370 exerce imperia, et ramos compesce fluentes.

Texendae sepes etiam, et pecus omne tenendum, praecipue dum frons tenera imprudensque laborum: cui, super indignas hiemes solemque potentem, silvestres uri assidue capreaeque sequaces 375 illudunt, pascuntur oves avidaeque iuvencae. Frigora nec tantum cana concreta pruina, aut gravis incumbens scopulis arentibus aestas, quantum illi nocuere greges, durique venenum dentis, et admorso signata in stirpe cicatrix. 380 Non aliam ob culpam Baccho caper omnibus aris caeditur; et veteres ineunt proscenia ludi, praemiaque ingeniis pagos et compita circum Thesidae posuere; atque inter pocula laeti mollibus in pratis unctos saluere per utres. 385 Nec non Ausonii, Troia gens missa, coloni versibus incomtis ludunt risuque soluto; oraque corticibus sumunt horrenda cavatis; et te, Bacche, vocant per carmina laeta, tibique oscilla ex alta suspendunt mollia pinu. 390 Hinc omnis largo pubescit vinea fetu; complentur vallesque cavae saltusque profundi, et quocunque deus circum caput egit honestum. Ergo rite suum Baccho dicemus honorem carminibus patriis, lancesque et liba feremus; 395 et ductus cornu stabit sacer hircus ad aram, pinguiaque in veribus torrebimus exta colurnis. Est etiam ille labor curandis vitibus alter, cui nunquam exhausti satis est: namque omne quotannis

terque quaterque solum scindendum, glebaque

versis

400 aeternum frangenda bidentibus; omne levandum

fronde nemus. Redit agricolis labor actus in orbem,
atque in se sua per vestigia volvitur annus.
Ac iam olim, seras posuit quum vinea frondes,
frigidus et silvis Aquilo decussit honorem;

iam tum acer curas venientem extendit in annum
rusticus, et curvo Saturni dente relictam
persequitur vitem attondens, fingitque putando.
Primus humum fodito, primus devecta cremato
sarmenta, et vallos primus sub tecta referto;
postremus metito. Bis vitibus ingruit umbra;
bis segetem densis obducunt sentibus herbae.
Durus uterque labor. Laudato ingentia rura,
exiguum colito. Nec non etiam aspera rusci
vimina per silvam, et ripis fluvialis arundo
caeditur, incultique exercet cura salicti.

Iam vinctae vites; iam falcem arbusta reponunt;
iam canit extremos effetus vinitor antes:
sollicitanda tamen tellus, pulvisque movendus,
et iam maturis metuendus Iupiter uvis.

Contra non ulla est oleis cultura; neque illae
procurvam exspectant falcem rastrosque tenaces,
quum semel haeserunt arvis aurasque tulerunt.
Ipsa satis tellus, quum dente recluditur unco,
sufficit humorem, et gravidas, quum vomere, fruges.
Hoc pinguem et placitam Paci nutritor olivam.
Poma quoque, ut primum truncos sensere va-
lentes,

et vires habuere suas, ad sidera raptim
vi propria nituntur, opisque haud indiga nostrae.
Nec minus interea fetu nemus omne gravescit,
sanguineisque inculta rubent aviaria baccis.
Tondentur cytisi, taedas silva alta ministrat,
pascunturque ignes nocturni et lumina fundunt.

405

410

415

420

425

430

et dubitant homines serere atque impendere curam? Quid maiora sequar? Salices humilesque genestae, 435 aut illae pecori frondem, aut pastoribus umbras sufficiunt, sepemque satis, et pabula melli. Et iuvat undantem buxo spectare Cytorum, Naryciaeque picis lucos; iuvat arva videre non rastris, hominum non ulli obnoxia curae. 440 Ipsae Caucasio steriles in vertice silvae,

quas animosi Euri assidue franguntque feruntque, dant alios aliae fetus; dant utile lignum

navigiis pinos, domibus cedrosque cupressosque. Hinc radios trivere rotis, hinc tympana plaustris 445 agricolae, et pandas ratibus posuere carinas. Viminibus salices fecundae, frondibus ulmi; at myrtus validis hastilibus, et bona bello cornus; Ituraeos taxi torquentur in arcus. Nec tiliae leves aut torno rasile buxum

450 non formam accipiunt, ferroque cavantur acuto. Nec non et torrentem undam levis innatat alnus, missa Pado; nec non et apes examina condunt corticibusque cavis vitiosaeque ilicis alveo.

