Hortantur socii, Cretam proavosque petamus. 130 Jamque fere sicco subductæ littore puppes; 135 Jura domosque dabam: subito cum tabida membris, 140 majores. Ventus suboriens a puppi propellit navigantes: ac demum appellimur ad vetera littora Curetum. Ergo cupidus exstruo muros desideratæ urbis, et eam appello Pergameam: et hortor populum gaudentem hac appellatione, ut curet domos, et erigat arcem alto fastigio. Et jam ferme naves deductæ e mari stabant in littore sicco: juventus vacabat conjugiis et agris novis: distribuebam leges ac domos: cum repente pestis funesta, et putrida, et annus mortifer venit in corpora, et in arbores, et in segetes, vitiatis spatiis aëris. Socii amittebant dulces animas, aut trahebant languentia corpora: præterea Sirius cœpit urere campos infœcundos : qui e supinis et stupidis prorsus fuit in illo codice.-129. Cretan pr. Moret. Cretas Hugen.-131. Set tandem Medic. allabitur idem a m. pr. et Venetus. illabitur Zulich,, sed correctum. labimur sec. Hamb.-132. apture librarii lapsu ex optate Wall., unde Burm. notaverat virum doctum, qui hinc. mallet: aptare emolior urbis. Eum conjectorem se fuisse, Burm. Sec. profitetur ad Anthol. Lat. Poët. p. 467. Simili lapsu sup. 109. aptavit pro optavit locum regno.-133. Pergameonque ed. Ven. et revocavit Heins., omissum in aliis. Distinxere olim alii: P. voco lætam c. gentem. H.-135. s. l.. classes Hamb. pr.-136. Poterat scribi, saltem pronuntiandum est, Connubis. armisque Ven.-137. dabant Zulich.—138. Corrupta Rottend. a m. pr. tactu. Hamb. pr. a m. pr. tracta Mentel. tert.—139. et l. annus Linquebat d. a. aliquot NOTE 131 Curetum oris] Cretam significat: ubi Curetes populi, vel familia fuit ministrorum Cybeles: sic dicti juxta Strabonem, 1. x. a kovpà tonsura, quia anteriorem capitis partem detonsam gestabant. Saltationis armatæ inventionem iis Plinius tribuit. Ceteri etiam tympana, quorum strepitu Jovem recens natum Saturni patris voracitati subduxere. Iidem dicti Corybantes et Idæi Dactyli. 134 Amare focos] Servius ait commendari studium sacrificiorum, quæ semper igne perficiebantur: ego cu ram privatarum domorum et rei familiaris. Id enim focus sæpe significat: ut cum dicimus, pugnare pro aris et focis; id est, pro re sacra ac profana, publica ac domestica. 136 Operata, &c.] Vel operam dabat connubiis et agris colendis, ut explicat Donatus. Vel sacrificabat pro felici successu conjugiorum et agrorum : nam, et ante hæc omnia præibat apud veteres sacrificium, et operari simpliciter, sacrificare interdum significat, ut Ge. I. 339. lætis operatus in herbis.' Corpora; tum steriles exurere Sirius agros; 145 Nox erat, et terris animalia somnus habebat. Effigies sacræ Divum Phrygiique Penates, Quos mecum a Troja mediisque ex ignibus urbis. 150 Insomnis, multo manifesti lumine, qua se herbæ siccabantur, et messes aridæ non dabant cibum. Pater meus hortatur me ut remenso mari eam iterum ad oraculum Deli, et ad Phœbum; et ut orem veniam: et petam, quem terminum ponat rebus afflictis, unde imperet nos quærere subsidium in fot difficultatibus, et quo convertere cursum. Nox erat, et somnus tenebat animalia per terras. Statue sacræ Deorum, et Penates Phrygii, quos exportaveram mecum a Troja, et e medio incendio urbis; visi sunt in somnis stare ante oculos decumbentis, multa luce conspicui: qua parte Luna plena mittebat suum lumen per fe codd. ap. Pier.-141. dum Parrhas. in marg. serius Menag. exuere Wall.142. Ardebant tres Burm. cum fragm. Vatic. seges ipsa alter Goth., ex lapsu librarii. negabant Gud. et Mentel. a pr. m., quod placebat Heinsio. negare fragm. Vatic. a pr. m.-143. Oraculum plene in multis codd. et edd. reviso Puget., sed v. sup. I, 181.-145. Quam finem Heins. e Grammaticis et codd. post Pierium restituit. Adde fragm. Vatic, alii quem. quem finem fessis tres Burm.-146. temptari Leid. un. et Oudart. (scilicet scribitur fere temptare) auriliumque jubet alter Hamb.-147. in terris pr. Hamb. a m. sec. et somnus t. a. h. Dorvill.-149, ab T. Parrhas. in marg. et fragm. Vatic. que abest a Moret. sec. Porro Burm. conj. urbe Extuleram.