Addiderat, fubitoque novom confurgere bellum
Romulidis, Tatioque feni, Curibufque feveris.
Poft îdem inter fe, pofito certamine, reges
Armati Jovis ante aram, paterafque tenentes
Stabant, et carta jungebant foedera porca.
Haud procul inde, citae Mettium in diverfa quadrigae
Diftulerant, (at tu dictis, Albane, maneres)
Raptabatque viri mendacis vifcera Tullus

Per filvam; et fparfi rorabant fanguine vepres.
Nec non Tarquinium ejectum Porsenna jubebat
Accipere, ingentique urbem obfidione premebat :
Aeneadae in ferrum pro libertate ruebant.
Illum indignanti fimilem, fimilemque minanti
Afpiceres; pontem auderet quod vellere Cocles,
Et fluvium vinclis innaret Cloelia ruptis.
In fummo cuftos Tarpeiae Manlius arcis
Stabat pro templo, et Capitolia celfa tenebat,
Romuleoque recens horrebat regia culmo.
Atque hic auratis volitans argenteus anfer
Porticibus Gallos in limine adeffe canebat:
Galli per dumos aderant, arcemque tenebant
Defenfi tenebris et dono noctis opacae.
Aurea caefaries ollis, atque aurea veftis.
Virgatis fulgent fagulis: tum lactea colla
Auro innectuntur. duo quifque Alpina corufcant
Gaefa manu, fcutis protecti corpora longis.
Hic exultantis Salios, nudofque Lupercos,
Lanigerofque apices, et labfa ancilia caelo
Extuderat caftae ducebant facra per urbem
Pilentis matres in mollibus: hinc procul addit
Tartareas etiam fedes, alta oftia Ditis;

:

Et fcelerum poenas, et te, Catilina, minaci
Pendentem fcopulo, Furiarumque ora trementem,
Secretofque pios: his dantem jura Catonem.
Haec inter tumidi late maris ibat imago
Aurea; fed Auctu fpumabant caerula cano:
Et circum argento clari delphines in orbem
Aequora verrebant caudis, aeftumque fecabant.
In medio claffis aeratas, Actia bella
X

Cernere

Cernere erat: totumque inftructo Marte videres
Fervere Leucaten, auroque effulgere fluctus.
Hinc Auguftus agens Italos in proelia Caefar
Cum Patribus Populoque, Penatibus et magnis dîs,
Stans celfa in puppi: geminas cui tempora flammas
Laeta vomunt, patriumque aperitur á vertice fidus.
Parte alia ventis et dîs Agrippa fecundis

Arduus agmen agens: cui belli infigne fuperbum
Tempora navali fulgent roftrata corona.
Hinc ope barbarica variifque Antonius armis
Victor ab Aurorae populis et litore rubro
Aegypton, virefque Orientis, et ultima fecum
Bactra vehit; fequiturque (nefas) Aegyptia conjunx.
Una omnes ruere, ac totum fpumare reductis
Convolfum remis roftrifque tridentibus aequor.
Alta petunt: pelago credas innare revolfas
Cycladas, aut montis concurrere montibus altos.
Tanta mole viri turritis puppibus inftant.
Stuppea flamma manu, telique volatile ferrum
Spargitur. arva nova Neptunia caede rubefcunt.
Regina in mediis patrio vocat agmina fistro:
Necdum etiam geminos a tergo refpicit anguis.
Omnigenumque deûm monftra et latrator Anubis,
Contra Neptunum et Venerem, contraque Minervam
Tela tenent. faevit medio in certamine Mavors
Caelatus ferro, triftefque ex aethere Dirae ;
Et fciffa gaudens vadit Difcordia palla:
Quam cum fanguineo fequitur Bellona flagello.
Actius haec cernens arcum intendebat Apollo
Defuper omnis eo terrore Aegyptos et Indi,
Omnis Arabs, omnes vertebant terga Sabaei.
Ipfa videbatur ventis regina vocatis

Vela dare, et laxos jam jamque inmitterre funis.
Illam inter caedes pallentem morte futura
Fecerat ignipotens undis et Iapyge ferri :
Contra autem magno maerentem corpore Nilum,
Pandentemque finus, et tota vefte vocantem
Caeruleum in gremium latebrofaque flumina victos.
At Caefar, triplici invectus Romana triumpho

Moenia,

Moenia, dîs Italis, votum inmortale, sacrabat
Maxima tercentum totam delubra per urbem.
Laetitia ludifque viae plaufuque fremebant :
Omnibus in templis matrum chorus, omnibus arae:
Ante aras terram caefi ftravere juvenci.
Ipfe, fedens niveo candentis limine Phoebi,
Dona recognofcit populorum, aptatque fuperbis
Poftibus: incedunt victae longo ordine gentes,
Quam variae linguis, habitu tam veftis et armis.
Hic Nomadum genus, et difcinctos Mulciber Afros,
Hic Lelegas, Carafque, fagittiferofque Gelonos
Einxerat. Euphrates ibat jam mollior undis,
Extremique hominum Morini, Rhenufque bicornis;
Indomitique Dahae, et pontem indignatus Araxes.
Talia, per clipeum Volcani, dona parentis
Miratur, rerumque ignarus imagine gaudet ;
Adtollens humero famamque et fata nepotum.

AENEIDOS LIB. IX.

