Sanguineus Mavors clipeo increpat, atque furentes Bella movens immittit equos; illi æquore aperto Ante Notos Zephyrumque volant; gemit ultima pulsu
Thraca pedum ; circùmque atræ Formidinis ora, 335
Iræque, Insidiæque, dei comitatus, aguntur.
Talis equos alacer media inter prælia Turnus
Fumantes sudore quatit, miserabile cæsis
Hostibus insultans; spargit rapida ungula rores
Sanguineos, mixtãque cruor calcatur arenā.
Jamque neci Sthenelumque dedit, Thamyrimque,
Pholumque,
Hunc congressus et hunc; illum eminus; eminus
Imbrasidas, Glaucum atque Laden, quos Imbrasus ipse
Nutrierat Lycia, paribusque ornaverat armis,
Vel conferre manum, vel equo prævertere ventos. Parte alia media Eumedes in prælia fertur,
Antiqui proles bello præclara Dolonis,
Nomine avum referens, animo manibusque parent
Qui quondam, castra ut Danaûm speculator adiret,
Ausus Pelidæ pretium sibi poscere currūs.
Illum Tydides alio pro talibus ausis
Affecit pretio; nec equis aspirat Achillis.
Hunc procul ut campo Turnus prospexit aperto, Antè levi jaculo longum per inane sequutus, Sistit equos bijuges, et curru desilit, atque Semianimi lapsoque supervenit, et, pede collo
Impresso, dextræ mucronem extorquet, et alto Fulgentem tingit jugulo; atque hæc insuper addit: En, agros et, quam bello, Trojane, petîsti,
Hesperiam metire jacens : hæc præmia, qui me 360 Ferro ausi tentare, ferunt: sic monia condunt." Huic comitem Asbuten conjecta cuspide mittit, Chloreaque, Sybarimque, Daretaque, Thersilochum
Et sternacis equi lapsum cervice Thymoeten.
Ac velut Edoni Boreæ quum spiritus alto
Insonat Ægæo, sequiturque ad litora fluctus,
Quà venti incubuere, fugam dant nubila cœlo:
Sic Turno, quacumque viam secat agmina cedunt,
Conversæque ruunt acies; fert impetus ipsum,
Et cristam adverso curru quatit aura volantem. 370
Non tulit instantem Phegeus animisque frementem:
Objecit sese ad currum, et spumantia frenis
Ora citatorum dextra detorsit equorum.
Dum trahitur, pendetque jugis, hunc lata retectum
Lancea consequitur, rumpitque infixa bilicem 375
Loricam, et summum degustat vulnere corpus.
Ille tamen, clipeo objecto, conversus in hostem
Ibat, et auxilium ducto mucrone petebat :
Quum rota præcipitem et procursu concitus axis
Impulit, effunditque solo; Turnusque sequutus 380
Imam inter galeam summi thoracis et oras
Abstulit ense caput, truncumque reliquit arenā.
Atque ea dum campis victor dat funera Turnus,
Interea Ænean Mnestheus et fidus Achates
Ascaniusque comes castris statuere cruentum, 385
Alternos longā nitentem cuspide gressūs.
Sævit, et infractā luctatur arundine telum
Eripere, auxilioque viam, quæ proxima, poscit :
Ense secent lato vulnus, telique latebram
Rescindant penitus, seseque in bella remittant. 390
Jamque aderat Phœbo ante alios dilectus Iapis
Iasides acri quondam cui captus amore
Ipse suas artes, sua munera, lætus Apollo
Augurium citharamque dabat celeresque sagittas.
Ille, ut depositi proferret fata parentis,
Scire potestates herbarum usumque medendi
Maluit, et mutas agitare inglorius artes.
Stabat acerba fremens, ingentem nixus in hastam
Æneas, magno juvenum et morentis Iuli
Concursu, lacrimis immobilis. Ille retorto
Pæonium in morem senior succinctus amictu,
Multa manu medică Phœbique potentibus herbis
Nequiquam trepidat, nequiquam spicula dextrā
Sollicitat, prensatque tenaci forcipe ferrum.
