Sin ad bella magis studium, turmasque feroces, Aut Alphea rotis praelabi flumina Pisae,

Et Jovis in luco currus agitare volantes:

180

190

Primus equi labor est, animos atque arma videre
Bellantum, lituosque pati, tractuque gementem
Ferre rotam, et stabulo frenos audire sonantes;
Tum magis atque magis blandis gaudere magistri 185.
Laudibus et plausae sonitum cervicis amare.
Atque haec jam primo depulsus ab ubere matris
Audeat, inque vicem det mollibus orà capistris
Invalidus, etiamque tremens, etiam inscius aevi.
At, tribus exactis ubi quarta accesserit aestas,
Carpere mox gyrum incipiat, gradibusque sonare
Compositis, sinuetque alterna volumina crurum,
Sitque laboranti similis; tum cursibus auras,
Tum vocet, ac per aperta volans, ceu liber habenis,
Aequora, vix summa vestigia ponat arena;
Qualis, Hyperboreis Aquilo quum densus ab oris
Incubuit, Scythiaequa hiemes atque arida differt e
Nubila; tum segetes altae campique natantes
Lenibus horrescunt flabris, summaeque sonorem
Dant silvae, longique urgent ad litora fluctus ;
Ille volat, simul arva fuga, simul aequora verrens.

195

200

179) Ven in turmasque fer. 180) Alpheus fluvius. 181) Mead. Si Jovis. Fr. Vatic volentis. 182) Medic, equis. Rottend. II. animosque ad bella. Schrader: Primus equis labor est animosis, arma videre. 183 Lituus, species in curvae buccinae. Tractu gementem, sc. stridentem, dum trahitur. 184) Mead. stabulis Medic. audere. V. i, sonantis. 186) Zul. Plausibus et plausae. Fr. Vatic. amarae. 188) Vulgo: Audiat. Schrader: inque diem, inque viam, inque fidem. Audeat, s. faciat, quatenus pullus non expavescit ad plausus. 189) Al. t iamque et iam. Inscius aevi, nondum habens ab annis fiduciam. 190) Al. Ac. Rom. acceperit. 191) Incedere gressibus numerosis, in orbem ire. 192 Medic. currum. 193) Paris cum curs. Ed. Nor. tum cruribus. 1949 Zul. Tum movet. Menag. II. Cum vocet. Vulgo: Provocet. Arund. Advocet. Rott. Tum petat. 195) Moret. II. ponit. Moret IV. verrat. Serv signat 196) Menag. II. condensus. Al. horis. Aquino, qui magna cum vi et impetu late fertur. Hyperbor. pro septentrionalibus. 197) Goth. II. Incumbit. Al. arrida, horrida defert, dissipat sc. procellas, s. nubes sine pluviis. 198) AI. dum seg. Paris. cum seg Fr. Vatic. natantis. Schrader urget, campos natantes dici aqua submersos. 199) Voss. fragm. sono. ris. 200) Al. longeque Urgent s. volvuntur. 201) Arund. Ipse, sc. aquilo. Paris. arma. Serv. verrit, s. perflet. Fuga, de céleri motu.

Hic vel ad Elei metas et maxima campi
Sudabit spatia, et spumas aget ore cruentas;
Belgica vel molli melius feret esseda collo.
Tum demum crassa magnum farragine corpus 205
Crescere jam domitis sinito: namque ante domandum
Ingentes tollent animos, prensique negabunt
Verbera lenta pati, et duris parere lupatis.

215

Sed non ulla magis vires industria firmat, Quam Venerem et caeci stimules avertere amoris, 210 Sive boum sive est cui gratior usus equorum. Atque ideo tauros procul atque in sola relegant Pascua, post montem oppositum, et trans flumina lata; Aut intus clausos satura ad praesepia servant. Carpit enim vires paullatim uritque videndo Femina; nec nemorum patitur meminisse nec herbae. Dulcibus illa quidem illecebris et saepe superbos Cornibus inter se subigit decernere amantes. Pascitur in magna Sila formosa juvenca: Illi alternantes multa vi proelia miscent Vulneribus crebris; lavit ater corpora sanguis, Versaque in obnixos urgentur cornua vasto Cum gemitu; reboant silvaeque et longus Olympus. Nec mos bellantes una stabulare: sed alter Victus abit, longeque ignotis exsulat oris;.

