Intravit calor, et labefacta per ossa cucurrit: 390 Non secus atque olim, tonitru cum rupta corusco Sensit læta dolis et formæ conscia conjux. Tum pater æterno fatur devinctus amore: 395 Stare, decemque alios Priamum superesse per annos. 400 ossa liquefacta: non aliter atque cum aliquando hiatus flammeus, apertus fulgenti fulmine, rutilus pervolitat nubes. Uxor id animadvertit, gaudens fraudibus, et sciens vim pulchritudinis suæ. Tunc pater Vulcanus sic loquitur captus amore perpetuo: Cur causas repetis e longinquo? quo abiit a te confidentia in me, o Dea? Tunc etiam fuisset mihi facile arma dare Trojanis, si tunc par voluntas fuisset tibi. Neque Jupiter omnipotens, neque fata prohibebant Trojam persistere, et Priamum vivere ad decem alios annos. Et jam, si vis pugnare, et si hoc tibi est consilium ; pronuntiat.-390. calefacta plerique Pier. et Heins., etiam Romanus; sed labefacta tuetur Medic. cum aliis, et Servio, haud dubie exquisitius. Proprie mens amore, cui restiterat, vel alio affectu impulsa, victa, dicitur labascere vel labefieri; nunc translatum ad ossa. Sed et ignis labefacit, quando incendia ruinas dant. v. Not.-391. Haud secus Medic. rapta tres Burm.-392. limite nusquam legitur: in quod conjectura incidere possis.-394. devictus ante Heins. in vulgg., quod deterius hic et alibi babendum.-395. f. sensit Goth. tert., prave.-396. Quid tibi codd. Pier. Parrhas. Quod t. Rom. Que tibi Medic. a m. pr., quod Heinsius distinctione adjuvat. fiducia cessit? Quæ tibi, Diva, mei similis si cura fuisset Rottend. sec. Quo tibi, vita, solito inter amantes blandimento, inquit Burm., quod alienum a gravitate epica. si cura su bisset conj. Heins., ne bis in eandem vocem desinat versus. Atqui hoc studio adeo fecisse dicam poëtam, hic et alibi, ut sententia utraque tanto manifestiorem ex reciprocatione haberet vim ac veritatem (érápyesav.) Alias nec sup. 11, 292 simili sibilo extulisset: Si Pergama dextra Defendi possent, etiam hac defensa fuissent. Heinsius porro simili de causa delere malebat versum sequentem.-397. Tum quoque; qui a Mentel. sec. aberat a pr. m., et quem salvo sensu abesse posse putabat; quod mihi secns videtur; nam sine eo sibi non constat sententia: quam non assequor qualem sibi finxerint viri docti. Agnoscunt versum Rufinianus et Priscianus, Burmanno laudati. Elevat quoque Heinsii suspicionem Cuninghamus.—397. v. ad præced. Tunc Dorvill. et Goth. tert. Teucros nobis Franc.-398. omnipudens Cod. Rutgers. nunc Leid.-399. decimq. duo Burm.-400. si bella reparas Goth. sec.-401. possunt p. cura Medic. a m. pr. et multi Heins. ac Burm. cum Goth. sec. prosunt NOTE $98 Nec fata retabant Stare, &c.] censebantur posse, Æn. 1. 243. De Fata a Diis non immutari, sed differri Teucris, Æn. 1. 239. Quod fieri ferro liquidove potest electro, Quantum ignes animæque valent: absiste precando Optatos dedit amplexus, placidumque petivit Conjugis infusus gremio per membra soporem. 405 possum tibi polliceri, quodcumque est studii in arte mea, quodcumque potest fabricari ferro et electro liquente, quantum possunt flammæ et flatus: desine orando diffidere tuae auctoritati. Locutus ea verba, tulit ei cupidos amplexus, et jacens in sinu uxoris quæsivit per totum corpus tranquillum somnum. Deinde, postquam prima quies abrupisset somnum, medio spatio noctis jam lapsæ; quando mulier cui præcipuum est sustentare vitam colo et exigua arte, excitat ignem coopertum et pr. Moret. possim Bigot. committere sec. Rottend.