-150. jacentes Menag. et Witt., sed oculi jacentes argutius quid habent quam pro carminis epici dignitate. jacenti Græv. et Leid. eleganter, jam Burmanno judice. Nec tamen deterius est jacentis, sc. Æneæ.-151. In somnis passim editum: est hoc exquisite pro in somno, per somnum. Hactenus bene. Sed, si visi astare Penates multo manifesti lumine et quidem Lunæ, quæ per fenestras se immit, tebat, non somnium esse hoc potuit. Et inf. 173 Nec sopor illud erat etc. Quod si hoc forte aliter expediri posset: tamen prius illud necessario requirere videtur Insomnis, quod alii habent, ut vigilanti species Deorum fuerit exhibita. Dubitationem recte movit etiam Trappius; datam solutionem vix probes. insomnes pr, Rottend. manifesto lumine' aliquot ap. Heins. solenni Tum sic affari, et curas bis demere dictis: 155 160 165 nestras hiantes. Tunc sic visi sunt me alloqui, et auferre solicitudinem his verbis: Quod Apollo dicturus esset tibi appulso ad Delum, hoc ipsum tibi prædicit hoc loco, et ecce nos ipse sponte mittit in tuam domum. Nos post Trojam combustam, secuti sumus te et tua arma; nos te duce percurrimus navibus procellosum mare nos ipsi extollemus ad sidera futuros posteros tuos, et dabimus imperium orbis urbi tuæ. Tu destina magnos muros nobis magnis, et ne abjice laborem longi itineris. Mutanda est regio: Delius Apollo non suasit tibi adire hæc littora, nec jussit te manere in Creta. Est regio, quam Græci cognomine appellant Hesperiam: terra vetus, potens bello et fertilitate agrorum. Populi notri¿ hanc tenuerunt : пипс rumor est posteros vocavisse nationem Italiam, e aberratione. manifeste Leid.-152. incertas Menag. pr.-153. Deesse hunc versum in multis exemplaribus, Serviana monent. Cum Goth. sec.-154. Quæ t. d. Ortygia Sprot. Quid tibi Parrhas. in marg. dilato Hamb. sec. est abest a tribus Burm.-155. Hinc tert. Rottend. en ultra Hngen. en tua nos ultro Dorvill. nos ultroque Puget. lumina Hamb. sec.-156. incensaque tua Wall. -157. permissi Sprot. a m. pr. emensi Dorvill. a m. pr. permesi olim in mnltis, ut Serviana monent, addito: Hic versus variasse dicitur; quod ad istam scripturæ varietatem refero.-158. ad astra Mentel. pr. et Serv. Fuld. ad 1, 22 cum binis Goth.-160. neu Hamb. pr. furorem Wall. a m. pr.-161. suadet Sprot. pro var. lect.-162. haud aliquot Pieriani, Ven. et ed. pr. variatione solenni, quam et paulo ante vidimus. in Creta e Cledonio Heins. Porro Crete, Creta, certe librariorum aberrationes. consistere Goth. pr. Hamb. pr. et ed. pr. perpetuo lapsu. considere jussit duo Heins. et aliquot Pier.-163166. Iidem vss. sup. 1, 534-537.-165. Enotrii Medic. et alii, male. v. sup. 1, 532. tenuere Wall. et Vratisl. perpetua mutatione.-166. duxisse fragm. Vatic. NOTE mine. Alii, hiantes, quibus lumen insertum erat; quo fere modo dixit, Æn. 11. 135. per noctem obscurus in ulva Delitui ;' id est, per noctem obscuram. 163 Est locus, &c.] Hi versus et sequentes omnino translati sunt ex Æn. 1. 534. ubi fuse explicantur. Hæ nobis propriæ sedes; hinc Dardanus ortus, Talibus attonitus visis, ac voce Deorum, nomine ducis. Ha sedes addictæ sunt nobis: hinc natus est Dardanus, et pater Iasius, a quo Dardano principe genus nostrum ductum est. Age, surge; et lætus renarra seniori patri hæc verba non revocanda in dubium. Quære Coritum, et terras Ausonias. Jupiter negat tibi Cretenses agros. Ego stupefactus talibus aliquot Pier. et Montalb. gentes duo ap. Burm.-167. Hæc Menag. pr. et Franc. robis Franc, hac vobis Witt. ha propria nobis Wall. hic D. tert. Mentel. a pr. m. -168. vestrum ed. Ven. Cum Dardanus pater potius commemorandus h. 1. videatur, quam Iasius pater, cogitare possis leg. Dardanus Iasiusque patres. Sed potest poëta idem voluisse et altero loco neglexisse: Dardanus pater lasiusque pater. Omnino si semel manifestum fit aliquo in loco, poëtam noluisse accurate loqui, in singulis hærendum non est.-169. hæc abest a Witt.-170. dubitata Zulich. Corythum scriptionem e libris et ratione grammatica restituit Heins. Est enim Kópulos. Vulgo Coritum, et librariorum ladibria: Choritum, Chorythum, Corintum. v. Burm. h. 1. et ad Rutil. Itin. 1, 600. requirat Heins. cum melioribus, etiam fragm. Vatic. v. Bened. Vulgo alii require. Nonnulli requiras.