Sed neque Medorum filvae ditiffima terra,
Nec pulcher Ganges, atque auro turbidus Hermus,
Laudibus Italiae certent: non Bactra, neque Indi,
Totaque turiferis Panchaïa pinguis arenis.
Haec loca non tauri fpirantes naribus ignem
Invertêre, fatis inmanis dentibus hydri;
Nec galeis, denfifque virûm feges horruit haftis:
Sed gravidae fruges, et Bacchi Mafficus humor
Inplevere: tenent oleae armentaque laeta.
Hinc bellator equus campo fefe arduus infert :
Hinc albi, Clitumne, greges, et maxuma taurus
Victima, faepe tuo perfufi flumine facro,
Romanos ad templa deûm duxere triumphos.
Hic ver adfiduum, atque alienis menfibus aeftas:-
Bis gravidae pecudes, bis pomis utilis arbos.
At rabidae tigres abfunt, et faeva leones
Semina: nec miferos fallunt aconita legentis ;
Nec rapit inmenfos orbis per humum, neque tanto
Squameus in fpiram tractu fe conligit anguis.
Adde tot egregias urbis, operumque laborem,
Tot congefta manu praeruptis oppida faxis ;
Fluminaque antiquos fubterlabentia muros.

An mare, quod fupra, memorem, quodque adluit infra,
An ne lacus tantos? te, Lari maxime, teque,
Fluctibus et fremitu adfurgens, Benace, marino?
An memorem portus, Lucrinoque addita clauftra;
Atque indignatum magnis stridoribus aequor,
Julia qua ponto longe fonat unda refufo,
Tyrrhenufque fretis inmittitur aeftus Avernis ?
Haec eadem argenti rivos, aerifque metalla
Oftendit venis, atque auro plurima fluxit.
Haec genus acre virûm Marfos, pubemque Sabellam,
Adfuetumque malo Ligurem, Volfcofque verutos
Extulit: haec Decios, Marios, magnofque Camillos &
Scipiadas duros bello: et te, maxime Caefar
Qui nunc extremis Afiae jam victor in oris
Inbellem avertis Romanis arcibus Indum.
Salve, magna parens frugum, Saturnia tellus;
Magna virum; tibi res antiquae laudis et artis

D3

Ingre

Ingredior, fanctos aufus recludere fontis,
Afcraeumque cano Romana per oppida carmen.
Nunc locus arvorum ingeniis: quae robora cuique,
Quis color, et quae fit rebus natura ferendis.
Difficiles primum terrae, collefque maligni,
Tenuis ubi argilla, et dumofis calculus arvis,
Palladia gaudent filva vivacis olivae.
Indicio eft, tractu furgens oleafter eodem
Plurimus, et ftrati baccis filveftribus agri.
At quae pinguis humus, dulcique uligine laeta,
Quique frequens herbis et fertilis ubere campus,
Qualem faepe cava montis convalle folemus
Difpicere: huc fummis liquuntur rupibus amnes,
Felicemque trahunt limum: quique editus Auftro,
Et filicem curvis invifam pafcit aratris :
Hic tibi praevalidas olim multoque fluentes
Sufficiet baccho vitis: hic fertilis uvae,
Hic laticis, qualem pateris libamus et auro,
Inflavit cum pinguis ebur Tyrrhenus ad aras,
Lancibus et pandis fumantia reddimus exta.
Sin armenta magis ftudium vitulofque tueri,
Aut foetus ovium, aut urentis culta capellas:
Saltus, et faturi petito longinqua Tarenti,
Et qualem infelix amifit Mantua campum,
Pafcentem niveos herbofo flumine cycnos.
Non liquidi gregibus fontes, non gramina deerunt:
Et quantum longis carpent armenta diebus,
Exigua tantum gelidus ros nocte reponet.
Nigra fere, et preffo pinguis fab vomere terra,
Et cui putre folum, (namque hoc imitamur arando)
Optuma frumentis. non ullo ex aequore cernes
Plura domum tardis decedere plauftra juvencis :
Aut unde iratus filvam devexit arator,
Et nemora evertit multos ignava per annos,
Antiquafque domos avium cum ftirpibus imis
Eruit illae altum nidis petiere relictis.
At rudis enituit inpulfo vomere campus.
Nam jejuna quidem clivofi glarea ruris
Vix humilis apibus cafias roremque ministrat :

Et

;