ATque ea diverfa penitus dum parte geruntur,

Irim de caelo mifit Saturnia Juno

Audacem ad Turnum. luco tum forte parentis
Pilumni Turnus facrata valle fedebat.

Ad quem fic rofeo Thaumantias ore locuta eft:
Turne, quod optanti divôm promittere nemo
Auderet, volvenda dies en adtulit ultro.
Aeneas, urbe, et fociis, et claffe relicta,
Sceptra Palatini fedemque petît Euandri.
Nec fatis extremas Corythi penetravit ad urbes :
Lydarumque manum conlectos armat agreftis.
Quid dubitas? nunc tempus equos, nunc pofcere currus,
Rumpe moras omnis, et turbata adripe caftra.
Dixit, et in caelum paribus fe fuftulit alis ;
Ingentemque fuga fecuit fub nubibus arcum.
Adgnovit juvenis, duplicifque ad fidera palmas
Suftulit, ac tali fugientem eft voce fecutus:
Iri, decus caeli, quis te mihi nubibus actam
Detulit in terras ? unde haec tam clara repente
X 2

Tem

Tempeftas medium video difcedere caelum,
Palantifque polo ftellas. fequor omina tanta,
Quifquis in arma vocas. et fic effatus ad undam
Proceffit, fummoque haufit de gurgite lymphas,
Multa deos orans; oneravitque aethera votis.
Jamque omnis campis exercitus ibat apertis,
Dives equûm, dives pictaï veftis et auri.
Meffapus primas acies, poftrema coërcent
Tyrrhidae juvenes: medio dux agmine Turnus.
Ceu feptem furgens fedatis amnibus altus
Per tacitum Ganges, aut pingui flumine Nilus,
Cum refluit campis, et fe jam condidit alveo.
Hic fubitam nigro glomerari pulvere nubem
Profpiciunt Teucri, ac tenebras infurgere campis.
Primus ab adverfa conclamat mole Caïcus:
Qui globus, ô cives, caligine volvitur atra?
Ferte citi ferrum, date tela, fcandite muros.
Hoftis adeft, eia. ingenti clamore per omnis
Condunt fe Teucri portas, et moenia conplent.
Namque ita difcedens praeceperat optimus armis
Aeneas: fi qua interea fortuna fuiffet,

Neu ftruere auderent aciem, neu credere campo:
Caftra modo, ac tutos fervarent aggere muros.
Ergo, etfi conferre manum pudor iraque monftrat,
Objiciunt portas tamen, et praecepta faceffunt,
Armatique cavis exfpectant turribus hoftem.
Turnus, ut ante volans tardum praecefferat agmen,
Viginti lectis equitum comitatus, et urbi
Inprovifus adeft: maculis quem Thracius albis
Portat equus, cristaque tegit galea aurea rubra.
Ecquis erit mecum, juvenes, qui primus in hoftem?
En, ait, et jaculum adtorquens emittit in auras
Principium pugnae, et campo fefe arduus infert.
Clamore excipiunt focii, fremituque fequuntur
Horrifono: Teucrûm mirantur inertia corda;
Non aequo dare fe campo, non obvia ferre
Arma viros, fed caftra fovere. huc turbidus atque huc
Luftrat equo muros, aditumque per avia quaerit.
Ac veluti pleno lupus infidiatus ovili,

Cum

Cum fremit ad caulas, ventos perpeffus et imbris, Nocte fuper media; tuti fub matribus agni Balatum exercent: ille afper et inprobus ira Saevit in abfentis: conlecta fatigat edendi Ex longo rabies, et ficcae fanguine fauces. Haud aliter Rutulo, muros et caftra tuenti, Ignefcunt irae: duris dolor offibus ardet ; Qua tentet ratione aditus, et qua via claufos Excutiat Teucros vallo atque effundat in aequor. Claffem, quae lateri caftrorum adjuncta latebat, Aggeribus feptam circum et fluvialibus undis, Invadit: fociofque incendia pofcit ovantis: Atque manum pinu flagranti fervidus inplet. Tum vero incumbunt; urguet praefentia Turni: Atque omnis facibus pubes accingitur atris. Diripuere focos: piceum fert fumida lumen Taeda, et conmixtam volcanus ad aftra favillam. Quis deus, ô Mufae, tam faeva incendia Teucris Avertit? tantos ratibus quis depulit ignes ? Dicite. prifca fides facto eft, et fama perennis. Tempore quo primum Phrygia formabat in Ida Aeneas claffem, et pelagi petere alta parabat ; Ipfa deûm fertur genetrix Berecynthia magnum Vocibus his adfata Jovem : Da, gnate, petenti ; Quod tua cara parens domito te pofcit Olympo. Pinea filva mihi, multos dilecta per annos, Lucus in arce fuit fumma, quo facra ferebant, Nigranti picea trabibufque obfcurus acernis: Has ego Dardanio juveni, cum claffis egeret, Laeta dedi: nunc follicitam timor anxius angit. Solve metus, atque hoc precibus fine poffe parentem ; Neu curfu quaffatae ullo, neu turbine venti Vincantur. profit noftris in montibus ortas. Filius huic contra, torquet qui fidera mundi: O genetrix, quo fata vocas? aut quid petis iftis? Mortaline manu factae inmortale carinae Fas habeant? certufque incerta pericula luftret Aeneas? cui tanta deo permiffa poteftas ? Immo, ubi defunctae finem portufque tenebunt X 3

Aufonios