10

15

disse : 'Atqui ego ista sum omnia dimensus, mei sunt ordines, mea descriptio; multae etiam istarum arborum mea manu sunt satae.' Tum Lysandrum intuentem purpuram eius et nitorem corporis ornatumque Persicum multo auro 5 multisque gemmis dixisse: 'Recte vero te, Cyre, beatum ferunt, quoniam virtuti tuae fortuna coniuncta est.'

144. The Exile's Last Night in Rome.

In the year 8 A.D. the poet Ovid, the author of the following lines, was suddenly banished by Augustus (for some reason never cleared up, but believed to be of a personal character) to Tomi, a desolate place on the Black Sea. The banishment came to the poet like a thunder-clap out of a clear sky.

Cum subit illius tristissima noctis imago,

qua mihi supremum tempus in urbe fuit,
cum repeto noctem, qua tot mihi cara reliqui,
labitur ex oculis nunc quoque gutta meis.
Iam prope lux aderat, qua me discedere Caesar
finibus extremae iusserat Ausoniae.

Nec spatium fuerat, nec mens satis apta parandi;
torpuerant longa pectora nostra mora.
Non mihi servorum, comitis non cura legendi,
non aptae profugo vestis opisve fuit.
Non aliter stupui, quam qui Iovis ignibus ictus
vivit et est vitae nescius ipse suae.

7. tristissima logically modifies noctis.

10. nunc quoque: Ovid was writing at Tomi.—gutta, teardrop. Remember the Roman tendency to use such words collectively.

apparently applied at a very early period to the people of the lower half of Italia.

hi.

13. spatium: sc. temporis mi

14. torpescere (-pesco), -pui, to become listless. - mora: sc. temporis, space of time, previous years, when no thought of trouble

came.

16. vestis opisve: sc. legendae.

Ut tamen hanc animi nubem dolor ipse removit,
et tandem sensus convaluere mei,
adloquor extremum maestos abiturus amicos,

qui modo de multis unus et alter erant.
Uxor amans flentem flens acrius ipsa tenebat,
imbre per indignas usque cadente genas.
Nata procul Libycis aberat diversa sub oris,
nec poterat fati certior esse mei.
Quocumque aspiceres, luctus gemitusque sonabant,
formaque non taciti funeris intus erat.

Femina virque meo, pueri quoque, funere maerent:
inque domo lacrimas angulus omnis habet.
Iamque morae spatium nox praecipitata negabat,
versaque ab axe suo Parrhasis arctos erat.
Quid facerem? blando patriae retinebar amore,
ultima sed iussae nox erat illa fugae.
Ter limen tetigi, ter sum revocatus, et ipse
indulgens animo pes mihi tardus erat.
Saepe 'Vale' dicto rursus sum multa locutus,

et quasi discedens oscula summa dedi.
Saepe eadem mandata dedi, meque ipse fefelli,
respiciens oculis pignora cara meis.
Dum loquor et flemus, caelo nitidissimus alto,
stella gravis nobis, Lucifer ortus erat.

5

10

15

20

IO esse.

145. Immortal Salamis !

Athenienses post pugnam Marathoniam, praemonente Themistocle victoriam illam de Persis non finem, sed causam maioris belli fore, cc naves fabricaverunt. Adventante igitur Xerxe― consulentibus Delphis oraculum responsum fuerat, 5 salutem muris ligneis tuerentur Themistocles, navium praesidium demonstratum ratus, persuadet omnibus, patriam municipes esse, non moenia, civitatemque non in aedificiis, sed in civibus positam : itaque melius salutem navibus quam urbi commissuros; huius sententiae etiam deum auctorem Probato consilio coniuges liberosque cum pretiosissimis rebus abditis insulis relicta urbe demandant; ipsi naves armati conscendunt. Exemplum Atheniensium et aliae urbes imitatae. Itaque cum adunata omnis sociorum classis et intenta in bellum navale esset angustiasque Salaminii 15 freti, ne circumveniri a multitudine posset, occupassent, dissensio inter civitatum principes oritur: qui cum deserto bello ad sua tuenda dilabi vellent, timens Themistocles, ne discessu sociorum vires minuerentur, per servum fidum Xerxi nuntiat, uno in loco eum contractam Graeciam capere 20 facillime posse. Quod si civitates, quae iam abire vellent, dissipentur, maiore labore ei singulas consectandas. Hoc dolo impellit regem signum pugnae dare. Graeci quoque adventu hostium occupati proelium conlatis viribus capessunt. Interea rex velut spectator pugnae cum parte navium in 25 litore remanet. Artemisia autem, regina Halicarnasi, quae

