ページの画像
PDF
ePub

videris, incepto tegeret cum lumina somno.'

haec ait et liquidum ambrosiae diffundit odorem, quo totum nati corpus perduxit; at illi

415

[blocks in formation]

hic iuvenem in latebris aversum a lumine Nympha

collocat, ipsa procul nebulis obscura resistit. iam rapidus torrens sitientis Sirius Indos ardebat caelo et medium sol igneus orbem hauserat, arebant herbae et cava flumina siccis faucibus ad limum radii tepefacta coquebant: cum Proteus consueta petens e fluctibus antra ibat; eum vasti circum gens umida ponti

415. Götter salben Menschen, welchen sie aussergewöhnliche Kraft und Schönheit verleihen wollen, mit Ambrosia, oder verschaffen ihnen beide Eigenschaften auch schon durch den blossen Anhauch des ambrosischen Duftes, vgl. A. I, 588. Hom. II. XIX, 348.

416. perduxit, salbte. In der Bed. überziehen, überstreichen steht perducere hier zuerst.

420. cogitur, hineingezwängt wird. — sinus red., die Woge bricht sich in landeinwärts gezogenen Wasserbogen, vgl. A. I, 161 und Sen. nat. quaest. VI, 1, 1: Pompeios - in quam (urbem) ab altera parte Stabianum litus, ab altera Herculanense conveniunt et mare aperto reductum amoeno sinu cingunt, consedisse terrae motu audivimus.

ex

421. deprensis, vom Sturme nämlich. olim, seit langer Zeit, längst. 424. procul, in einiger Entfernung, die, wie aus den Worten nebulis obscura geschlossen werden muss, eine geringe ist, also: in der Nähe, s. z. E. 6, 16.

425. Um den Aufgang des Hundssterns, des Sirius, ist auch bei den

425

430

Indern, d. h. allen am östlichen Ocean wohnenden Völkern, die Hitze am heftigsten. Der Accus. sit. Indos ist von torrens abhängig.

426. med. sol ing. orb. haus., die Sonne flammte von der Höhe des Mittags. Da dem Begriffe des Schöpfens der des Eintauchens zu Grunde liegt, so wird haurire in manchen Verbindungen gebraucht, wo wir es mit durchdringen, durchbohren übersetzen müssen, vgl. G. III, 105. A. II, 600. V, 137. X, 314.

427. cava flum. Die Construction ist: radii coquebant cava flum. tepef. ad limum (bis auf den Grund) faucibus siccis (mit ausgetrockneter Mündung). fauces steht von der Mündung eines Flusses auch bei Sil. It. XII, 126 und bei Plin. nat. hist. V, 9, 10: Nilus multis faucibus in Aegyptium mare se evomit.

430. cum ibat. Leitet cum bei einer Satzinversion den logischen Hauptsatz ein, so wird es mit dem Perf. oder Praes. hist. verbunden; bezeichnet jedoch das Verbum des logischen Hauptsatzes eine Bewegung und soll der Leser bei diesem Begriff der Bewegung als einer sol

exultans rorem late dispergit amarum.
sternunt se somno diversae in litore phocae;
ipse, velut stabuli custos in montibus olim,
Vesper ubi e pastu vitulos ad tecta reducit
auditisque lupos acuunt balatibus agni,
considit scopulo medius numerumque recenset.
cuius Aristaeo quoniam est oblata facultas,
vix defessa senem passus componere membra
cum clamore ruit magno manicisque iacentem
occupat. ille suae contra non immemor artis
omnia transformat sese in miracula rerum.
ignemque horribilemque feram fluviumque liquentem.
verum ubi nulla fugam reperit fallacia, victus
in sese redit atque hominis tandem ore locutus:
'nam quis te, iuvenum confidentissime, nostras
iussit adire domos? quidve hinc petis?' inquit. at ille:

'scis, Proteu; scis ipse; neque est te fallere quicquam;
sed tu desine velle. deum praecepta secuti
venimus, hinc lapsis quaesitum oracula rebus.'
tantum effatus. ad haec vates vi denique multa
ardentis oculos intorsit lumine glauco
et graviter frendens sic fatis ora resolvit :

chen, die sich oft wiederholen muss, ehe sie zum Ziele gelangt, festgehalten werden, so wird cum mit dem Imperf. verbunden; bei Vergil so noch A. V, 268-272. X, 146.

[ocr errors]

di

431. rorem amarum, vom widerlichen Geschmack des Salzwassers, Lucret. IV, 440: ros salis. spergit. Das Perf. konnte hier nicht stehen, denn dieses würde einen Fortschritt der Handlung andeuten, während der ganze Satz nur eine Nebenbestimmung zu dem Satze Proteus ibat enthält.

434. Vesper, der Abendstern.

444. in sese redit. Ovid. Fast. 1, 374: domitus vinclis in sua membra redit. Unserer Stelle ähnlich ist Ovid. Met. XI, 621, wo es vom Somnus heisst: excussit tandem sibi se.