-172. jussis tres ap. Burm. et voce Medic. NOTE 167 Dardanus... Iasiusque pater, &c.] Pater ad posteros refertur, non ad Dardanum, qui ejus frater fuit: ambo Electram habuere matrem, filiam Atlantis Mauritaniæ regis, uxorem Coryti Tusciæ regis in Italia; sed Jasius hunc Corytum habuit patrem ; Dardanus Jovem. Mortuo Coryto, ortoque de succedendi jure dissidio, Iasium Dardanus occidit: ideoque pulsus a Tuscis, et a Siculo Hispaniæ rege, Electræ fratre, qui ad componenda dissidia venerat; primo in Samothraciam insulam fugit, ac deinde in Phrygiam,ubi Teucri filiam accepit in conjugem, et cum eo gentis hujus parens fuit, quæ deinde Trojana dicta est. Igitur, a quo, non ad Iasium, sed ad Dardanum referri debet. Æn. 1. 239. 170 Corythum] Corythus, mons et urbs Tuscia, nunc Cortona: vel a Cory. te, Dardani, ut putabatur, patre sic dicta; vel a koρus galea, quam Dardanus illic in pugna amisit. De Tuscia sive Etruria, Italiæ regione, Æn. VIII. 479. 171 Ausonias. Dictaa, &c.] Italiam volunt dictam esse Ausoniam ab Ausone, Ulyssis et Calypsus filio: at male; non enim hic Penates Æneæ nomen hoc Italiæ tribuerent, cum vix dum natus esset Auson, tantum abest ut illic regnaret. Nisi usurpatum id putemus per anticipationem temporis. Alii volunt Ausones dictos esse Græcis, veteres eos Latii populos, qui Latinis Aurunci dicebantur, commutatione vulgari literær in s. Et bene: nam Aurunci antiquiores fuerunt Ulyssis et Æneæ temporibus, siquidem ait Latinus Latii rex. Æn. VII. 206. Atque equidem memini.... Auruncos ita ferre senes.' Dictaa arva, Cretensia sunt, a monte Dicte, ubi educatus est Jupiter, nunc Lasthi, (Nec sopor illud erat; sed coram agnoscere vultus, 175 180 jussis et sermone Deorum, (neque enim hoc erat somnus; sed videbar coram distinguere vultus, et capillos velatos, et facies præsentes: et tum sudor frigidus fluebaɛ toto corpore,) effero corpus e lecto, et extollo ad cœlum manus inversas cum prece, et injicio flammis pura dona: confecto sacrificio lætus facio Anchisen certum de iis rebus, et explico ordine prodigium. Anchises animadvertit familiam ancipitem, et binos ejus auctores: et se delusum esse novo errore antiquarum regionum. Deinde ait: Fili, agitate fatis Trojanis: sola Cassandra mihi prædicebat tales cum al. Heins. et Pier.-174. Vittatasque Wall. ex interpr.-175. pectore duo Burm. Parenthesin vix necesse ad hujus versus finem continuare, Poëta data opera àτáκτws loqui potuit tali in re; tumque versus sic decurrunt: Talibus attonitus visis ac voce Deorum (scil. factus sum.) Nec s.—munabat corpore sudor.-176. e deest aliquot Pierianis et Franc. ex Voss. ex structis Dorvill. cf. Burm.-178. Præfecto Franc.-179. Anchisem multi.-180. Nonius forte ancipitem, sed v. Heins.-181. decepto Rottend. tert. errore viarum pr. Hamb., sed v. Burm. c. parentum aliquot Pier.-182. Italicis Sprot. flammis Goth. tert. a m. pr. factis fragm. Vatic.-183. casus tales duo Burm. canebas pr. Hamb, monebat sec, Moret, tenebat Goth, pr. In Witt. hic NOTE in parte orientali Cretæ; ab aliquibus Idæ pars esse dicitur, et distinguitur ab aliis. 174 Velatasque comas] Ornatas vittis, quæ etiam sacrarum statuarum capitibus alligabantur. Æn. II. 133. 176 Supinas] Ita sublatas, ut palmæ cœlo obvertantur. 177 Munera libo, &c.] Penatibus et Laribus sacra fiebant: alia quotidiana et privata; alia publica in compitis, unde apud Romanos dicebantur Compitalia. Privata vulgo ad focum, aliquando etiam ad aram, quæ in sacrario domus erecta erat: eaque fiebant, thure, vino, coronis, et laneis et flo reis, cibo aliquo lantiore e mensa in ignem injecto. Patet id præsertim ex Plauto in Aululariæ prologo. Publica sacrificia fiebant porca cæsa. Igitur hic munera intemerata erunt, purum vinum, ac thus: quare libari dicuntur, id est stillari et injici, Æn. 1. 740. 180 Geminosque parentes, &c.] Teucrum, qui ex Creta; Dardanum, qui ex Italia venerat. At vero errorem agnoscere ante debuerat, præsertim ex ultimis Creusæ verbis ad Æneam, Æn. 11. 781. 183 Cassandra] De illa Priami filia, et vate, cujus vaticiniis nulla fides a |