in auxilium Xerxi venerat, inter primos duces bellum acerrime ciebat; quippe ut in viro muliebrem timorem, ita in muliere virilem audaciam cerneres. Cum anceps proelium esset, Iones iuxta praeceptum Themistoclis pugnae se paulatim subtrahere coeperunt: quorum defectio animos 5 ceterorum fregit. Itaque circumspicientes fugam pelluntur Persae et mox proelio victi in fugam vertuntur. In qua trepidatione multae captae naves, multae mersae; plures tamen non minus saevitiam regis quam hostem timentes domum dilabuntur.

146. Xantippe a Blessing in Disguise.

IO

Xantippe, Socratis philosophi uxor, morosa admodum fuisse fertur et iurgiosa, irarumque et molestiarum muliebrium per diem perque noctem scatebat. Has eius intemperies in maritum Alcibiades demiratus, interrogavit Socraten, quaenam ratio esset, cur muliebrem tam acerbam 15 domo non exigeret. Quoniam,' inquit Socrates, 'cum illam domi talem perpetior, insuesco et exerceor, ut ceterorum quoque foris petulantiam et iniuriam facilius feram.'

6

147. The Fall of Tyre.

Ancient Tyre (Tyrus or -os), the most famous city of Phoenicia, lay partly on the mainland and partly on an island, having a circumference of two and three-quarter miles. This island was turned temporarily into a peninsula by the mole or dyke which Alexander built to facilitate his siege of the place.

Biduo deinde ad quietem dato militibus iussisque et classem et machinas pariter admovere, ut undique territis 20

3. cerneres: potential.

4. Iones, -um, Ionians (allies of Xerxes).

8. mergere (mergo), -si, -sum, to sink.

12. iurgiosus: infer from suffix and iurgare, to quarrel.

13. scatēre, to be full of.

14. intemperies, -ei, outrageous conduct.

17. perpeti (-petior): per + patior.

18. foris (adv.), from home, abroad.

instaret, ipse in altissimam turrem ascendit ingenti animo, periculo maiore: quippe regio insigni et armis fulgentibus conspicuus unus praecipue telis petebatur. Et digna prorsus spectaculo edidit: multos e muris propugnantes hasta 5 transfixit, quosdam etiam comminus gladio clipeoque inpulsos praecipitavit, quippe turris, ex qua dimicabat, muris hostium propemodum cohaerebat. Iamque crebris arietibus saxorum compage laxata munimenta defecerant et classis intraverat portum et quidam Macedonum in turres hostium Io desertas evaserant. Cum Tyrii, tot simul malis victi, alii supplices in templa confugiunt, alii foribus aedium obseratis occupant liberum mortis arbitrium, nonnulli ruunt in hostem haud inulti tamen perituri, magna pars summa tectorum obtinebat, saxa et, quidquid fors in manus dederat, ingeren15 tes subeuntibus. Alexander exceptis, qui in templa confugerant, omnes interfici ignemque tectis inici iubet. His per praecones pronuntiatis nemo tamen armatus opem a dis petere sustinuit: pueri virginesque templa conpleverant, viri in vestibulo suarum quisque aedium stabant, parata 20 saevientibus turba. Multis tamen saluti fuere Sidonii, qui intra Macedonum praesidia erant. Hi urbem quidem inter victores intraverant, sed cognationis cum Tyriis memores quippe utramque urbem Agenorem condidisse credebantmultos Tyriorum, clam protegentes, ad sua perduxere navi25 gia, quibus occultati Sidona devecti sunt. XV milia hoc furto subducta saevitiae sunt. Quantumque sanguinis fusum sit, vel ex hoc aestimari potest, quod intra munimenta urbis