Robora, et ingentem lato dedit ore fenestram.
Apparet domus intus, et atria longa patescunt ;
Apparent Priami et veterum penetralia regum,
Armatosque vident stantes in limine primo.

485

At domus interior gemitu miseroque tumultu Miscetur, penitusque cavae plangoribus aedes Femineis ululant. Ferit aurea sidera clamor. Tum pavidae tectis matres ingentibus errant, Amplexaeque tenent postes, atque oscula figunt. 490 Instat vi patria Pyrrhus; nec claustra, neque ipsi Custodes sufferre valent. Labat ariete crebro Janua, et emoti procumbunt cardine postes. Fit via vi; rumpunt aditus, primosque trucidant Immissi Danai, et late loca milite complent. Non sic, aggeribus ruptis quum spumeus amnis Exiit, oppositasque evicit gurgite moles, Fertur in arva furens cumulo, camposque per omnes Cum stabulis armenta trahit. Vidi ipse furentem Caede Neoptolemum, geminosque in limine Atri

das;

aras

495

500

Vidi Hecubam centumque nurus, Priamumque per Sanguine foedantem, quos ipse sacraverat, ignes.

493)

487) Burm. clangoribus. Ululatus fit in aedibus cum plangoribus, qui resonant. 488) Omnia flebilia attribui solent sexui foemineo, prompto ad lacrimas et querimonias. 489) Foeminae per ingentes aedes errabant, et ad postes tanquam numen confugiebant. 490) C. I. postis fingunt. Osculantur postes, quippe ultimum vale dicturae, iam iam ab hoste abstrahendae. 491) C 1, 6, 7, 8. nec Sustinere Pyrrhi impetum non potuere, nec fores roboreae, nec qui adstant foribus.pugnaturi. 492) Al. subferre. Mor. II. proferre. Machina fuit longior, cuius caput in arietis caput ex aere conformatum, in urbium portas magna vi librabatur Al. emoto - card. Franc. remoto c. Bigot ordine postes. 494) Hamb. irrumpunt. 496) Hamb. I. gl. cum sp. exit Amnis et opp. evincit. 497) C. 8. eiecit. Macrob. V. 5. erupit Scheffer trahit de gurg. Goth. III. oppositas eviňcit. 499) Burm. arma. Ed. Ven. tumulo, sed fertur aqua cumulata. 49) Men. I. rapit. Hamb. II. parat. Parrh. frementem. 500) Bigot abest que. Hamb. I. Atrides. C. 7,8. Neoptolomum. 501) Hecuba uxor Priami, filia Cissei Thraciae regis. Nurus proprie uxor filii est; sed hic intelliguntur juniores foeminae, quae in comitatu Hecubae erant, aut ad eam confugerant, et quarum duae fuerunt unicuique liberorum. 502, C. 8. ille sacraverat, s. accenderat Diis Penatibus..

Quinquaginta illi thalami, spes tanta nepotum,
Barbarico postes auro spoliisque superbi
Procubuere. Tenent Danai, qua deficit ignis.

505

Forsitan et, Priami fuerint quae fata, requiras.

Urbis uti captae casum convulsaque vidit

Limina tectorum, et medium in penetralibus hostem :
Arma diu senior desueta trementibus aevo

Circumdat nequidquam humeris, et inutile ferrum 510
Cingitur, ac densos fertur moriturus in hostes.
Aedibus in mediis, nudoque sub aetheris axe,
Ingens ara fuit, juxtaque veterrima laurus
Incumbens arae, atque umbra complexa Penates.
Hic Hecuba et natae nequidquam altaria circum, 515
Praecipites atra ceu tempestate columbae,

Condensae, et divûm amplexae simulacra sedebant.
Ipsum autem sumtis Priamum juvenalibus armis
Ut vidit Quae mens tam dira, miserrime conjunx,
Impulit his cingi telis? aut quo ruis? inquit,
Non tali auxilio, nec defensoribus istis

520

Tempus eget; non, si ipse meus nunc adforet Hector.
Huc tandem concede; haec ara tuebitur omnes,
Aut moriere simul. Sic ore effata recepit.
Ad sese, et sacra longaevum in sede locavit.

Ecce autem elapsus Pyrrhi de caede Polites,
Unus natorum Priami, per tela, per hostes.

