ページの画像
PDF
ePub

audiit et voti Phoebus succedere partem
mente dedit, partem volucris dispersit in auras:
sterneret ut subita turbatam morte Camillam,
adnuit oranti; reducem ut patria alta videret,
non dedit, inque notos vocem vertere procellae.

ergo, ubi missa manu sonitum dedit hasta per auras,
convertere animos acris oculosque tulere
cuncti ad reginam Volsci. nihil ipsa nec aurae
nec sonitus memor aut venientis ab aethere teli,
hasta sub exertam donec perlata papillam
haesit virgineumque alte bibit acta cruorem.
concurrunt trepidae comites dominamque ruentem
suscipiunt. fugit ante omnis exterritus Arruns
laetitia mixtoque metu nec iam amplius hastae
credere nec telis occurrere virginis audet.

795

800

805

ac velut ille, prius quam tela inimica sequantur,
continuo in montis sese avius abdidit altos
occiso pastore lupus magnove iuvenco,
conscius audacis facti, caudamque remulcens
subiecit pavitantem utero silvasque petivit:

810

haud secus ex oculis se turbidus abstulit Arruns
contentusque fuga mediis se immiscuit armis.
illa manu moriens telum trahit, ossa sed inter
ferreus ad costas alto stat volnere mucro.
labitur exanguis, labuntur frigida leto

794-98. Mit diesen Versen vgl. Hom. II. XVI, 249-52.

795. vol. disp. in aur., vgl. A. IX, 313.

796. turb. Der tödtliche Pfeil verwirrt (turbat) die Camilla, insofern er sie plötzlich aus ihrer ganzen Gedankenreihe (aus dem leidenschaftlichen Wunsche, sich der Rüstung des Chloreus zu bemächtigen) herausreisst.

797. patria alta, d. h. der Berg Soracte.

799. son. ded. per auras, vgl. A. VII, 543.

801. nec aurae ist mit Bezug auf das vorhergeh. per auras gesagt, vgl. auch unten v. 863.

802. ab aeth., s. z. A. 1, 547. 806. Die Worte ante omnis sind

mit exterritus zu verbinden,

815

808. nec tel. occ. virg. aud. Servius: sic erat consternatus, ut etiam vulneratam timeret.

809. ille, s. z. A. X, 707. 810-14. Mit diesen Versen vgl. Hom. II. XV, 586-89.

810. Ueber die Bed. der perf. abdidit, subiecit und petivit s. z. A. V, 145.

812. caud. pavit., vgl. oben z. v. 654.

815. content. (von contendo) fuga, eig. gespannt durch die Flucht (die Flucht, d. h. der Gedanke zu fliehen, beherrscht ihn ganz), daher: in eiliger Flucht, vgl. Ovid. met. XV, 515: mens exiliis contenta suis, med. s. arm., vgl. Hom, Il. v VI. 813. 818. lab exang., lab. lum. „Labi ist dichterischer Ausdruck für mori

um.

lumina, purpureus quondam color ora reliquit.
tum sic expirans Accam, ex aequalibus unam,
adloquitur, fida ante alias quae sola Camillae,
quicum partiri curas, atque haec ita fatur:
'hactenus, Acca soror, potui, nunc volnus acerbum
conficit et tenebris nigrescunt omnia circum."
effuge et haec Turno mandata novissima perfer:
succedat pugnae Troianosque arceat urbe.
iamque vale. simul his dictis linquebat habenas
ad terram non sponte fluens. tum frigida toto
paulatim exolvit se corpore lentaque colla
et captum leto posuit caput arma relinquens.
vitaque cum gemitu fugit indignata sub umbras.
tum vero immensus surgens ferit aurea clamor
sidera, deiecta crudescit pugna Camilla,
incurrunt densi simul omnis copia Teucrum
Tyrrhenumque duces Euandrique Arcades alae.

At Triviae custos iamdudum in montibus Opis
alta sedet summis spectatque interrita pugnas;
utque procul medio iuvenum in clamore furentum
prospexit tristi multatam morte Camillam,
ingemuitque deditque has imo pectore voces:
'heu nimium, virgo, nimium crudele luisti

[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small]

820

825

830

835

840

haben würde, darf wol der Widerspruch angesehen werden, in welchem dieser Vers mit A. XI, 710 steht.

829. exolv.se corp., vgl. A. IV, 703. 830. capt. leto, vom Tode ergriffen. arma rel., d. h. indem sie die Waffen, von denen sie sich so ungern trennte, zurückliess.

831. vit. c. gem., vgl. Hom. II. XXII, 361-63.

