disiectam Aeneae toto videt aequore classem,
fluctibus oppressos Troas caelique ruina,
nec latuere doli fratrem Iunonis et irae.

130

Eurum ad se Zephyrumque vocat, dehinc talia fatur : 'tantane vos generis tenuit fiducia vestri ? iam caelum terramque meo sine numine, venti, miscere, et tantas audetis tollere moles?

quos ego-! sed motos praestat componere fluctus : post mihi non simili poena commissa luetis. maturate fugam, regique haec dicite vestro : non illi imperium pelagi saevumque tridentem, sed mihi sorte datum. tenet ille inmania saxa, vestras, Eure, domos ; illa se iactet in aula Aeolus et clauso ventorum carcere regnet.' sic ait, et dicto citius tumida aequora placat, collectasque fugat nubes solemque reducit. Cymothoë simul et Triton adnixus acuto detrudunt naves scopulo; levat ipse tridenti et vastas aperit Syrtes et temperat aequor, atque rotis summas levibus perlabitur undas. ac veluti magno in populo cum saepe coorta est seditio, saevitque animis ignobile vulgus,

140

iamque faces et saxa volant-furor arma ministrat— tum pietate gravem et meritis si forte virum quem 151 conspexere, silent arrectisque auribus adstant; ille regit dictis animos, et pectora mulcet : sic cunctus pelagi cecidit fragor, aequora postquam prospiciens genitor caeloque invectus aperto flectit equos curruque volans dat lora secundo.

defessi Aeneadae, quae proxima litora, cursu contendunt petere, et Libyae vertuntur ad oras. est in secessu longo locus: insula portum efficit obiectu laterum, quibus omnis ab alto frangitur inque sinus scindit sese unda reductos. hinc atque hinc vastae rupes geminique minantur in caelum scopuli, quorum sub vertice late aequora tuta silent: tum silvis scaena coruscis

H

160

desuper horrentique atrum nemus inminet umbra : fronte sub adversa scopulis pendentibus antrum; intus aquae dulces vivoque sedilia saxo,

Nympharum domus. hic fessas non vincula naves ulla tenent, unco non adligat ancora morsu. huc septem Aeneas collectis navibus omni ex numero subit; ac magno telluris amore egressi optata potiuntur Troes harena et sale tabentes artus in litore ponunt. ac primum silici scintillam excudit Achates succepitque ignem foliis atque arida circum nutrimenta dedit rapuitque in fomite flammam. tum Cererem corruptam undis Cerealiaque arma expediunt fessi rerum, frugesque receptas et torrere parant flammis et frangere saxo.

170

180

190

Aeneas scopulum interea conscendit et omnem prospectum late pelago petit, Anthea si quem iactatum vento videat Phrygiasque biremes, aut Capyn, aut celsis in puppibus arma Caïci. navem in conspectu nullam, tres litore cervos prospicit errantes; hos tota armenta sequuntur a tergo, et longum per valles pascitur agmen. constitit hic, arcumque manu celeresque sagittas corripuit, fidus quae tela gerebat Achates, ductoresque ipsos primum, capita alta ferentes. cornibus arboreis, sternit; tum vulgus et omnem miscet agens telis nemora inter frondea turbam nec prius absistit, quam septem ingentia victor corpora fundat humi et numerum cum navibus aequet. hinc portum petit, et socios partitur in omnes. vina bonus quae deinde cadis onerarat Acestes litore Trinacrio dederatque abeuntibus heros, dividit, et dictis maerentia pectora mulcet : o socii, neque enim ignari sumus ante malorum, o passi graviora, dabit deus his quoque finem. vos et Scyllaeam rabiem penitusque sonantes accestis scopulos, vos et Cyclopea saxa

;

200

experti: revocate animos, maestumque timorem mittite; forsan et haec olim meminisse iuvabit. per varios casus, per tot discrimina rerum tendimus in Latium, sedes ubi fata quietas ostendunt; illic fas regna resurgere Troiae. durate, et vosmet rebus servate secundis.'

talia voce refert, curisque ingentibus aeger spem vultu simulat, premit altum corde dolorem. illi se praedae accingunt dapibusque futuris : tergora diripiunt costis et viscera nudant, pars in frusta secant veribusque trementia figunt, litore aëna locant alii flammasque ministrant. tum victu revocant vires, fusique per herbam inplentur veteris Bacchi pinguisque ferinae. postquam exempta fames epulis mensaeque remotae, amissos longo socios sermone requirunt

