Afcaniufque puer? quos omnis undique Graiae
Circum errant acies: et, ni mea cura refiftat,
Jam flammae tulerint, inimicus et hauferit enfis.
Non tibi Tyndaridis facies invifa Lacaenae,
Culpatufve Paris. divom inclementia, divôm
Has evertit opes, fternitque a culmine Trojam.
(Afpice: namque omnem, quae nunc obducta tuenti
Mortalis hebetat vifus tibi, et humida circum
Caligat, nubem eripiam: tu ne qua parentis
Juffa time, neu praeceptis parere recufa)
Hic, ubi disjectas moles, avolfaque faxis
Saxa vides, mixtoque undantem pulvere fumum,
Neptunus muros, magnoque emota tridenti
Fundamenta quatit; totamque a fedibus urbem
Eruit. hic Juno Scaeas faeviffima portas
Prima tenet, fociumque furens a navibus agmen
Ferro adcincta vocat.
Jam fummas arcis Tritonia (refpice) Pallas
Infedit, nimbo effulgens et Gorgone faeva.
Ipfe pater Danais animos virefque fecundas
Sufficit: ipfe deos in Dardana fufcitat arma.
Eripe, gnate, fugam; finemque inpone labori.
Nufquam abero, et tutum patrio te limine fiftam.
Dixerat: et fpiffis noctis fe condidit umbris,
Adparent dirae facies, inimicaque Trojae
Numina magna deûm.
Tum verò omne mihi vifum confidere in ignis
Ilium, et ex imo verti Neptunia Troja.
Ac veluti fummis antiquam in montibus ornum,
Cum ferro accifam crebrifque bipennibus instant
Eruere agricolae certatim; illa ufque minatur,
Et tremefacta comam concuffo vertice nutat;
Volneribus donec paullatim evicta fupremum
Congemuit, traxitque jugis avolfa ruinam.
Defcendo, ac ducente deo flammam inter et hoftis
Expedior. dant tela locum, flammaeque recedunt.
Atque ubi jam patriae perventum ad limina fedis,
Antiquafque domos; genitor, quem tollere in altos
Optabam primum montis, primumque petebam;
Abnegat excifa vitam producere Troja,
Exfiliumque pati. Vos ô, quibus integer aevi
Sanguis, ait, folidaeque fuo ftant robore vires,
Vos agitate fugam.
Me fi caelicolae voluiffent ducere vitam,
Has mihi fervaffent fedes. fatis una fuperque
Vidimus excidia, et captae fuperavimus urbi.
Sic ô, fic pofitum adfati difcedite corpus.
Ipfe manu mortem inveniam. miferebitur hoftis,
Exuviafque petet. facilis jactura fepulcri.
Jam pridem invifus divis, et inutilis annos
Demoror: ex quo me divêm pater atque hominum rex
Fulminis adflavit ventis, et contigit igni.
Talia perftabat memorans, fixufque manebat.
Nos contra effufi lacrimis, conjuxque Creüfa,
Afcaniufque, omnifque domus, ne vertere fecum
Cuneta pater, fatoque urguenti incumbere vellet.
Abnegat, inceptoque et fedibus haeret in îfdem.
Rurfus in arma feror, mortemque miferrimus opto.
Nam quod confilium, aut quae jam fortuna dabatur?
Mene efferre pedem, genitor, te poffe relicto
Sperafti? tantumque nefas patrio excidit ore?
Si nihil ex tanta fuperis placet urbe relinqui ;
Et fedet hoc animo, perituraeque addere Trojae
Teque tuofque juvat: patet isti janua letho.
Jamque aderit multo Priami de fanguine Pyrrhus,
Gnatum ante ora patris, patrem qui obtruncat ad aras.
Hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignis
Eripis, ut mediis hoftem in penetralibus, utque
Afcanium, patremque meum, juxtaque Creüsam,
Alterum in alterius mactatos fanguine cernam?
Arma, viri, ferte arma: vocat lux ultima victos.
Reddite me Danais: finite inftaurata revifam
Proelia. numquam omnes hodie moriemur inulti.
Hic ferro adcingor rurfus, clipeumque finiftrae
Infertabam aptans, meque extra tecta ferebam.
Ecce autem conplexa pedes in limine conjux
Haerebat, parvomque patri tendebat Iulum:
Si periturus abis, et nos rape in omnia tecum:
Sin aliquam expertus fumtis fpem ponis in armis,
Hanc primum tutare domum. quoi parvus Iulus,
Quoi pater, et conjux quondam tua dicta relinquor?
Talia vociferans gemitu tectum omne replebat:
Cum fubitum, dictuque oritur mirabile monftrum.
Namque manus inter, maeftorumque ora parentum,
Ecce levis fummo de vertice vifus Iuli
Fundere lumen apex, tactuque innoxia molli
Lambere flamma comas, et pafci tempora circum.
Nos pavidi trepidare metu, crinemque flagrantem
Excutere, et fanctos reftinguere fontibus ignis.
At pater Anchifes, oculos ad fidera laetus
Extulit, et caelo palmas cum voce tetendit :
Juppiter omnipotens, precibus fi flecteris ullis,
Afpice nos; hoc tantum: et, fi pietate meremur,
Da deinde auxilium, pater; atque haec omina firma.
Vix ea fatus erat fenior: fubitoque fragore
Intonuit laevom, et de caelo labfa per umbras
Stella facem ducens multa cum luce cucurrit.
