terque novas circum felix eat hostia fruges,
omnis quam chorus et socii comitentur ovantes,
et Cererem clamore vocent in tecta ; neque ante
falcem maturis quisquam supponat aristis,

Cereri torta redimitus tempora quercu
quam
det motus incompositos et carmina dicat.

atque haec ut certis possemus discere signis, aestusque pluviasque et agentes frigora ventos, ipse Pater statuit, quid menstrua luna moneret, quo signo caderent Austri, quid saepe videntes agricolae propius stabulis armenta tenerent. continuo ventis surgentibus aut freta ponti incipiunt agitata tumescere et aridus altis montibus audiri fragor, aut resonantia longe litora misceri et nemorum increbrescere murmur. iam sibi tum curvis male temperat unda carinis, cum medio celeres revolant ex aequore mergi clamoremque ferunt ad litora, cumque marinae in sicco ludunt fulicae, notasque paludes deserit atque altam supra volat ardea nubem. saepe etiam stellas vento inpendente videbis praecipites caelo labi, noctisque per umbram flammarum longos a tergo albescere tractus; saepe levem paleam et frondes volitare caducas, aut summa nantes in aqua colludere plumas. at Boreae de parte trucis cum fulminat, et cum Eurique Zephyrique tonat domus, omnia plenis rura natant fossis, atque omnis navita ponto umida vela legit. numquam inprudentibus imber obfuit: aut illum surgentem vallibus imis aëriae fugere grues, aut bucula caelum suspiciens patulis captavit naribus auras, aut arguta lacus circumvolitavit hirundo et veterem in limo ranae cecinere querellam. saepius et tectis penetralibus extulit ova angustum formica terens iter, et bibit ingens 357 arduus. 360 a curvis.

350

360

370

380

arcus, et e pastu decedens agmine magno
corvorum increpuit densis exercitus alis.
iam varias pelagi volucres et quae Asia circum
dulcibus in stagnis rimantur prata Caÿstri,
certatim largos umeris infundere rores,

nunc caput obiectare fretis, nunc currere in undas
et studio incassum videas gestire lavandi.
tum cornix plena pluviam vocat inproba voce
et sola in sicca secum spatiatur harena.
ne nocturna quidem carpentes pensa puellae
nescivere hiemem, testa cum ardente viderent
scintillare oleum et putres concrescere fungos.

nec minus ex imbri soles et aperta serena
prospicere et certis poteris cognoscere signis:
nam neque tum stellis acies obtunsa videtur,
nec fratris radiis obnoxia surgere Luna,
tenuia nec lanae per caelum vellera ferri;
non tepidum ad solem pinnas in litore pandunt
dilectae Thetidi alcyones, non ore solutos
inmundi meminere sues iactare maniplos.

at nebulae magis ima petunt campoque recumbunt, solis et occasum servans de culmine summo nequiquam seros exercet noctua cantus. apparet liquido sublimis in aëre Nisus, et pro purpureo poenas dat Scylla capillo : quacumque illa levem fugiens secat aethera pinnis, ecce inimicus atrox magno stridore per auras insequitur Nisus; qua se fert Nisus ad auras, illa levem fugiens raptim secat aethera pinnis. tum liquidas corvi presso ter gutture voces aut quater ingeminant, et saepe cubilibus altis nescio qua praeter solitum dulcedine laeti inter se in foliis strepitant; iuvat imbribus actis progeniem parvam dulcesque revisere nidos; haud, equidem credo, quia sit divinitus illis ingenium aut rerum fato prudentia maior ; 383 variae.

390

400

verum, ubi tempestas et caeli mobilis umor mutavere vias et Iuppiter uvidus Austris

420

denset, erant quae rara modo, et, quae densa, relaxat, vertuntur species animorum, et pectora motus nunc alios, alios, dum nubila ventus agebat, concipiunt: hinc ille avium concentus in agris et laetae pecudes et ovantes gutture corvi.

si vero solem ad rapidum lunasque sequentes ordine respicies, numquam te crastina fallet hora, neque insidiis noctis capiere serenae. luna, revertentes cum primum colligit ignes, si nigrum obscuro comprenderit aëra cornu, maximus agricolis pelagoque parabitur imber; at si virgineum suffuderit ore ruborem, ventus erit; vento semper rubet aurea Phoebe. sin ortu quarto namque is certissimus auctor— pura neque obtunsis per caelum cornibus ibit, totus et ille dies et qui nascentur ab illo exactum ad mensem pluvia ventisque carebunt, votaque servati solvent in litore nautae Glauco et Panopeae et Inoo Melicertae.