Quid memorandum aeque Baccheïa dona tulerunt? 455 Bacchus et ad culpam caussas dedit; ille furentes Centauros leto domuit, Rhoetumque Pholumque et magno Hylaeum Lapithis cratere minantem. O fortunatos nimium, sua si bona norint, agricolas! quibus ipsa, procul discordibus armis, 460 fundit humo facilem victum iustissima tellus. Si non ingentem foribus domus alta superbis mane salutantum totis vomit aedibus undam; nec varios inhiant pulchra testudine postes, illusasque auro vestes, Ephyreïaque aera; 465 alba neque Assyrio fucatur lana veneno,

nec casia liquidi corrumpitur usus olivi:
at secura quies, et nescia fallere vita,
dives opum variarum; at latis otia fundis,
speluncae, vivique lacus; at frigida Tempe,
mugitusque boum, mollesque sub arbore somni
non absunt; illic saltus ac lustra ferarum;
et patiens operum exiguoque adsueta iuventus;
sacra deûm, sanctique patres; extrema per illos
iustitia excedens terris vestigia fecit.

Me vero primum dulces ante omnia Musae, quarum sacra fero ingenti percussus amore, accipiant; coelique vias et sidera monstrent, defectus solis varios, lunaeque labores;

unde tremor terris; qua vi maria alta tumescant
obiicibus ruptis, rursusque in se ipsa residant;
quid tantum Oceano properent se tingere soles
hiberni, vel quae tardis mora noctibus obstet.
Sin, has ne possim naturae accedere partes,
frigidus obstiterit circum praecordia sanguis.
rura mihi et rigui placeant in vallibus amnes;
flumina amem silvasque inglorius. O, ubi campi,
Spercheosque, et virginibus bacchata Lacaenis
Taygeta, o, qui me gelidis in vallibus Haemi
sistat, et ingenti ramorum protegat umbra!
Felix, qui potuit rerum cognoscere caussas,
atque metus omnes et inexorabile fatum
subiecit pedibus, strepitumque Acherontis avari!
fortunatus et ille, deos qui novit agrestes,
Panaque, Silvanumque senem, Nymphasque so-

rores!

Illum non populi fasces, non purpura regum
flexit, et infidos agitans discordia fratres;
aut coniurato descendens Dacus ab Istro;

470

475

480

485

490

495

non res Romanae, perituraque regna; neque ille aut doluit miserans inopem, aut invidit habenti. 500 Quos rami fructus, quos ipsa volentia rura sponte tulere sua, carpsit; nec ferrea iura, insanumque forum, aut populi tabularia vidit. Sollicitant alii remis freta caeca, ruuntque in ferrum, penetrant aulas et limina regum. 505 Hic petit excidiis urbem miserosque Penates, ut gemma bibat, et Sarrano dormiat ostro. Condit opes alius, defossoque incubat auro.

Hic stupet attonitus Rostris; hunc plausus hiantem per cuneos (geminatus enim plebisque patrumque) 510 corripuit. Gaudent perfusi sanguine fratrum, exsilioque domos et dulcia limina mutant, atque alio patriam quaerunt sub sole iacentem. Agricola incurvo terram dimovit aratro :

hic anni labor; hinc patriam parvosque nepotes 515 sustinet; hinc armenta boum, meritosque iuvencos. Nec requies, quin aut pomis exuberet annus, aut fetu pecorum, aut Cerealis mergite culmi, proventuque oneret sulcos, atque horrea vincat. Venit hiems: teritur Sicyonia bacca trapetis; 520 glande sues laeti redeunt; dant arbuta silvae; et varios ponit fetus auctumnus; et alte mitis in apricis coquitur vindemia saxis. Interea dulces pendent circum oscula nati; casta pudicitiam servat domus; ubera vaccae 525 lactea demittunt; pinguesque in gramine laeto inter se adversis luctantur cornibus haedi. Ipse dies agitat festos; fususque per herbam, ignis ubi in medio, et socii cratera coronant, te, libans, Lenaee, vocat; pecorisque magistris 530 velocis iaculi certamina ponit in ulmo;