-402. potest: sic Rom. Medic. cum melioribus scriptis et edd. inde ab Aldd. Alii, ut et Erf., cum edd. nonnullis potestur, vid. ap. Ge. Fabric. et Pier., quod satis apparet sciolum aliquem ex Lucretio vel Ennio intulisse, ut dactylum in quinta sede haberet. Est tamen ектроv. Depravatius Goth. tert. præstatur.--403. ignesque malebat Cuningham. obsiste Exc. Burm. assiste Goth. sec.-404. meis Zulich. a m. pr. et Dorvill.-405. oblatos Bigot. et Goth. tert. notumque p. Nonins in petere.-406. in gremio fusus Zulich. infusum aliquot Pier., Julius Sabinus et Probus cum Carminio (de quo v. Fabric. Bibl. Med. et Inf. Lat. h. v.) apud Serv. ex emendatione parum docta. Burmannus conj. placidusque petivit Conjugis infusum gremio per membra soporem ; quod nemini facile probabitur: sed Vulcanus infusus gremio conjugis petivit placidum soporem per membra. cf. Not. ad h. v. et ad vIII, 30. Burm. laudat Misc. Obss. Crit. Vol. 1, p. 98.-407. abacto Montalb.-408. explerant ed. Masvic. cum fœmina revocavit Heins. auctoribus optimis libris inprimis Pierianis; alii ceu fœmina. Ita infertur comparatio: ceu fæmina-cinerem et sopitos suscitat ignes etc.: Haud secus, nec segnior Vulcanus surgit. Sed primum v. 408 ita otiosum est, ut statim de lectionis veritate dubites. Verum uti in Heinsianis et Burmanniana interpungitnr, plene scilicet ac perfecte post natos v. 413, equidem omnino sententiarum nexum nullus assequor, ne grammaticum quidem. Itaque mediam stigmen posui ad finem versus 413, ut comparatio nulla sit, sed temporis mera designatio: Inde, ubi prima quies-expulerat somnum, cum primum fæmina cinerem et sopitos suscitat ignes,-illo tempore ignipotens, haud secus, nec segnior, surgit.—409. calathisque Minerræ nonnulli Pier. et Montalb. Rottend. NOTE quinta argenti portione mixtum; sive ex natura, sive ex arte temperies illa fit. De eo Plinius 1. XXXIII. 4. Nomen ob fulgorem, a Sole, qui Græcis poëtis vocatur λéKTWP. 402 Potest electro] Quidam antiqui alterum Ecloga VIII. sed aurum, codices habent: potestur electro, Et est quidem potestur Lucretiana et Pacuviana vox: sed prima syllaba in electro longa est, tum natura sua, HλEKT POV; tum usu Virgilii, 'sudent electra myricæ,' Ecl. vIII. 54. Nec obstat versus e Ceiri repetitus, qui a Jos. Scaligero non legitimus putatur. Electrum, hic non succinum est, ut illud 404 Indubitare] Dubitare. Et hic auget particula in: ut in voce infrac tus, incanus; pro fractus, canus. 409 Tenuique Minerva] Tenui arte, Impositum, cinerem et sopitos suscitat ignes, 410 Noctem addens operi; famulasque ad lumina longo Haud secus ignipotens nec tempore segnior illo 415 420 cinerem superadditum igni, adjiciens noctem labori, et occupat famulas longo penso ad lucernas; ut queat tenere pudicum lectum mariti, et alere parvos liberos: non aliter præses ignis Vulcanus, nec tardior, surgit illo tempore e molli lecto ad laborem fabrilem. Prope latus Siculum et Liparen Æoliam assurgit insula, alta fumantibus scopulis: sub qua insula spelunca et cavernæ Ætnææ resonant, excavatæ ignibus Cyclopum; et magni ictus auditi ex incudibus emittunt plangorem, et strident in cavernis mussa Chalybum, et flamma exspirat e fornacibus: sedes .... pr. et Leid. cum Goth. sec. ex VII. 805.