832. immens. surg., s. z. A. III, 70. 836. Triv. custos heisst die Opis, insofern sie nach v. 587 sq. darüber wachen sollte, dass der Mörder der Camilla nicht unbestraft bliebe.

537. interr., kaltblütig (denn als Jägerin war sie an den Anblick des Blutes gewöhnt).

838. med. iuv. in elam. fur., d. h. mitten im Kampfgetümmel.

supplicium Teucros conata lacessere bello!
nec tibi desertae in dumis coluisse Dianam
profuit aut nostras umero gessisse sagittas.
non tamen indecorem tua te regina reliquit
extrema iam in morte; neque hoc sine nomine letum
per gentis erit aut famam patieris inultae.
nam quicumque tuum violavit volnere corpus,

845

*

morte luet merita.' fuit ingens monte sub alto
regis Dercenni terreno ex aggere bustum
antiqui Laurentis opacaque ilice tectum;
hic dea se primum rapido pulcherrima nisu
sistit et Arruntem tumulo speculatur ab alto.
ut vidit fulgentem armis ac vana tumentem:
'cur' inquit 'diversus abis? huc dirige gressum,
huc periture veni, capias ut digna Camillae
praemia. tune etiam telis moriere Dianae?'
dixit et aurata volucrem Threissa sagittam
deprompsit pharetra cornuque infensa tetendit
et duxit longe, donec curvata coirent
inter se capita et manibus iam tangeret aequis,
laeva aciem ferri, dextra nervoque papillam.
extemplo teli stridorem aurasque sonantis
audiit una Arruns haesitque in corpore ferrum.

842. suppl. Inwiefern war der Tod der Camilla eine Strafe dafür, dass sie gegen die Troer gekämpft hatte?

843. desertae in dum. Da Camilla sich in einsamen Wäldern aufhielt, so erschien sie selbst als deserta, mochte auch der Entschluss, abgeschieden von den Menschen zu leben, von ihr selbst ausgehen. Enthalten die Worte dieses Verses einen Vorwurf gegen die Diana?

844. nostras sag., d. h. Pfeile, wie wir (die Gefährtinnen der Diana) sie führen, vgl. oben v. 536.

846. sine nom., ruhmlos.

850. terr. ex agg. b. Auch die homer. Grabmäler sind nur aufgeschüttete Erdhaufen, s. Hom. II. VII, 68. XXIII, 225-56.

852. Die Worte rapido nisu se sistit zeichnen die innere Erregtheit, in der sich Opis jetzt, wo es

850

855

860

sich um die Bestrafung des feigen Mörders handelt, befindet.

854. ut vid. fulg. arm. An seiner Rüstung erkennt die Opis den Arruns wieder, nach dem sie, wie im vorigen V. gesagt ist, gespäht hatte. vana tum., „schwellend von Dünkel." Arruns schreitet also stolz und voll eitelen Dünkels in seiner Rüstung einher, s. auch d. Anh.

857. tune et. tel. mor. D.: cum ingenti amaritudine dictum est; nam ei etiam genus invidet mortis. Serv. Das eitle Auftreten des Jünglings (v. 854) veranlasst die Göttin zu der höhnischen Frage: auch du wirst durch Diana's Pfeile sterben?

858. Threissa, s. oben z. v. 532. 861. man. aeq., d. h. bis die Hände in gleicher Richtung waren. Uebrigens vgl. Hom. II. IV, 122-24.

illum expirantem socii atque extrema gementem obliti ignoto camporum in pulvere linquunt; Opis ad aetherium pinnis aufertur Olympum.

Prima fugit domina amissa levis ala Camillae; turbati fugiunt Rutuli, fugit acer Atinas disiectique duces desolatique manipli

tuta petunt et equis aversi ad moenia tendunt.

865

870

nec quisquam instantis Teucros letumque ferentis sustentare valet telis aut sistere contra,

sed laxos referunt umeris languentibus arcus

quadrupedumque putrem cursu quatit ungula campum. volvitur ad muros caligine turbidus atra

875

pulvis et e speculis percussae pectora matres femineum clamorem ad caeli sidera tollunt. qui cursu portas primi inrupere patentis,

hos inimica super mixto premit agmine turba,

880

nec miseram effugiunt mortem, sed limine in ipso,
moenibus in patriis atque intra tuta domorum
confixi expirant animas. pars claudere portas,
nec sociis aperire viam nec moenibus audent
accipere orantis, oriturque miserrima caedes.
defendentum armis aditus inque arma ruentum.
exclusi ante oculos lacrimantumque ora parentum
pars in praecipites fossas urgente ruina
volvitur, immissis pars caeca et concita frenis
arietat in portas et duros obice postis.

