Mille trahens varios adverso Sole colores,
Devolat, et supra caput astitit: Hunc ego Diti
Sacrum jussa fero, teque isto corpore solvo.

Sic ait: et dextrâ crinein secat, omnis et una 705 Dilapsus calor, atque in ventos vita recessit,

diorum è guttis tanquam è totidem speculis reflexione generatur, unde longo tractu varii colores apparent, Illum insidere Dea quædam dicitur à poëtis, quam Irim appellant, et Jumonis præcipuè nunciam faciunt.

702, Hunc ego.) Crinem tatalem

scilicet jussu Junonis fero ad Plutonem, cui est consecratus. De Dite, Plutone inferorum Deo, consule Appen dicem, c. 11, et Georg. 4, v. 467.

705. Dilapsus calor.) Secundùm eos qui dicunt animam calorem esse, quâ recedente corpus friget.

AENEIDOS

LIBER V.

ARGUMENTUM.

Eneas, relicta Carthagine, in Italiam navigans, vi tem pestatis in Siciliam defertur ; ubi ab Aceste benignè exceptus, Manibus Anchise patris, quem superiori anno, eodem die, apud Drepanum sepeliverat, anniversarium sacrum facit, ludosque apud tumulum ejus instituit, suaque victoribus præmia decernit. Navali certamine vincit Cloanthus. Euryalus, Nisi dolo, cursu superat. Entellus senex Daretem juveniliter se jactantem cæstu vincit. Sagittandi peritia superat Eurytion: prima tamen præmia, ætatis dignitatisque habitá ratione, Acesta decernuntur, cujus sagitta in aërem emissa subitò exarserat. Ascanius, in honorem Anchise avi, cum primæ nobilitatis pueris equestres ludos pugnamque imaginariam exhibet. Intered Trojanc mulieres, hortatu Iridis, longæque navigationis tædio, ignem in classem conjiciunt, quatuorque naves exurunt: cæteræ, subita à Jove immissá pluviá, incendio sunt erepte. Nocté sequenti, Anchises AEnea filio in somnis apparens, Jovis verbis admonet, ut nautæ consilium secutus, mulieres imbellesque senes in Sicilia_relinquat; ipse cum juventutis robore, integræque ætatis flore in Italiam naviget; Sibyllæque imprimis antrum adeat: illius enim ductu se in campos Elysios esse venturum, ubi et posteritatis suce seriem omniumque instantium bellorum discat eventum. Monitis itaque paternis morem gerens, AEneas oppidum in Sicilia condit, nomine Acestam; eo et matrum et senum bello inutilium coloniam transcribit ; ipse cum exercitus robore Italiam petit. Interim Neptunus, Veneris precibus exoratus, naviganti Æneæ mare tutum præstat. Palinurus in tanta securitate somno succumbens, unà cum gubernaculo in mare excutitur; ejusque vicem supplet AEneas.

INTEREA

INTEREA medium AEneas jam classe tenebat Certus iter, fluctusque atros Aquilone secabat, Moenia respiciens, quæ jam infelicis Elisa 1. Intereà.) Dum Dido se interficit, dum fletur dum ad sepulturam contponitur, AEneas jan medio mari navigabat. Medium.) Non medium iter Africam inter et Siciliam : hinc enim rogi flammas videre non potuisset; sed medium, id est, plenum mare.

2. Certus.) Vel certus eundi, et ad Italiam petendam obstinatus, vel se.

curus, quòd jam longè esset, et nullum adverteret sequi. Atros Aquilones.) Quos nuper flans ventus atros effecerat. Aquilone.) Vento generatim : neque enim Aquilone septentrionali vento impelli ex Africâ in Italiam potuit, sed Austro potiùs, Aquiloni opposito.