-410. Recte post Impositum distinctum a Burmanno secundum Servium. Habet ista vox notionem necessitatis, quæ urget. Vulgo impositum cinerem jungitur, sic, Cui tolerare (sc. est, non, ut alii apud Serv., mos est, placet) dure dictum, pro, quæ tolerat.-412. Exercens Medic.-413. ut p. duo Burm, cum Schol. Cruqu. Horatii. parvos possit aliquot apud eundem.-416. Sicanum Parrhas. et Dorvill. Non male, nisi haberemus exempla sup. III, 692. 1, 561.-417. Liparem aliquot Burm. Lipare Rom. atque ita reponere voluit Marklandus ap. Burm. ad Propert. p. 612. quia apud alios Lipare officinam Vulcani habet. At v. Notam.-418. subtus aliquot Pier. exosa Goth. sec.-419. Ætria. Ethenea, depravatt. sonant multi ap. Burm. cum Goth. tert. validisque tres recentiores ibidem. ictis Gud. a m. pr.-420. gemitus Medic. cum aliis Heins. gemitus referunt Leid. r. sonitum Parrhas. stridentq. Medic. (tridentq. super. NOTE ut enim Minerva texturæ, lanificio, et ejusmodi artibus præest, ita pro iis ipsis sumitur: quemadmodum Vulcanus pro igne, Bacchus pro vino. De Minerva, Æn. II. 31. 412 Castum ut servare cubile, &c.] Ut otia vitet, infesta pudicitiæ. 416 Insula Sicanium, &c.] Ad latus septentrionale Siciliæ, non longe a promontorio Peloro et Italia, sunt insulæ septem, Eolie seu Vulcaniæ dictæ maxima earum Lipara, hodie Lipari: inter quam et Siciliam est Hiera, id est sacra, quia Vulcano di cata; unde hodieque dicitur Bolcano: quam hic describit Virgilius. Ex hac præcipue ignes erumpunt: quod inde fit, ut ait Solinus c. 12. quia ipsæ insulæ, natura soli ignea, per occulta commercia, aut mutuantur Ætnæ incendia, aut subministrant.' Totum enim illud Italiæ Inferioris et Siciliæ solum, ut alibi monuimus, subterraneis montibus cavum et sulfure succensum est. De iis insulis, Æn. 1. 56. De Sicania, Sicilia, Æn. II. 687. De Ætna, monte ignivomo Siciliæ, ibid, 571. De Cyclopibus, ibid. 569, Stricturæ Chalybum, et fornacibus ignis anhelat; Brontesque, Steropesque, et nudus membra Pyracmon. 425 430 est Vulcani, et terra nomine Vulcania. Tunc Vulcanus ab alto cælo descendit illuc. Cyclopes exercebant artem ferrariam sub immensa caverna, et Brontes, et Steropes, et Pyracmon nudus corpore. Erat illis inter manus fulmen inchoatum, ex his quæ pater Jupiter multa torquet e cœlo: jam parte aliqua perfecta, pars restabat imperfecta. Adjecerant ei tres radios pluvia, tres nubis aquosæ, tres flammæ refulgentis et venti velocis. Nunc miscebant operi fulgura terrentia, et fragorem, et timorem, et iras cum igne persequente. Ex alia parte deproperabant picto u) et Vratisl. cum Goth. sec.-421. Structuræ, stricta re, stupor librariorum Goth. sec. et tert.-423. Hoc: recte, antique pro huc, quod nonnulli habent. Vid. Pier. Heins. Burm. post Servium; nam in talibus liberalitas virorum doctorum magna plerumque esse solet.-424. vasti pr. Hamb.-425. Pyragmon, Pygramon, aberratt.-428. deicit, dejecit, passim codd. Pier. et Franc. manebant alter Mentel. a m. pr.-429. torto Ven. rapidos Goth. tert. -430. addiderat Medic. Parrhas. Goth. pr., perperam ; nam de Cyclopum, non Vulcani, opere agitur.-431. horrificos post Pier. optimorum librorum auctoritate prætulit Heinsius. Vulgg. edd. terrificos. Erf. horrisonos soniNOTE 421 Stricturæ Chalybum] Stricturæ : ferrum, ut e fodinis extrahitur: in massas quasi terreas constrictum ac stipatum. Chalybes, populi vel Ponti, vel Hispaniæ, ferrariis fodinis et operibus insignes, Ge. 1. 