210

220

spemque metumque inter dubii, seu vivere credant sive extrema pati nec iam exaudire vocatos. praecipue pius Aeneas nunc acris Oronti, nunc Amyci casum gemit et crudelia secum fata Lyci fortemque Gyan fortemque Cloanthum. et iam finis erat, cum Iuppiter aethere summo despiciens mare velivolum terrasque iacentes litoraque et latos populos, sic vertice caeli constitit et Libyae defixit lumina regnis ; atque illum tales iactantem pectore curas tristior et lacrimis oculos suffusa nitentes adloquitur Venus: o qui res hominumque deumque aeternis regis imperiis et fulmine terres, quid meus Aeneas in te committere tantum, quid Troes potuere, quibus tot funera passis cunctus ob Italiam terrarum clauditur orbis ? certe hinc Romanos olim volventibus annis, hinc fore ductores, revocato a sanguine Teucri, qui mare, qui terras omnes dicione tenerent, pollicitus quae te, genitor, sententia vertit? 236 omni.

230

hoc equidem occasum Troiae tristesque ruinas solabar fatis contraria fata rependens;

nunc eadem fortuna viros tot casibus actos

insequitur. quem das finem, rex magne, laborum ? Antenor potuit mediis elapsus Achivis Illyricos penetrare sinus atque intima tutus regna Liburnorum et fontem superare Timavi, unde per ora novem vasto cum murmure montis it mare proruptum et pelago premit arva sonanti. hic tamen ille urbem Patavi sedesque locavit Teucrorum, et genti nomen dedit armaque fixit Troïa, nunc placida compostus pace quiescit : nos, tua progenies, caeli quibus adnuis arcem, navibus infandum !—amissis, unius ob iram prodimur atque Italis longe disiungimur oris. hic pietatis honos? sic nos in sceptra reponis?' olli subridens hominum sator atque deorum vultu, quo caelum tempestatesque serenat, oscula libavit natae, dehinc talia fatur : 'parce metu, Cytherea manent inmota tuorum fata tibi; cernes urbem et promissa Lavini moenia, sublimemque feres ad sidera caeli magnanimum Aenean; neque me sententia vertit. hic tibi fabor enim, quando haec te mordet,

longius et volvens fatorum arcana movebobellum ingens geret Italia populosque feroces contundet, moresque viris et moenia ponet, tertia dum Latio regnantem viderit aestas ternaque transierint Rutulis hiberna subactis. at puer Ascanius, cui nunc cognomen Iulo additur-Ilus erat, dum res stetit Ilia regnotriginta magnos volvendis mensibus orbes imperio explebit, regnumque ab sede Lavini transferet, et longam multa vi muniet Albam. hic iam ter centum totos regnabitur annos gente sub Hectorea, donec regina sacerdos.

240

250

cura re

261

270

Marte gravis geminam partu dabit Ilia prolem. inde lupae fulvo nutricis tegmine laetus Romulus excipiet gentem, et Mavortia condet moenia Romanosque suo de nomine dicet. his ego nec metas rerum nec tempora pono, imperium sine fine dedi. quin aspera Iuno, quae mare nunc terrasque metu caelumque fatigat, 280 consilia in melius referet, mecumque fovebit Romanos, rerum dominos, gentemque togatam. sic placitum. veniet lustris labentibus aetas, cum domus Assaraci Phthiam clarasque Mycenas servitio premet ac victis dominabitur Argis. nascetur pulchra Troianus origine Caesar, imperium Oceano famam qui terminet astris, Iulius, a magno demissum nomen Iulo. hunc tu olim caelo, spoljis Orientis onustum, accipies secura; vocabitur hic quoque votis. aspera tum positis mitescent saecula bellis ; cana Fides et Vesta, Remo cum fratre Quirinus iura dabunt; dirae ferro et compagibus artis claudentur Belli portae; Furor inpius intus saeva sedens super arma et centum vinctus aënis post tergum nodis fremet horridus ore cruento.'

haec ait, et Maia genitum demittit ab alto, ut terrae utque novae pateant Karthaginis arces hospitio Teucris, ne fati nescia Dido

finibus arceret. volat ille per aëra magnum remigio alarum, ac Libyae citus adstitit oris. et iam iussa facit, ponuntque ferocia Poeni corda volente deo; in primis regina quietum accipit in Teucros animum mentemque benignam. at pius Aeneas, per noctem plurima volvens, ut primum lux alma data est, exire locosque explorare novos, quas vento accesserit oras, qui teneant, nam inculta videt, hominesne feraene, quaerere constituit, sociisque exacta referre. classem in convexo nemorum sub rupe cavata

290

300

310