445. nam quis. Servius: i. e. quisnam; hodie nam particula postponitur, ante praeponebatur; vgl. A. II, 373. XII, 673.

435

440

445

450

447. Nach dem Sprachgebrauch des Vergil, welcher das unpersönliche est nur mit dem Infinitiv eines transitiven Verbums und dem dazu gehörigen Object verbindet, können die Worte neque e. te f. q. nur heissen: es ist nicht möglich, dich in irgend einem Punkte zu täuschen. Hiermit übereinstimmend muss zu velle in dem folgenden Verse fallere in derselben Bedeutung wie v. 447 ergänzt werden.

449. lapsis rebus, vgl. Sen. d. benef. VI, 25, 4: quo maiore cum gloria rebus lapsis profligatisque succurrat.

[blocks in formation]

'Non te nullius exercent numinis irae; magna luis commissa: tibi has miserabilis Orpheus haudquaquam ob meritum poenas, ni fata resistant, suscitat et rapta graviter pro coniuge saevit. illa quidem, dum te fugeret per flumina praeceps, immanem ante pedes hydrum moritura puella servantem ripas alta non vidit in herba. at chorus aequalis Dryadum clamore supremos implerunt montes; flerunt Rhodopeiae arces altaque Pangaea et Rhesi Mavortia tellus atque Getae atque Hebrus et Actias Orithyia. ipse cava solans aegrum testudine amorem te, dulcis coniunx, te solo in litore secum, te veniente die, te decedente canebat. Taenarias etiam fauces, alta ostia Ditis,

[blocks in formation]

454. magna luis comm. Worin bestand die Schuld des Aristaeus? Vgl. v. 457.

[ocr errors]

455. Die Worte haudq. ob mer. sind mit miserabilis zu verbinden; doch s. d. Anh. Den Mythus vom Orpheus (s. zu E. 4, 55) und seiner Gattin Eurydice erzählt ausführlicher Ovid. Met. X, 1-85.

456. suscitat, durch seine Verwünschungen, welche die rächenden Gottheiten vollziehen und fortwährend vollziehen werden, wenn nicht etwa das Schicksal widersteht, d. h. eine Aussöhnung des zürnenden Orpheus in der Unterwelt vorbestimmt ist. rapta pro coni., für die durch den Tod ihm entrissene Gattin.

457. per flum., längs dem Flusse.

Das Mitleid mit dem traurigen Schicksale der in der Blüte der Jahre hingerafften Euryd. spricht sich aus durch das dem Subjecte (illa) als Apposition nachgeschickte moritura puella (s. zu A. V, 262).

461. Ueber den Hiatus in Rhodop. Vergil I. 6. Aufl.

455

460

465

arc. s. z. G. IV, 343. Rhod. s. zu E. 6, 30. arces, vgl. G. II, 535.

462. Pangaea, ein Gebirge Thraciens an der Grenze Macedoniens.

Rhesi Mav. tellus ist Thracien selbst, von dem durch unglückliche Theilnahme an dem trojanischen Kriege berühmt gewordenen Könige Rhesus, und durch das Beiwort Mavortia (das dem Mars geweihte und von ihm bewohnte Land) bezeichnet.

463. Getae, s. G. III, 462 und z. G. IV, 343. Hebrus, s. E. 10, 65. Orithyia, Tochter des atheniensischen (Actias = Actaeus, s. zu E. 2,24) Königs Erechtheus, die vom Boreas nach Thracien entführt wurde.

464. testudine, Laute, Zither, mit Rücksicht darauf, dass Mercur aus der Schale einer Schildkröte zuerst eine Leier bildete. So steht oft bei den Dichtern der Stoff statt der aus ihm gearbeiteten Geräthe, wie ausser dem gewöhnlichen aurum und argentum auch lintea f. Segel. A. III, 686. robur f. Keule, A. VIII, 221. abies f. Lanze, A. XI, 667. ebur f. die Opfertibie, G. II,

193.

467. Taenar. fauces. Einen Schlund am lakonischen Vorgebirge 13

et caligantem nigra formidine lucum
ingressus manesque adiit regemque tremendum
nesciaque humanis precibus mansuescere corda.
at cantu commotae Erebi de sedibus imis
umbrae ibant tenues simulacraque luce carentum,
quam multa in foliis avium se milia condunt,
vesper ubi aut hibernus agit de montibus imber,
matres atque viri defunctaque corpora vita
magnanimum heroum, pueri innuptaeque puellae,
impositique rogis iuvenes ante ora parentum;
quos circum limus niger et deformis harundo
Cocyti tardaque palus inamabilis unda
alligat et noviens Styx interfusa coercet.
quin ipsae stupuere domus atque intima Leti
Tartara caeruleosque implexae crinibus anguis
Eumenides, tenuitque inhians tria Cerberus ora
atque Ixionii vento rota constitit orbis.
iamque pedem referens casus evaserat omnis

Taenarum hielt man für einen Eingang in die Unterwelt.