58. 425 Brontesque, &c.] Nomina Cyclopum e Græcis poëtis repetita. Brontes, a ẞpovrǹ tonitru: Steropes, a σreporn fulgur: Pyraemon, a nup ignis, et άκμων incus. 429 Tres imbris torti radios, &c.] Fulmina in antiquis marmoribus duodecim radiis effinguntur, in circulum dispositis: non rectis illis quidem, sed varios in angulos inflexis, qui trifidam in cuspidem singuli desinunt. Talis est forma Virgiliani hujus fulminis, de qua sic fere Cerdanus: Solent torqueri fulmina, vel grandinante cœlo, vel ruentibus magnis pluviis, vel aëre fulguribus astuante, vel ventis flantibus. Grandinem intelligo, per imbrem tortum: pluviam immensam, per aquosam nubem: æstuantem aërem, per ignem: flatus ventorum per Austrum: hic enim ventus præ ceteris frequens tempestatibus est, ut diximus Eel. II. 58. De Marte, Ecl. 1x. 12. De agide, clypeo Palladis, supra 354. De Pallade, Æn. 1. 43. Parte alia Marti currumque rotasque volucres 435 440 445 Marti currum et rotas celeres, quibus ille commovet homines, quibus urbes; et certatim ornabant squamis et auro agida horribilem, clypeum Palladis iratæ, et serpentes implicatos, et ipsam Medusam in pectore Dea torquentem oculos post abscissum collum. O Cyclopes Ætnæi, ait Vulcanus, auferte hæc omnia, et deponite laborem inchoatum, et huc intendite animum. Arma sunt fabricanda forti viro: nunc opus est robore, nunc promtis manibus, nunc omni arte præcipua: accelerate moras. Nec plura locutus est. Illi autem omnes statim adnixi sunt, et pariter diviserunt laborem: as et metallum auri fluit in rivos, et chalybs vulnificus liquitur in ampla tusque.-434, Instaurant Parrhas., de quo cogitandum esse censet Burm. Vitium esse non dubito. Instare (h. urgere opus) exquisite cum quarto casu junctum, ut instare viam. excitet Ven.-435. horrificam edd., quas Pierius inspexerat, et tres Burmann. cum Goth. pr.–436. poleibant antique codd. Pier.-438. dejecto Rom. defecto Leid. unus. de deerat Gud. a m. pr., unde Heins. supplebat: tum secto; dissecto et disjecto in codd. Pier. lectum; alterum quoque in Goth. tert. et Erf.-439. certosq. aliquot Pier.; improbat Heinsius et Burm. i ferte sec. Hamb.-440. Ætnæi. Airvaîos. ad huc Reg. atque huc Parrhas. avertite Gud, cum binis Goth. Talia enotare tantum non flagitium est hominis bonis horis abutentis; sed cum semel in học pistrinum nos impegerimus, obdurandus est animus, ut cum fide exequamur id, quod ab initio, parum forte considerate, receperamus: ne ulla varietas e libris scriptis notata nostris notationibus excidat.-441. faciunda Heins. malit ex Nonio.-442. opus est nunc a. m. Seneca Epist. 95. Bene autem Heins. interpunxit post magistra.-443, moram aliquot Pier. et illi Burmannus novavit NOTE 436 Squamis, auroque, &c.] Disjunctio pro squamis aureis, Ge. II. 192. 'Pateris libamus et auro,' pro pateris aureis. Significat clypeum Palladis squamoso corio serpentis ex auro tectum fuisse: ipsum vero Gorgonis, id est Medusa, caput anguiferum; non in clypeo, ut alias, sed in anteriore lorica parte ad pectus affixum. De Gorgone et Palladis clypeo, Æn. 11. 616. 416 Chalybs] Genus ferri densissimi ac durissimi, acier: a populis hujus nominis, de quibus supra 421. |