525

503) Quing. intus th. Separata cubicula Pier. spes illa, sp. quanta, sp. ampla.. Scheffer sp. alta. 504) Aurum barb., s.. Phrygium. 505) Tenent, per vim occupant. 506) C. 9. requiris. Witt. requires. 507) C. 8. ubi. Ven. ubi hic. Hamb. I. casus. 508) C. 1. tect.; mediis pen. C 6, 7, 8. med. in p. C. 9 et mediis penetr 509) Goth. I. senio. Wall. distincta. Rott. II. timentibus. 510) Franc. nee quicquam. C. 6. nequiquam. C. 7. nequicquam 511) Burm. hac densos. Pier. ad hostes. 512) Sub aperto coelo. 513) Ad hanc aram Priamus occisus fuit. Arae sub arbori bus ponebantur. 514) Penates Cerda aedes, al. statuas domesticorum deorum cum Herceo Jove in eadem ara posi tas intelligit. 515) Goth. III. alt. cingunt. C. 6, 8. nequicquam, sc. nullum fructum salutis e loci sanctitate habiturae. 516) Devolantes ad loca tuta. 517) Vulgo tenebant.. 518) C. 1, 7, 8, 9. iuvenilibus. 519) Mens abominanda consilia agitans. 522) Montalb. meis. C. 7. afforet. 523) C. 6.. omnis. 524) Parrh. Vel. mor. 525) Burm. in abest. Bigot. a sede, sc. ara. 526) Polites, Priami filius, celeritate pedum insignis, a Pyrrha occisus. C. 8. Polides.

Porticibus longis fugit, et vacua atria lustrat
Saucius. Illum ardens infesto vulnere Pyrrhus
Insequitur, jam jamque manutenet, et premit hasta. 530
Ut tandem ante oculos evasit et ora parentum,
Concidit, ac multo vitam cum sanguine fudit.
Hic Priamus, quamquam in media jam morte tenetur,
Non tamen abstinuit, nec voci iraeque pepercit.
At tibi pro scelere, exclamat, pro talibus ausis, 535
Di, si qua est coelo pietas, quae talia curet,
Persolvant grates dignas, et praemia reddant
Debita, qui nati coram me cernere letum
Fecisti, et patrios foedasti funere vultus.
At non ille, satum quo te mentiris, Achilles
Talis in hoste fuit Priamo; sed jura fidemque
Supplicis erubuit, corpusque exsangue sepulcro
Reddidit Hectoreum, meque in mea regna remisit.
Sic fatus senior, telumque imbelle sine ictu
Conjecit, rauco quod protenus aere repulsum,
Et summo clipei nequidquam umbone pependit.
Cui Pyrrhus: Referes ergo haec, et nuntius ibis
Pelidae genitori. Illi mea tristia facta

Degeneremque Neoptolemum narrare memento.

540

545

528) Burm. duo fuit. Bigot. fugiens vacua, ut significet Troianos iam fuga dispersos. 529) Mor. II. infecto. Men. I. infausto Oblongus Pierii: infesto in vulnere, saucius enim erat Polites. Vulnus pro telo, ictu. 530) C. 1. et 8. abest hic versus. Is, qui transfigit hastam, premit eam. 531) Pier. Pier. evasit et ante p. 532) Wall. et vitam multo. Invicti fundit. 533) Al. sine in. Mor. I. media iam in. regis virtus explicatur sub persona Priami. 531) Continuit se. 535) Ed. Ven. Ac tibi. Vols. Et t. 536) Bigot. si qua coelo Dorvill, si qua coelo est. Leid. in coelo. Men. I. est pietas coelo. Medic. curent. Pietas h. 1. est respectus ac miseratio eius, qui indigna patitur. C. 7. Dii. 537) Grates s. poenas. 538) Ĉ 6. laetum. 539) Al. foed. vulnere v. Funere, caede, sanguine contaminari homines, communis erat opinio. 540) Reg. a quo te. 541) In hostem. 542) Bigot exhibuit. Al. corpus sine que. Supplex pro repetendo Hectoris cadavere. Jura supplicum valde sancta fuerunt. 543) Parrh. recessit. 544) Bigot. fatur. Sine ictu, quod non penetraret, sed perforato corio ab aere resiliret. 545) Parrh, Proiecit. Puget. repulsum est. Pier. sepultum, vel. sepultum est. C. 6, 7. protinus repulsum est aereo clypeo, qui percussu surdum sonum edebat. 546) Vrat. E summo. Hamb. II. repellit Umbo est media pars clypei. C. 6, 8. nequicquam, sine vulnere. 547) Mor. II. Cum P. Mor. II. Tum Pyrrh. 548) Zul. illic." Mor. II, fata. Nonius dicta. 549) C. 7. Neoptolomum.

Nunc morere. Hoc dicens, altaria ad ipsa tremen

Traxit et in multo lapsantem sanguine nati,
Implicuitque comam laeva, dextraque coruscum
Extulit, ac lateri capulo tenus abdidit ensem.
Haec finis Priami fatorum; hic exitus illum
Sorte tulit, Trojam incensam, et prolapsa viden-

tem

555

Pergama; tot quondam populis terrisque superbum
Regnatorem Asiae. Jacet ingens litore truncus,
Avulsumque humeris caput, et sine nomine corpus.
At me tum primum saevus circumstetit horror.
Obstupui; subiit cari genitoris imago,
560
Ut regem aequaevum crudeli vulnere vidi
Vitam exhalantem; subiit deserta Creusa,
Et direpta domus, et parvi casus Iuli.

Respicio, et, quae sit me circum copia, lustro.
Deseruere omnes defessi, et corpora saltu
Ad terram inisere aut ignibus aegra dedere.