470. Die nescia corda beziehen sich nicht ausschliesslich auf den Pluto und die Proserpina, sondern überhaupt auf die Mächte der Unterwelt und auf die Sinnesart, die im Orcus herrscht. Im Folg. berichtet Verg. die Freilassung der Eurydice nicht ausdrücklich, sondern lässt sie nur aus der Wirkung, die der Gesang des Orpheus schon auf die untergeordneten Geister der Unterwelt übt, errathen. So fehlt auch vor v. 490 das dem Orpheus gegebene Verbot, sich unterwegs nach der Eurydice umzusehen, und über das Vergehen des Aristaeus erhält man trotz der Ankündigung in v. 454: magna luis commissa nur ungenügende Auskunft in v. 457.

473-478. vgl. A. VI, 306–312. 474. de montibus. Vor winterlichen Regenstürmen flüchten die Vögel von den Berghöhen in buschichte und windstille Thäler.

475. corp. her., die gewaltigen Helden; corpora mit einem Genet.

470

475

480

485

verbunden dient nicht zur bedeutungslosen Umschreibung, sondern fügt den Begriff des durch sein Aeusseres Imponirenden hinzu, vgl. G. III, 51. 369. IV, 543. A. I, 193. II, 18. VI, 22. Aehnlich nennt Soph. Oed. Col. 1568 den Cerberus σῶμα ἀνικάτου θηρός.

479. Die unterirdischen Flüsse Cocytus und Styx werden von Vergil als schlammige Sumpfströme dargestellt, vgl. A. VI, 294–299. 323. IX, 104.

481. int. Leti Tart., der innere Bezirk des Tartarus, das Reich des Todes (Letum).

484. lx. rota orbis, das Rad des ixionischen Kreises, d. i. das Rad, um welches Ixion im Kreise geflochten war, s. zu G. III, 38. vento, vgl. E. II, 26. Auch Hor. c. 1, 12, 10 sagt von Orpheus: rapidos morantem fluminum lapsus celeresque ventos.

485-503. Ovid. Met. X, 47: nec regia coniux sustinet oranti, nec qui regit ima, negare, Eurydicemque vocant, und v. 50-52: hanc simul et legem Rhodopeius accipit

redditaque Eurydice superas veniebat ad auras

pone sequens, namque hanc dederat Proserpina legem
cum subita incautum dementia cepit amantem,
ignoscenda quidem, scirent si ignoscere manes:
restitit Eurydicenque suar. iam luce sub ipsa
immemor heu! victusque animi respexit. ibi omnis
effusus labor atque immitis rupta tyranni

[ocr errors][merged small]

foedera terque fragor stagnis auditus Avernis.

Illa 'quis et me' inquit 'miseram et te perdidit, Orpheu, quis tantus furor? en iterum crudelia retro

495

fata vocant conditque natantia lumina somnus.
iamque vale: feror ingenti circumdata nocte
invalidasque tibi tendens, heu non tua, palmas!'
dixit et ex oculis subito, ceu fumus in auras
commixtus tenuis, fugit diversa, neque illum
prensantem nequiquam umbras et multa volentem
dicere praeterea vidit, nec portitor Orci
amplius obiectam passus transire paludem.
quid faceret? quo se rapta bis coniuge ferret?
quo fletu manes, quae numina voce moveret ?
illa quidem Stygia nabat iam frigida cymba.
septem illum totos perhibent ex ordine menses
rupe sub aëria deserti ad Strymonis undam
flevisse et gelidis haec evolvisse sub antris
mulcentem tigris et agentem carmine quercus;
qualis populea maerens philomela sub umbra
amissos queritur fetus, quos durus arator

heros, ne flectal retro sua lumina, donec Avernas exierit valles; aut irrita dona futura.

486. sup. ad aur., s. zu A. VI, 128.

491. victus animi, eigentlich im Herzen besiegt, von Sehnsucht nämlich, also: übermannt vom Gefühl. Die Locativform animi gebraucht Verg. häufig, vgl. A. II, 61. IV, 203. V, 202. IX, 246. XI, 417. XII, 19. vgl. Ellendt-Seyffert § 147 A. 3. Zumpt § 437 A. I.

493. fragor. Der unterirdische Donner ist die Wirkung der Gewalt, durch welche Pluto die Euryd. in den Tartarus zurückruft.

496. natant. lumina, im Todes

500

505

510

schlummer brechende; Ovid. Met. V, 71: iam moriens, oculis sub nocte natantibus atra.

502. portitor Orcí, vgl. A. VI, 298.

508. Strymonis, s. zu G. I, 120. 509. haec, sein Schicksal.

510, mulc. tigr. Tiger nennt der Dichter, unbekümmert darum, ob auch wirkliche Tiger zu den Zeiten des Orpheus in Thracien gefunden wurden, um die Kraft vom Gesange des Orpheus, dem sich selbst das unbändigste und reissendste Thier fügen musste, zu verherrlichen. Gleiches sagt Hor. c. III, 11, 13 vom Orpheus: tu potes tigres comitesque silvas ducere.

« 前へ次へ »