sol quoque, et exoriens et cum se condet in undas, signa dabit; solem certissima signa sequuntur, et quae mane refert et quae surgentibus astris. ille ubi nascentem maculis variaverit ortum conditus in nubem medioque refugerit orbe, suspecti tibi sint imbres; namque urguet ab alto arboribusque satisque Notus pecorique sinister. aut ubi sub lucem densa inter nubila sese diversi rumpent radii, aut ubi pallida surget Tithoni croceum linquens Aurora cubile, heu, male tum mites defendet pampinus uvas; tam multa in tectis crepitans salit horrida grando. hoc etiam, emenso cum iam decedit Olympo, profuerit meminisse magis; nam saepe videmus ipsius in vultu varios errare coiores : caeruleus pluviam denuntiat, igneus Euros;

430

440

450

sin maculae incipient rutilo inmiscerier igni,
omnia tum pariter vento nimbisque videbis
fervere. non illa quisquam me nocte per altum
ire neque a terra moneat convellere funem.
at si, cum referetque diem condetque relatum,
lucidus orbis erit, frustra terrebere nimbis,
et claro silvas cernes Aquilone moveri.
denique quid Vesper serus vehat, unde serenas
ventus agat nubes, quid cogitet umidus Auster,
sol tibi signa dabit. solem quis dicere falsum
audeat ille etiam caecos instare tumultus

saepe monet fraudemque et operta tumescere bella. ille etiam exstincto miseratus Caesare Romam,

460

cum caput obscura nitidum ferrugine texit, inpiaque aeternam timuerunt saecula noctem. tempore quamquam illo tellus quoque et aequora ponti

obscenaeque canes inportunaeque volucres

470

signa dabant. quotiens Cyclopum effervere in agros vidimus undantem ruptis fornacibus Aetnam, flammarumque globos liquefactaque volvere saxa! armorum sonitum toto Germania caelo audiit, insolitis tremuerunt motibus Alpes. vox quoque per lucos vulgo exaudita silentes ingens, et simulacra modis pallentia miris visa sub obscurum noctis, pecudesque locutae, infandum! sistunt amnes terraeque dehiscunt, et maestum inlacrimat templis ebur aeraque proluit insano contorquens vertice silvas Aluviorum rex Eridanus, camposque per omnes cum stabulis armenta tulit. nec tempore eodem tristibus aut extis fibrae apparere minaces aut puteis manare cruor cessavit, et altae per noctem resonare lupis ululantibus urbes. non alias caelo ceciderunt plura sereno fulgura, nec diri totiens arsere cometae. 454 incipiunt. 461 ferat.

sudant.

481

ergo inter sese paribus concurrere telis
Romanas acies iterum videre Philippi;

nec fuit indignum superis, bis sanguine nostro
Emathiam et latos Haemi pinguescere campos.
scilicet et tempus veniet, cum finibus illis
agricola incurvo terram molitus aratro
exesa inveniet scabra robigine pila,

aut gravibus rastris galeas pulsabit inanes,
grandiaque effossis mirabitur ossa sepulchris.
di patrii, Indigetes, et Romule Vestaque mater,
quae Tuscum Tiberim et Romana Palatia servas,
hunc saltem everso iuvenem succurrere saeclo
ne prohibete. satis iam pridem sanguine nostro
Laomedonteae luimus periuria Troiae,

490

500

iam pridem nobis caeli te regia, Caesar,
inviđet, atque hominum queritur curare triumphos,
quippe ubi fas versum atque nefas; tot bella per
orbem,

tam multae scelerum facies; non ullus aratro
dignus honos; squalent abductis arva colonis,
et curvae rigidum falces conflantur in ensem.
hinc movet Euphrates, illinc Germania bellum;
vicinae ruptis inter se legibus urbes
arma ferunt; saevit toto Mars inpius orbe :
ut cum carceribus sese effudere quadrigae,
addunt in spatia, et frustra retinacula tendens
fertur equis auriga, neque audit currus habenas.

491 superi.

513 addunt spatia; addunt spatio.

510