Et tophus fcaber, et nigris exefa chelydris
Creta, negant alios aeque ferpentibus agros
Dulcem ferre cibum, et curvas praebere latebras.
Quae tenuem exhalat nebulam, fumofque volucris
Et bibit humorem, et, cum volt, ex fe ipfa remittit,
Quaeque fuo femper viridi fe gramine veftit,
Nec fcabie et falfa laedit robigine ferrum ;
Illa tibi laetis intexet vitibus ulmos:
Illa ferax oleo eft: illam experiere colendo,
Et facilem pecori, et patientem vomeris unci.
Talem dives arat Capua, et vicina Vefevo
Ora jugo, et vacuis Clanius non aequus Acerris.
Nunc, quo quamque modo poffis cognofcere, dicam,
Rara fit, an fupra morem fi denfa, requiras;
Altera frumentis quoniam favet, altera baccho ;
Denfa magis cereri, rariffima quaeque lyaeo :
Ante locum capies oculis, alteque jubebis
In folido puteum demitti, omnemque repones
Rurfus humum, et pedibus fummas aequabis arenas.
Si deerunt, rarum pecorique et vitibus almis
Aptius uber erit. fin in fua poffe negabunt
Ire loca, et fcrobibus fuperabit terra repletis,
Spiffus ager: glebas cunctantis craffaque terga
Exfpecta, et validis terram profcinde juvencis.
Salfa autem tellus, et quae perhibetur amara,
Frugibus infelix (ea nec manfuefcit arando,
Nec baccho genus, aut pomis fua nomina fervat)
Tale dabit fpecimen. tu fpiffo vimine qualos,
Colaque praelorum fumofis deripe tectis.
Huc ager ille malus, dulcefque à fontibus undae
Ad plenum calcentur. aqua eluctabitur omnis
Scilicet, et grandes ibunt per vimina guttae.
At fapor indicium faciet manifeftus, et ora
Triftia tentantum fenfu torquebit amaror.
Pinguis item quae fit tellus, hoc denique pacto
Difcimus. haud umquam manibus jactata fatifcit,
Sed picis in morem ad digitos lentefcit habendo.
Humida majores alit herbas, ipfaque jufto
Laetior, ah nimium ne fit mihi fertilis illa,

Neu

Neu fe praevalidam primis oftendat aristis ! Quae gravis eft, ipfo tacitam fe pondere prodit ; Quaeque levis. promtum eft oculis praedifcere nigram, Et quis cui color. at fceleratum exquirere frigus Difficile eft: piceae tantum, taxique nocentes Interdum, aut ederae pandunt veftigia nigrae. His animadverfis, terram multo ante memento Excoquere, magnos fcrobibus concidere montis, Ante fupinatas aquiloni oftendere glebas, Quam laetum infodias vitis genus, optima putri Arva folo: id venti curant, gelidaeque pruinae,, Et labefacta movens robuftus jugera foffor. At fi quos haud ulla viros vigilantia fugit ; Ante locum fimilem exquirunt, ubi prima paretur. Arboribus feges, et quo mox digefta feratur, Mutatam ignorent fubito ne femina matrem. Quin etiam caeli regionem in cortice fignant: Ut, quo quaeque modo fteterit, qua parte calores > Auftrinos tulerit, quae terga obverterit axi, Reftituant. adeo in teneris confuefcere multum eft.. Collibus, an plano melius fit ponere vitem, Quaere prius. fi pinguis agros metabere campi, Denfa fere in denfo non fegnior ubere bacchus. Sin, tumulis adclive folum collifque fupinos, Indulge ordinibus: nec fecius omnis in unguem Arboribus pofitis fecto via limite quadret. Ut faepe ingenti bello cum longa cohortis Explicuit legio, et campo ftetit agmen aperto, Directaeque acies, ac late fluctuat omnis Aere renidenti tellus, nec dum horrida mifcent Proelia, fed dubius mediis Mars errat in armis. Omnia fint paribus numeris dimensa viarum : Non animum modo uti pafcat profpectus inanem >> Sed quia non aliter vires dabit omnibus aequas Terra, neque in vacuum poterunt fe extendere rami Forfitan et fcrobibus quae fint faftigia quaeras. Aufim vel tenui vitem committere fulco. Altior ac terrae penitus defigitur arbos,

Aesculus in primis : quae quantum vertice ad auras

Aetherias,

Aetherias, tantum radice in Tartara tendit.
Ergo non hiemes illam, non flabra, neque imbres
Convellunt. inmota manet, multofque nepotes,
Multa virûm volvens durando faecula vincit.
Tum fortis late ramos et brachia tendens
Huc illuc, media ipfa ingentem fuftinet umbram,
Neve tibi ad folem vergant vineta cadentem :
Neve inter vites corulum fere: neve flagella
Summa pete, aut fumma deftringe ex arbore plantas:
(Tantus amor terrae) neu ferro laede retuso
Semina, neve oleae filveftris infere truncos.
Nam faepe incautis paftoribus excidit ignis,
Qui furtim pingui primum fub cortice tectus
Robora conprendit, frondefque elabsus in altas
Ingentem caelo fonitum dedit. inde fecutus
Per ramos victor, perque alta cacumina regnat,
Et totum involvit flammis nemus, et ruit atram
Ad caelum picea craffus caligine nubem:
Praefertim fi tempeftas a vertice filvis

Incubuit, glomeratque ferens incendia ventus.
Hoc ubi; non a ftirpe valent, caefaeque reverti
Poffunt, atque ima fimiles revirefcere terra:
Infelix fuperat foliis oleafter amaris.

Nec tibi tam prudens quifquam perfuadeat auctor,
Tellurem Borea rigidam fpirante moveri.
Rura gelu tum claudit hiems: nec femine jacto
Concretam patitur radicem adfigere terrae.
Optima vinetis fatio, cum vere rubenti
Candida venit avis longis invifa colubris :
Prima vel auctumni fub frigora, cum rapidus Sol
Nondum hiemem contingit equis. jam praeterit aeftas.
Ver adeo frondi nemorum, ver utile filvis:
Vere tument terrae, et genitalia femina pofcunt.
Tum pater omnipotens fecundis imbribus Aether
Conjugis in gremium laetae defcendit, et omnes
Magnus alit, magno conmixtus corpore, foetus.
Avia tum refonant avibus virgulta canoris,
Et venerem certis repetunt armenta diebus:
Parturit almus ager, Zephyrique tepentibus auris