220

225

202) Medic. Hinc. Al Hic et ad Campus Eleus 3. Olympiacus. 203) Leid. agit. Sudabit, plus quam, decurret. 204) Medic. Bellica. Al. ferat. Parrhas. heseda. Essedum vehiculi genus tam ad iter, quam ad bella comparatum. 205) Paris. Tu dem. Al. sartagine, feragine, ferragine. 206) Burmann. domiti. 207, Al. tollunt. Zul. animos pressique. 208 Moret. fr Verb dira. Paris. dura. Lupatum, fraenum asperrimum, uncis armatum ferreis. 209) Fr. Vatie, nonnulla. Ed. Ven. servat. 210) Amoris caeci, occulti, clam per venas et ossa saevientis. 212) Moret. IV. At que adeo. Ven. atque infusa resurgunt. Franc. relegat. 213) Leid. appositum. Medic, nata. Dum mons est interpositus inter duo, utrique est objectus: 214) Zul. Atque intus. Satura, sc. plena. 215) V. í. vivendo, sed: dum videtur, macerat. 216) Pier. neque herbae. 217) Illa quidem saepe amantes etiam pugnare cogit inter se. 218) Mentel. subicit. 219) Sila est mons silvosus, Apennini huc procurrentis iugi pars extrema, in ultimis Bruttiorum oris. V. i. Silva. 220 Mead. proel. tollunt. 221) Lavit, defluit de corpore. 222) Franc. vergentur. 223) Al. Tum g.; resonant s. V. i. magnus Olympus, qui est coelum, proprie mons in Thessalia. 225) Ven. excubat.

Multa gemens ignominiam plagasque superbi
Victoris; tum, quos amisit inultus, amores;
Et stabula adspectans regnis excessit avitis.
Ergo omni cura vires exercet, et inter
Dura jacet pernix instrato saxa cubili,
Frondibus hirsutis et carice pastus acuta;
Et tentat sese, atque irasci in cornua discit
Arboris obnixus trunco, ventosque lacessit
Ictibus, et sparsa ad pugnam proludit arena.
Post, ubi collectum robur viresque refectae,

230

235

Signa movet, praecepsque oblitum fertur in hostem:
Fluctus uti, medio coepit quum albescere ponto,
Longius, ex altoque sinum trahit; utque volutus
Ad terras, immane sonat per saxa, neque ipso
Monte minor procumbit; at ima exaestuat unda 240
Verticibus, nigramque alte subjectat arenam.

Omne adeo genus in terris hominumque fer

rumque,

Et genus aequoreum, pecudes, pictaeque volucres,
In furias ignemque ruunt. Amor omnibus idem.
Tempore non alio catulorum oblita leaena
Saevior erravit campis; nec funera vulgo
Tam multa informes ursi stragemque dedere
Per silvas. Tum saevus aper, tum pessima tigris;
Heu, male tum Libyae solis erratur in agris.

245

226) Leid. et Menag. II. ignominia. 228) Medic. stabulį. Zul. excedit. 229) Ven. et intus. 230) Al. pernoz. V. i. infracto. Non strato cubili, in nudo solo. 231) Carex, junci genus. 232) Irascens exercet se ad cornuum usum. 233) AI innixus, adnixus, obnixos. Menag. II. truncos. 234) Franc. praeludit Rom. aut sparsa. 235) Goth. II. Postquam. Medic. Colot. Ast ubi. Rom. et Gud. robor. Heins. viresque resectae, al. receptae, repletae, recepit. 236) Medic. Colot. oblicum (obliquum). Mentel. et fertur. Heins. effertur. Signa movet, ex re militari. 237) Al. uti in medio, ubi in přimo ponto vel vento. Albescere pro oriri, sc. ex spumantibus maris fluctibus. 238) Menag. I. sinus. Parrhas. atque volutus. 239) Goth. II. neque ipse. Al. nec ipso. 240) Al. at una. 241) V. i. Vorticibus suba vectat. Sub aliquando significat super. 242) Al. ferarum 243) Leid. II. et pecudes. Ven. pecudis. Al. Et sine interpunctione. 245) Tum ferae efferatissi. mae sunt. 246) Heins. Saev. occurrit. 247) Zulich. infa. mes ursi. 248) Al. Per silvam, tunc. 249) Al. versatur in arvis, erratur arenis. Lybia subinde pro tota Africa sumitur, cuius pars est.

sine que. g. aeq. p.

Nonne vides, ut tota trèmor pertentat equorum 250
Corpora, si tantum notas odor attulit auras ?
Ac neque eos jam frena virûm, neque verbera saeva,
Non scopuli, rupesque cavae, atque objecta retardant
Flumina, correptosque unda torquentia montes.
Ipse ruit dentesque Sabellicus exacuit sus,