Illam, fumma fuper labentem culmina tecti,
Cernimus Idaea claram fe condere filva,
Signantemque vias: longo tum limite fulcus
Dat lucem, et late circum loca fulfure fumant.
Hic vero victus genitor fe tollit ad auras,
Adfaturque.deos, et fanctum fidus adorat.
Jam jam nulla mora eft. fequor, et, qua ducitis, adfum.
Di-patrii, fervate domum, fervate nepotem:
Veftrum hoc augurium, veftroque in numine Troja eft.
Cedo equidem, nec, gnate, tibi comes ire recufo.
Dixerat ille et jam per moenia clarior ignis
Auditur, propiufque aeftus incendia volvont.
Ergo age, care pater, cervici inponere noftrae :
Ipfe fubibo humeris, nec me labor ifte gravabit:
Quo res cumque cadant, unum et commune periclum,
Una falus ambobus erit. mihi folus Iulus
Sit comes, et longe fervet veftigia conjux.
Vos famuli, quae dicam, animis advertite veftris.
Eft urbe egreffis tumulus templumque vetuftum
Defertae Cereris, juxtaque antiqua cupreffus ;
Religione patrum multos fervata per annos.
Hanc e diverfo fedem veniemus in unam.
Tu, genitor, cape facra manu, patriofque Penates.
Me, bello e tanto digreffum et caede recenti,
Adtractare nefas; donec me flumine vivo
Abluero.
Haec fatus, latos humeros fubjectaque colla
Vefte fuper, fulvique infternor pelle leonis;
Succedoque oneri. dextrae fe parvus Iulus
Inplicuit, fequiturque patrem non paffibus aequis:
Pone fubit conjux. ferimur per opaca locorum.
Et me, quem dudum non ulla injecta movebant
Tela, neque adverso glomerati ex agmine Graii,
Nunc omnes terrent aurae: fonus excitat omnis
Sufpenfum, et pariter comitique onerique timentem.
Jamque propinquabam portis, omnemque videbar
Evafiffe viam; fubito cum creber ad auris
Vifus adeffe pedum fonitus: genitorque per umbram
Profpiciens, gnate, exclamat, fuge, gnate; propinquant.
Ardentis clipeos, atque aera micantia cerno.
Hic mihi nefcio quod trepido male numen amicum
Confufam eripuit mentem. namque avia curfu
Dum fequor, et nota excedo regione viarum ;
Heu mifero conjux fatone erepta Creüfa
Subftitit, érravitne via, feu laffa refedit,
Incertum; nec poft oculis eft reddita noftris :
Nec prius amiffam refpexi, animumque reflexi,
Quam tumulum antiquae Cereris fedemque facratam
Venimus. hic demum conlectis omnibus una
Defuit; et comites, gnatumque, virumque fefellit.
Quem non incufavi amens hominumque deorumque ?
Aut quid in everfa vidi crudelius urbe?
Afcanium, Anchifenque patrem, Teucrosque Penates
Commendo fociis, et curva valle recondo.
Ipfe urbem repeto, et cingor fulgentibus armis.
Stat cafus revocare omnis, omnemque reverti
Per Trojam; et rurfus caput objectare periclis.
Principio muros obfcuraque limina portae,
Qua greffum extuleram, repeto; et veftigia retro
Obfervata fequor per noctem, et lumine luftro.
Horror ubique animos, fimul ipfa filentia terrent.
Inde domum, fi forte pedem, fi forte tuliffet,
Me refero. inruerant Danai, et tectum omne tenebant.
Ilicet ignis edax fumma ad faftigia vento
Volvitur: exfuperant flammae: furit aeftus ad auras,
Procedo, et Priami fedes arcemque reviso.
Et jam porticibus vacuis Junonis afylo
Cuftodes lecti Phoenix et dirus Ulixes
Praedam adfervabant. huc undique Troïa gaza
Incenfis erepta adytis, menfaeque deorum,
Craterefque auro folidi, captivaque veftis
Congeritur. pueri et pavidae longo ordine matres
Stant circum.
Aufus quinetiam voces jactare per umbram
Inplevi clamore vias, maeftufque Creüfam
Nequidquam ingeminans iterumque iterumque vocavi.
Quaerenti, et tectis urbis fine fine furenti,
Infelix fimulacrum atque ipfius umbra Creüsae
Vifa mihi ante oculos, et nota major imago.
Obftupui, fteteruntque comae, et vox faucibus haefit.
Tum fic adfari, et curas his demere dictis:
Quid tantum infano juvat indulgere labori,
O dulcis conjux? non haec fine numine divôm
Eveniunt. nec te comitem hinc afportare Creüfam
Fas, aut ille finit fuperi regnator Olympi.
Longa tibi exfilia, et vaftum maris aequor arandum.
Et terram Hefperiam venies: ubi Lydius, arva
Inter opima virûm, leni fluit agmine Thybris.
Illic res laetae, regnumque, et regia conjux
Parta tibi. lacrimas dilectae pelle Creüfae.
Non ego Myrmidonum fedes, Dolopumve fuperbas
Afpiciam, aut Graiis fervitum matribus ibo,
Dardanis, et divae Veneris nurus:
Sed me magna deûm genetrix his detinet oris.
Jamque vale, et gnati ferva communis amorem.
Haec ubi dicta dedit, lacrimantem et multa volentem
Dicere deferuit, tenuifque receffit in auras.
Ter conatus ibi collo dare brachia circum;
|