Nulla viam fortuna regit; nihil auctor Apollo 405
Subvenit; et sævus campis magis ac magis horror
Crebrescit, propiùsque malum est. Jam pulvere
cœlum
Stare vident; subeuntque equites, et spicula castris
Densa cadunt mediis. It tristis ad æthera clamor
Bellantum juvenum, et duro sub Marte cadentum.
Hic Venus, indigno nati concussa dolore,
Dictamnum genetrix Cretæã carpit ab Idā,
Puberibus caulem foliis et flore comantem
Purpureo: non illa feris incognita capris
Gramina, quum tergo volucres hæsere sagittæ. 415
Hoc Venus, obscuro faciem circumdata nimbo,
Detulit; hoc fusum labris splendentibus amnem
Inficit, occultè medicans; spargitque salubres
Ambrosiæ sucos, et odoriferam panaceam.
Fovit ea vulnus lymphā longævus lapis
Ignorans; subitòque omnis de corpore fugit
Quippe dolor; omnis stetit imo vulnere sanguis.
Jamque sequuta manum, nullo cogente, sagitta
Excidit, atque novæ rediere in pristina vires.
"Arma citi properate viro! quid statis?" Iapis 425
Conclamat, primusque animos accendit in hostem.
"Non hæc humanis opibus, non arte magistrā
Proveniunt, neque te, Ænea, mea dextera servat;
Major agit deus, atque opera ad majora remittit."
Ille avidus pugnæ suras incluserat auro
430
Hinc atque hinc, oditque moras, hastamque cor-
Postquam habilis lateri clipeus loricaque tergo est,
Ascanium fusis circum complectitur armis,
Summaque per galeam delibans oscula fatur:
"Disce, puer, virtutem ex me verumque laborem ;
Fortunam ex aliis. Nunc te mea dextera bello 436
Defensum dabit, et magna inter præmia ducet.
Tu facito, mox quum matura adoleverit ætas,
Sis memor; et te, animo repetentem exempla tuo-
rum,
Et pater Æneas, et avunculus excitet Hector." 440
Hæc ubi dicta dedit, portis sese extulit ingens,
Telum immane manu quatiens: simul agmine denso
Antheusque Mnestheusque ruunt; omnisque relictis
Turba fluit castris. Tum cæco pulvere campus.
Miscetur, pulsuque pedum tremit excita tellus. 445
Vidit ab adverso venientes aggere Turnus,
Videre Ausonii, gelidusque per ima cucurrit
Ossa tremor. Prima ante omnes Juturna Latinos
Audiit agnovitque sonum, et tremefacta refugit.
Ille volat, campoque atrum rapit agmen aperto :
Qualis ubi ad terras abrupto sidere nimbus 451
It mare per medium: miseris, heu, præscia longè
Horrescunt corda agricolis; dabit ille ruinas
Arboribus, stragemque satis; ruet omnia latè ;
Antè volant, sonitumque ferunt ad litora venti: 455
Talis in adversos ductor Rhoteïus hostes
Agmen agit; densi cuneis se quisque coactis
Agglomerant. Ferit ense gravem Thymbræus Osi-
rim,
Archetium Mnestheus, Epulonem obtruncat Achates,
Ufentemque Gyas; cadit ipse Tolumnius augur,
Primus in adversos telum qui torserat hostes. 461
Tollitur in cœlum clamor, versique vicissim
Pulverulenta fugă Rutuli dant terga per agros.
Ipse neque aversos dignatur sternere morti;
Nec pede congressos æquo, nec tela ferentes 465
Insequitur: solum densā in caligine Turnum
Vestigat lustrans, solum in certamina poscit.
Hoc concussa metu mentem Juturna virago
Aurigam Turni media inter lora Metiscum
Excutit, et longè lapsum temone relinquit:
|