellus.
Hoc tunc ignipotens caelo descendit ab alto.
Ferrum exercebant vasto Cyclopes in antro,
Brontesque, Steropesque, et nudus membra Pyracmon.
His informatum manibus, jam parte polita,
Fulmen erat, toto Genitor quae plurima caelo
Dejicit in terras, pars imperfecta manebat.
Tres imbris torti radios, tres nubis aquosae
Addiderant, rutili tres ignis et alitis austri.
Fulgores nunc terrificos, sonitumque, metumque,
Miscebant operi, flammisque sequacibus iras.
Parte alia Marti currumque rotasque volucres
Instabant, quibus ille viros, quibus excitat urbes:
AEgidaque horriferam, turbatae Palladis arma,
Certatim squamis serpentum auroque polibant,
Connexosque angues, ipsamque in pectore divae
Gorgona, desecto vertentem lumina collo.
Tollite cuncta, inquit, cœptosque auferte labores,
AEtnaei Cyclopes, et huc advertite mentem.

430

440

« 前へ次へ »