3. Mania respiciens, etc.) Frequen

Collucent flammis; quæ tantum accenderit ignem
5 Causa latet; duri magno sed amore dolores
Polluto, notumque, furens quid femina possit,
Triste per augurium Teucrorum pectora ducunt.
Ut pelagus tenuêre rates, nec jam ampliùs ulla
Occurrit tellus, coelum undique et undique pontus =
10 Olli cœrulens supra caput astitit imber,

Noctem hiememque ferens; et inhorruit unda tenebris.
Ipse gubernator puppi Palinurus ab altâ :

Heu quianam tanti cinxerunt æthera nimbi?
Quidve, pater Neptune, paras? Sic deinde locutus,
15 Colligere arma jubet, validisque incumbere remis:
Obliquatque sinus in ventum ac talia fatur:
Magnanine AEnea, non, si mihi Jupiter auctor
Spondeat, hoc sperem Italiam contingere cœlo.
Mutati transversa fremunt, et vespere ab atro
20 Consurgunt venti, atque in nubem cogitur aër.
Nec nos obniti contrà, nec tendere tantum
Sufficimus superat quoniam fortuna, sequamur;
Quoque vocat, vertamus iter. Nec littora longè
Fida reor fraterna Erycis, portusque Sicanos,

ter oculos reflectens ad moenia Cartha-
giniensia, quæ jam undique facibus,
nas cives ad exequias regine gesta-
bant collucent,
et pyre funebris
incendio Elise.) Didonis.

5. Causa latet.) Ignorabant quidem causam conflati incendit, conjecturis tamen propiùs accedebant. Nam duri dolores magno amore polluto, id est, Jaso; et notus feminarum furor, ducebat Trojanos per triste angurium scilicet, ut crederent Didonem se interemisse.

8. Ut pelagus tenuere rates.) Ubi altum tenuere, procul à littore provecta; id enim pelagus est. Rates.) Pro navibus abusive posuit.

10. Olli.) Aut tunc, aut illi.

11. Noctem hiememque.) Sumi hiemem pro tempestate diximus AEn. I. . 126. Habentur hæc duo carmina etiam AEn. III, v. 194, 195.

12. Palinurus.) De eo, AEn. III, v. 202. Puppi ab altâ.) Subaudi, hæc ait. 13. Quianam.) Cur, quare, et est interrogantis adverbium. Nimbi.) Nubes atræ, unde pluvia oriuntur. De Neptuno, AEn. I, v. 134.

15. Coligere arma jubet. ) Vela contrahere, funes rudentes, non ta men penitùs deponere. Arma.) Iustrumenta cujuslibet artis.

16. Obliquatque sinus.) Obliquare sinus, est torquere velum, ut ventum bique capiat: quod fecit necessariò

Palinurus, cùm transversim venti fa

rent.

17. Magnamine AEnea.) Fortissime qui non consternaris. Non si mihi Jupier, etc.) Etiamsi Jupiter ipse, qui tibi profectionis auctor fuit, prosperam navigationem sponderet et promitteret, tamen hâc aëris constitutione sperare non possem naves nostras ad Italiam appulsam iri.

19. Mutati transversa fremunt. )

Id est, hinc atque htne, quod ex transverso: Carthagine enim solventes, aquatis velis et vento secundo processerant; ventus autem mutatus, transversim ab Occasu jam fremit. De Vespere, AE. VIII, v. 280.

20. In nubem cogitur aër,) Id est nubes aëris densitas facit: extenuatus enim aër in sublime fertur, concretus verò in nubem cogitur.

22, Sufficimus.) Possumus, nec nos satis virium habemus ut possimus remigando contra vim tempestatis ob niti, et flantibus è transverso ventis, obsistere. Superat quoniam fortuna, sequamur. Quoniam fortuna vires et artem humanam superat, ei obsequamur: et superantis fortuna bitrio na is permittenda.