565

[Jamque adeo super unus eram, quum limina Ve

stae

570

Servantem et tacitam secreta in sede latentem Tyndarida adspicio; dant clara incendia lucem Erranti, passimque oculos per cuncta ferenti. Illa sibi infestos eversa ob Pergama Teucros, 550) Vulgo Haec. 551) C. 7. laxantem. 552) Hamb. II. Implevitque. C. 7. coma, non male, si laevam legas cum Burm. 553) Witt. scapulo. Goth. II addidit. 554) Goth. II. Hic f. Franc. Hic f. Pr., hic fat. ex. Heins. hae exitus illum Sorte tulit. 555) Burm. et lapsa. 557) Dervill, aequore tr. Priamus dicitur imperasse Phrygiae minori ac maiori, quae maximam Asiae minoris partem complectuntur. Priami corpus insepultum proiectum fuit. 558) Oud. abscissumque. Ĉ 7. numine. 559) Menag. II. Ut me. Witt. At mecum. Burm cum primum Hugen. error. 561) Parrh. funere. 562) Pier. subit et. 563) Al. Ut dir., Et deserta. Casus Juli, sc quid Julo acciderit. Direptio domus meae animo objiciebatur, quasi jam facta. 564, Vudart Despicio Wall. quae sit rerum mihi copia l., pro copiis. 65 Defessi sc. pugnando e turri, ut supra v. 458 memoratum est. 466) Bigot. dederunt 567) C. 1, 6, 7, 8, 9. desunt versus 567 · 588 Ed. Junt. lumina. Rott. II. gl.

vasto. Burm. vaste, et vastae. Ut Aeneas se unum superstitem vidit, Helena fors metu pavida ad Vestae templum confugit, ibique in secreto latebat. 563) Vols. tacita, abdita 569 Ed. Ven. Tyndaridem, ob Tyndareum patrem, Spartae regem. 570) Ed. Ven. per a, tuenti. 571) Ed. Ven. obversaque P.

575

Et poenas Danaûm et deserti conjugis iras
Praemetuens, Trojae et patriae communis Erinnys,
Abdiderat sese, atque aris invisa sedebat.
Exarsere ignes animo; subit ira cadentem
Ulcisci patriam, et sceleratas sumere poenas.
Scilicet haec Spartam incolumis patriasque Mycenas
Adspiciet, partoque ibit regina triumpho?

580

Conjugiumque, domumque, patres, natosque videbit, Iliadum turba et Phrygiis comitata ministris? Occiderit ferro Priamus? Troja arserit igni? Dardanium toties sudarit sanguine litus?

585

Non ita. Namque, etsi nullum memorabile nomen
Feminea in poena est, nec habet victoria laudem :
Exstinxisse nefas tamen, et sumsisse merentes
Laudabor poenas; animumque explesse juvabit
Ultricis flammae, et cineres satiasse meorum.
Talia jactabam, et furiata mente ferebar,]

590

Quum mihi se, non ante oculis tam clara, videndam
Obtulit, et pura per noctem in luce refulsit
Alma parens, confessa deam, qualisque videri
Coelicolis et quanta solet; dextraque prehensum
Continuit, roseoque haec insuper addidit ore:

572) Burm. aliq. Et Dan. poenam. Goth. II. Et D. p., d. et. 573) Vulgo Permetuens Goth. II. patr. comm. ob iras. Erynnys est nomen furiis commune. 574) Al. Argis Invisa s. abdita 575) Burm. ignis Subit impetus ex ira, ut ulciscerer excidium patriae. 576) Poenas de scelerata foemina sumtas. 577) Sparta, patria Helenae, urbs Peloponnesi. 578) Al. regnata fr. 579) Men. II. patris, sed parentes, ut coniugem pristinum 580) Al. sine et. Phrygiis ministris, Troianis captivis illi in servitium addictis. 581) Menag. ferro ut Pr. Burm. ferro Priamo ut, vel. f. Priamus ut. Ed Junt. ars ignis 582) Reg. sudaret vel sudari. Al. sudavit. Guelph. Dardanio, et Dardanidum sang, madefactum. 584) Burm. habet haec. 585) Ed. Ven. tanti et sums. Men. II. merentes, sed Heins. merentis. Nefas, sc. pro persona scelesta. 56) Ed. Ven. animum expressisse. Laudabor, quod scelestam Helenam extinxerim. 587) Goth. famaé, Rott. flammam Burm aliq. famam, sed coni. Ultrici flamma. Goth. II. servasse. 588) Burm. ferebam. Servius loquebar. 589) C. 1. videbam. Burm. Tum mihi. Wall. T m ante oculos sese. Franc. ante oculos t. cl. videnda. C. 7. non ante alias. Venus Aeneae apparuit specie sua divina 590) Bigot. et clara. Zul. in nocte ref. Lux et splendor est nota divinitatis Deorum. C. 7. refulzit 592) Medic. dextramque.