255

Et pede prosubigit terram, fricat arbore costas
Atque hinc atque illinc, humerosque ad vulnera durat.
Quid juvenis, magnum cui versat in ossibus ignem
Durus amor? Nempe abruptis turbata procellis
Nocte natat caeca serus freta: quem super ingens 260
Porta tonat coeli, et scopulis illisa reclamant
Aequora; nec miseri possunt revocare parentes,
Nec moritura super crudeli funere virgo.
Quid lynces Bacchi variae, et genus acre luporum,
Atque canum, quique imbelles dant proelia cervi? 265
Scilicet ante omnes furor est insignis equarum ;
Et mentem Venus ipsa dedit, quo tempore Glauci
Potniades malis membra absumsere quadrigae.
Illas ducit amor trans Gargara, transque sonantem
Ascanium; superant montes, et flumina tranant, 270
Continuoque avidis ubi subdita flamma medullis:
Vere magis, quia vere calor redit ossibus; illae
Ora omnes versae in Zephyrum stant rupibus altis,

250) Al. pertentet. V. i. pertemptet. 251) Aer impulsus attulit odorem. 252) Al. At. V. i. nec. 253) Al. Nec — retardent. 254) Al. subjectosque, correptos — montes, saxa ruentium montium. 255) Al. dentemque, dentesque. Sus Sabellicus, ex montibus Sabinis Romae vicinis. 256) Zul. Et pedibus subigit. 258) Al. durum cui. 259) Al. adruptis, obruptis, a brutis, Procellae cum impetu ruentes. 260) Al. Caeca nocte natat, Noete natat tota. Caeca, qua nihil cernimus; sero tempore. 263) Rottend. II. funera. Ven, vulnere. 264) Gud. pecus acre. 265) Erford. canes. Rom. in bellis, Al. quisque, quidque; quaeque; quid, quae. 266) V. i. omnis - insegnis. 267) Mentem s. índolem. Glaucus, Sisyphi filius, Potniis habitans in Boeotia, qui cum equas admissura perhiberet, quo velociores essent, Venere instigante mordicus ab iis discerptus est. 265) Rom. adsumsere. Goth. assumsere. V. i. assumpsere. 269) A).. Illam. Gargara est vertex quidam Idae iuxta Troiam, 270) Ascanius fluvius Bithyniae, exiens e lacu sub Olympo monte. 272) Al. redit omnibus. Rom. redit calor ossibus illis. 273) Ven. Ore verso. Pier. ad Zephyrum. Crediderunt veteres, Zephyro gravidas reddi posse equas.

7

275

Exceptantque leves auras; et saepe sine ullis
Conjugiis vento gravidae (mirabile dictu)
Saxa per et scopulos et depressas convalles
Diffugiunt; non, Eure, tuos, neque Solis ad ortus;
In Borean Caurumque, aut unde nigerrimus Auster
Nascitur, et pluvio contristat frigore coelum.
Hic demum, hippomanes vero quod nomine dicunt 280
Pastores, lentum destillat ab inguine virus:
Hippomanes, quod saepe malae legere novercae,
Miscueruntque herbas et non innoxia verba.

285

Sed fugit interea, fugit irreparabile tempus,
Singula dum capti circumvectamur amore.
Hoc satis armentis Superat pars altera curae,
Lanigeros agitare greges hirtasque capellas.
Hic labor; hinc laudem fortes sperate coloni.
Nec sum animi dubius, verbis ea vincere magnum
Quam sit, et angustis hunc addere rebus honorem, 290
Sed me Parnasí deserta per ardua dulcís

Raptat amor; juvat ire jugis, qua nulla priorum
Castaliam molli devertitur orbita clivo.

Nunc, veneranda Pales, magno nunc ore sonandum,
Incipiens stabulis edico in mollibus herbam 295
Carpere oves, dum mox frondosa reducitur aestas;
Et multa duram stipula filicumque maniplis
Sternere subter humum, glacies ne frigida laedat

274) Medic. Exspectantque. 276) Plotius: depressos. 278) V. i. et Rom. In Boream Chaurumque. Al. Chorumque, Corumque, qui septemtrionalibus ventis adnumeratur. 279) Rom. sidere coelum. Ven. constringit. Pluvium frigus molestias creat. 280) Al. Hinc. Hippomanes est humor, non venenum. 281) Al. distillat. 282) Malae, impiae, iniustae. 283) Al. Miscuerantq., Miscuerintq. Non innoxia verba, carmina magica. 284) Zul. irremeabile tempus. 285) Rottend. II cum. Ven. rapti. Erf. rapti circum sestamur. 286) Ven. Hic. Medic. Superest. 287) Menag, II. Lanigeras Agitare, pascere. 288) Al. Hinc labor; hine laudes fortes sperare. 289 Rottend. Non sum. Gud. verbis evincere. 290) Al. hunc add. Honorem, dignitatem. 293) V.i.di vertitur. Molli cliyo, ut facilis adscensus et descensus sit. Fons Castalius est in radicibus montis Phocidis. 294) Mead. ore canendum. 295) Gud. Inc tabulis. 296) Menag. I. edu. citur. Parrhas. inducitur. V. i. ovis. 297) Goth. II. Et multam duram. Ven. Et multum dura. Al. durum in stipula felicumque.