ar

24. Fida.) Propter Acestis affuitatem. Portum Drepanitanum intelligit, nbi mons Eryx, de quo AEu. III v 707. Fraterna Erycis.) Ab Eryce,

io Bute et Veneris, AEnea fratre

25 Si modo ritè memor servata remetior astra.
Tum pius AEneas: equidem sic poscere ventos
Jamdudum, et frustra cerno te tendere contrà.
Flecte viam velis. An sit mihi gratior ulla,
Quòque magis fessas optem demittere naves,
30 Quàm quæ Dardanium tellus mihi servat Acesten,
Et patris Anchise gremio complectitur ossa?
Hæc ubi dicta, petunt portus, et vela secundi
Intendunt Zephiri : fertur cita gurgite classis;
Et tandem læti notæ advertuntur arenæ.
35 At procul excelso miratus vertice montis
Adventum, sociasque rates, occurrit Acestes,
Horridus in jaculis et pelle Libystidis ursæ :
Troïa Crimiso conceptum flumine mater
Quem genuit. Veterum non immemor ille parentum,
40 Gratatur reduces, et gazâ lætus agresti
Excipit, ac fessos opibus solatur amicis.
Postera cùm primo stellas oriente fugârat
Clara dies, socios in coetum littore ab omni
Advocat AEneas, tumulique ex aggere fatur:
45 Dardanidæ magni, genus alto à sanguine Divûm,
Annuus exactis completur mensibus orbis,
Ex quo reiliquias, divinique ossa parentis

terino, cui in regno Siciliæ successit Acestes. De Eryce infrà, v. 392. et 412. De Sicanis antiquis Sicile populis. AEn. III. v. 692.

25. Servata remetior.) Hanc autem portùs Drepanicati vicinitatem Palinurus agnoscit ex astrorum situ, quæ superiore navigatione observaverat, cùm è conspectu Sicilia vela dantes, ejecti sunt in Africam.

27. Te tendere contrà) Jam pridem video te frustrà ventis obluctari.

28. Flecte viam.) Id est, muta. Velis ergo que contracta fuerant explicatis, cursum navium ad Italiam tendentium deflecte versùs Siciliam. An sit mihi gratior ulla.) Neque enim ulla mihi terra potest esse jucundior, aut ad leandam nautarum fatigationem commodior, quàm ea Siciliæ pars, ubi regnat Acestes à Trojanis oriundus, et ubi sepultus est pater meus Anchises.

30. Dardanium Acesten.) F.lium Egestæ, cujus hæc est fabula. Hippotes Trojanus filiam suam Egestam, ne bellue marine exponeretur, superposuit naviculæ, et misit quò fors tulisset: quâ delatâ ad Siciliam, Crimisus fluvius concubuit cum ea conversus in canem, unde Acestes, Siciliæ rex, natus est; qui AEneam tempestate jactatum, excipit in Sicilia: is ad summam senecsatem pervenisse dicitur,

32. Petunt portus.) Tendunt Trojan ad portum Drepanitanum, et Zephyr ab occasu spirantes vela sic implent, ut ea turgere et rigere faciant; et nives, que cursum versus orientem deflexerant, secundis flatibus prosequantur.

34. Note arena. ) Ubi fuerant anno superiore.

37. Horridus.) Quem jacula et ursina pellis horridum aspectuque terribilem reddebant. Libystidis urse.) Aut reverà urs, aut fee Africanæ, hoc est, leonis aut pardi. AEn. VIII. v. 363.

38. Troin Crimiso.) Egesta, ut modò dictum est, v. 30.

40. Gratatur.) Lætatur salvos et sospites ex maris procella redeantes. Gaza agresti.) Opibus rusticanis: apparatu tenui et plane rustico. Unde colligitur gaza, non tantùm accipi pro regia, pretiosaque supellectile, ut AEn. I. v. 123. sed etiam pro re exigui pretii.

44. Tumuli ex aggere) Ex edito loco, et terrâ in tumulum aggeratâ. 45. A sanguine D vám.) Oriundunt à Dardano Jovis et Electræ filio.

46. Annuus exactis, etc.) Annus evolutus est post patris Anchise funus. Solebant autem singulis annis instaurare honores mortuorum.