866. obliti, ohne sich um ihn zu bekümmern; vgl. A. V, 174. 703.

868. levis ala, s. oben zu v. 513. 870. desol., d. h. die von den Anführern verlassenen, vgl. Stat. Theb. IX, 672: Hypseos hinc turmae desolatumque magistro Agmen.

874. laxos, entspannt, vgl. Horat. od. III, 8, 23: Scythae laxo meditantur arcu cedere campis.

um. lang., s. z. v. 654.

875. quadrup., vgl. A. VIII, 596. 877. e spec., den Mauern nämlich, vgl. oben v. 475-76.

880. inim. sup. m. prem. agm. t., d. h. ausserdem (super) dass sie durch das Gewühl der Fliehenden an rascherer Flucht verhindert wurden, setzten ihnen auch Feinde

885

890

(inim. t., vgl. A. V, 671. XII, 944), die sich zwischen dem Schwarme der Fliehenden befanden, zu und tödteten sie am Thore, in der Stadt, ja selbst in den Häusern.

882. tuta dom., vgl. A. I, 422. 886. def. arm. ad. Indem die bereits in die Stadt gelangten Latiner die Thore schliessen wollen, andere, die sich eben erst den Thoren nähern, dies zu verhindern suchen, entsteht ein klägliches Gemetzel, denn die eigenen Landsleute kämpfen gegen einander.

888. urg. ruina, „in den Sturz des Gedränges gerissen."

890. arietat ist dreisilbig zu lesen, s. z. A. VIII, 599. dur. ob. P., die stark verriegelten Thore."

ipsae de muris summo certamine matres
monstrat amor patriae, versam ut videre Camillam
tela manu trepidae iaciunt ac robore duro
stipitibus ferrum sudibusque imitantur obustis.
praecipites primaeque mori pro moenibus ardent.

[ocr errors]

Interea Turnum in silvis saevissimus implet nuntius et iuveni ingentem fert Acca tumultum : deletas Volscorum acies, cecidisse Camillam, ingruere infensos hostis et Marte secundo omnia corripuisse, metum iam ad moenia ferri. ille furens et saeva Iovis sic numina poscunt deserit obsessos collis, nemora aspera linquit. vix e conspectu exierat campumque tenebat, cum pater Aeneas saltus ingressus apertos exuperatque iugum silvaque evadit opaca. sic ambo ad muros rapidi totoque feruntur agmine nec longis inter se passibus absunt; ac simul Aeneas fumantis pulvere campos prospexit longe Laurentiaque agmina vidit, et saevum Aenean agnovit Turnus in armis

891. summo cert., in edlem Wetteifer, vgl. A. V, 197.

892. monstrat, es treibt sie, vgl. A. IX, 44. versam Camillam, die Niederlage der Camilla, wie oben 629 Rutulos versos u. 412 agmine verso. Ueber die LA. der Handschriften verus patriae s. d. Anh.

893. trepidae, hastig. rob. duro stip., „mit Keulen von Kernholz;" der Abl. rob. duro dient also zur Bez. des Stoffes.

896. saev. impl. nunt., „erfüllt den Turnus die schreckliche Botschaft," d. h. die Botschaft nimmt den Turnus so ausschliesslich in Anspruch, dass er darüber alles Andere vergisst; vgl. Sil. Ital. III, 45: oculos varia implevit virtutis imago. VIII, 121: dirus me impleverat horror.

900. omn. corrip., hätten Alles an sich gerissen.

901. saev. num. saevus steht hier in seiner eig. Bed. von dem, der rücksichtslos ein Ziel verfolgt

[ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small]

und jeden Widerstand zu Boden wirft. Mit dem Gedanken vgl. Hom. II. I, 5. Die Worte erinnern, wie Thiel richtig bemerkt, an die die ganze Aeneis durchziehende Idee, dass Aeneas' Rettung, Sieg und somit Roms Gründung ewiger Wille und Plan der Unsterblichen sei. Iet leitet hier eine Parenthese ein, deren Inhalt zur Begründung des vorhergeh. Satzes dient, denn der Sinn ist: ille furens deserit colles, nam saeva Iovis sic numina poscunt, vgl. z. E. 9, 11.

[ocr errors]

902. In diesem Verse ist auf die chiastische Wortstellung und auf den Unterschied von deserit und linquit zu achten.

903. e consp., des Ortes nämlich, den er eben verlassen hatte, vgl. A. I, 34.

906. rapidi, vgl. A. I, 644. 910. et saev. et bezieht sich auf das vorhergeh. simul. Die W. in

armis sind mit Aenean zu verbinden, vgl. A. V, 440.

« 前へ次へ »