47. Divini.) Id est, Dei, quia apud Romanos defunctorum parentes Dii à filiis vocabantur.

Condidimus terrâ, mœstasque sacravimus aras.
Jamque dies, ni fallor, adest; quem semper acerbum,
50 Semper honoratum, sie Dii voluistis, habebo.
Hunc ergo Getulis agerem si Syrtibus exul,
Argolicove mari deprensus, et urbe Mycena:
Annua vota tamen, solemnesque ordine pompas
Exequerer; strueremque suis altaria donis.

55 Nunc ultrò ad cineres ipsius et ossa parentis,
Haud equidem sine mente, reor, sine numine Divûm,
Adsumus: et portus delati intramus amicos.
Ergo agite, et lætum cuncti celebremus honorem:
Poscamus ventos, atque hæc mea sacra quotannis
60 Urbe velit posità templis sibi ferre dicatis.
Bina boum vobis Troja generatos Acestes
Dat numero capita in naves: achibete Penates
Et patrios epulis, et quos colit hospes Acestes.
Præterea, si nona diem mortalibus almum
65 Aurora extulerit, radiisque retexerit orbem
Prima cita Teucris ponam certamina classis.
Quique pedum cursu valet, et qui viribus audax ;
Aut jaculo incedit melior, levitusve sagittis ;
Seu crudo fidit pugnam committere cæstu:

48. Condidimus terrâ.) Non totum ipsum cadaver, qui sepulturæ nostræ mos est: sed combusti corporis reliquias, ossa, cinere, que è busto colfecta, tuo deinde ac terræ mandaverit. Mastas aras.) Funebria altaria dedicavimus. De aris geminis ad sepulera struendis AED. II. v. 305.

49. Acerburn.) Propter perditum patrem, et ob ejus memoriam.

50. Honoratum.) Quia Deus effec'tus est.

51. Gatulis agerem si Syrtibus.) Si in Gætulis Syriibus essem, hodierno tamen die anniversaria pat is defuncti sacra celebrare, multò magis in Aceste regno. De Gætulis AED. IV. v. 40. De Syrtibus AE. I. v. 115.

52. Argolicove mari.) Ionio et Adriatico. Deprensus.) ab ipsa tempestate occupatas. Urbe Mycenie.) Emphaticè, abi regnavit Agamemnon ipse.

53. Solemnesque pompas) Solemne dicitur, quod solet quotannis celebrari. Pompa, nomine continentur victimæ et alia quæcumque fanus præcederent:

aq donerentur.
Suis donis.) Congruis, aut certè

debitis, donis, victimis nimirùm et da-
pibus funebribus altaria cumn'arem.

55. Ultrd.) Libenter. Ad.) Ante. 56. Haud sine mente, sine numine:) Nen sine voluntate et sime auctoritate

57. Portus amicos.) Portum Drepa nitanum, ubi regnat Acestes, amicus

noster.

58. Celebremus honorem.) Quomodo letum hororem? au pro nos eti? et honorem dixit, non exequias. Vel quo lætatur Anchises in Deos relatus, à quo poscamus navigationem prosperam in Italiam, ubi urbe constitutâ, et templis dicatis apniver ario honore numen illius col mus,

60. Urbe posita.) Hoc est, non quasi exules et vagi.

62. In naves.) Per naves, in singulas naves, dat Acestes duos boves De Panatibus ABn. II. v 717:

63. Et patrios epulis.) Leotisternium intellegit, quod tum fiebat, cùm ¡anquam. D.'s epnlaturis lecti discnbitorii sternerentur. Quos colit.) Incolit.

64. Si.) Procùm, Nona di m.) Vide infrà, v. 104. Almum.) Serenun, id est, si dederit diem serenum et talent

qualis ludis aptus est.

66. Ponam certamina.) Vox in ea re solemnis dorum ejusmodi designator dicebatur ponere. Sic apud Græcos ludovolerns, ab dywy, certamen, et Tinu, pono.

67. Quique pedum.) Id est, cuncti adsint, et qui dum cursu valet.

63. Aut jaculo melior.) Et qui se venditat atque oste tat ob artem jaculandi. 69. Fidit comm ttere.) Qui audet con