Auditur, propiusque aestus incendia volvunt.
Ergo age, care pater, cervici imponere nostrae;
Ipse subibo humeris, nec me labor iste gravabit;
Quo res cunque cadent, unum et commune periclum,
Una salus ambobus erit. Mihi parvus Iulus
Sit comes, et longe, servet vestigia conjunx.

710

715

Vos famuli, quae dicam, animis advertite vestris.
Est urbe egressis tumulus templumque vetustum
Desertae Cereris, juxtaque antiqua cupressus,
Religione patrum multos servata per annos,
Hanc ex diverso sedem veniemus in unam.
Ty, genitor, cape sacra manu, patriosque Penates.
Me, bello e tanto digressum et caede recenti,
Attrectare nefas, donec me flumine vivo
Abluero

720

Haec fatus, latos humeros subjectaque colla
Veste super, fulvique insțernor pelle leonis;
Succedoque oneri. Dextrae se parvus lulus
Implicuit, sequiturque patrem non passibus aequis;
Pone subit conjunx. Ferimur per opaca locorum. 725
Et me, quem dudum non ulla injecta movebant

Ven. volvit. 708) Men. I. subito. 706) Vols que abest. 709) Pier. cadant. Wall. cadunt. Burm. cadet. Witt. cáC. 8. cadunt. dat. Hamb. II. cadit. Leid. periclum est 710) Donat. Mihi' solus J. Te humeris feram, natum dextra traham, et conjux a longe veniet, ne si multi una exirent, deprehenderentur ab hostibus. 711) E longinquo observet gressus meos. 713) Heins. urbem. 714) Ceres fnit cuius templum Saturni et Opis filia, frugum repertrix, erat desertum vetustate vel belli decennalis tempore. C. 6. cypressus. 715) C. 6, 7. Relligione servate, sed male. 716) C. 1, 6. unum. Heins, coni. Hac. Leid. ex diversa Burm. tres veniamus. vel e diverso. Men. I. ex adverso. C. 7. Hanc e diversis viis, quibus dimittuntur. 717) Leid. Tum. Ven. saza. 718) C. 1, 7. bello et tanto. Dorvill. hello tanto Goth. II. ex tanto Rott. II. et tanto. Witt. bello egressum ex tanto. 719) Burm. et Pier. Adtractare vel attractare. Al. donec in fl. Hugen fl. in uno. Mos fuit veterum, ut nunquam attrectarent sacra, aut ad sacrificium offerendum accederent, nisi lotis manibus, aliquando capite aut toto corpore. 720) Al. Abiero, pro abiGoth. III. Бо. 721) Żul. Hoc. Pier proiectaque colla. submissa. Adhibet Aeneas humeris pellem leonis, qua patrem in tergo excipiat. 723 Ment. III. parvulus neas pietate ductus patrem humeris suis ex incendio eripuit. C. 7. Dextrae peravus. 725) Ment. III, subiit. Guelph. per ap. viarum.

Ae

Tela, neque adverso glomerati ex agmine Graji,
Nunc omnes terrent aurae; sonus excitat omnis
Suspensum, et pariter comitique onerique timentem.
Jamque propinquabam portis, omnemque videbar 730
Evasisse viam: subito quum creber ad aures

Visus adesse pedum sonitus; genitorque per umbram
Prospiciens, Nate, exclamat, fuge, nate; propinquant.
Ardentes clipeos atque aera micantia cerno.

Hic mihi nescio quod trepido male numen amicum 735
Confusam eripuit mentem.. Namque avia cursu
Dum sequor, et nota excede regione viarum:
Heu! misero conjunx fatone erepta Creusa
Substitit, erravitne via, seu lassa resedit,

Incertum; nec post oculis est reddita nostris ; 740
Nec prius amissar respexi, animumve reflexi,
Quam tumulum antiquae Cereris sedemque sacratam
Venimus. Hic demum collectis omnibus una
Defuit, et comites natumque virumque fefellit.
Quem non incusavi amens hominumque deorum-

que?

Aut quid in eversa vidi crudelius urbe?
Ascanium Anchisenque patrem Teucrosque Penates
Commendo sociis, et curva valle recondo;
Ipse urbem repeto, et cingor fulgentibus armis.
Stat casus renovare omnes, omnemque reverti
Per Trojam, et rursus caput objectare periclis.

745

750

727) Burm. examine Gr. 730) Burm. propinquandum. 731) *C. 1, 9. viam, sed fortunam, periculum innuit. Sonus crebro auribus allabitur. 732) Hamb. II. umbras. 733) Ven. et Goth. III. Respiciens." Non aderant hostes, sed metu Anchises adesse iam putabat. 734) Hamb. II. Ingentis cl. Ardentes clipeos sc. relucente flamma. 735) Burm. aliq. nescio quid. 738) Dorv. fatove. Coniux mihi erepta Creusa fato ne substitit, an erravit de via, an lassa resedit? 739) Franc. viam. Gud. seu capta. C. & et 7. Lapsa. 740) Burm. Incertum est. 741) C. 6, 7. animumque. Vols refluxi. 742) Mor. II. Cereri. Collis, in quo antiqua Cereris erat aedes. 744) Burm, reflexit, revocavit. 745) Hamb. II. incuso. Leid. deosque. C. 6, 7. deumque. Franc. hominum demensque deorum. Amens, veluti ad facti excusationem. 746 Nihil enim funestius marito accidere, quam amittere uxorem, et nihil tristius uxori, quam perdere maritum. C. 7. adversa. 748) Mor. I. gl. in valle. 750) Ven. Fevocare. Pier. renovasse. Zul. ren, meos. Dorvill. r. urbis. Stat, s, decretum est apud me. 751) Proiicere se ad periculum.

Principio muros obscuraque limina portae,

Qua gressum extuleram, repeto, et vestigia retro
Observata sequor per noctem, et lumine lustro.
Horror ubique animos, simul ipsa silentia terrent. 755
Inde domum, si forte pedem, si forte tulisset,
Me refero. Irruerant Danai, et tectum omne tenebant.
Ilicet ignis edax summa ad fastigia vento

Volvitur; exsuperant flammae; furit aestus ad auras.
Procedo, et Priami sedes arcemque reviso.

Et jam porticibus vacuis Junonis asylo

Custodes lecti Phoenix et dirus Ulixes

Praedam assérvabant. Huc undique Troia gaza
Incensis erepta adytis, mensaeque deorum,
Crateresque auro solidi, captivaque vestis

Congeritur. Pueri et pavidae longo ordine matres
Stant circum.

760

765

Ausus quin etiam voces jactare per umbram,
Implevi clamore vias, moestusque Creusam
Nequidquam ingeminans iterumque iterumque vo-

cavi,

770

752) Cerda coni. obsessaque. 755) C. 6, 7, 9. animo, al. animum. Dorvill, tunc ipsa s. Horror noctis ubique me terret. Aeneas de se solo loquitur, et tamen animos ait. 757) Gud. Irruere. Hamb. I. Intus erant Danai, tectum. Men. 1. omne replebant. 758) Vulgo Illicet. Al. fast. tecti. 759) Goth II. et superant. Č. 8 aestas. 760) Vulgo Proc. ad Pr. vel Protinus ad Pr Mor. I. Praecedo. Ed. Ven. sedemque arcemque reviso, in qua jam fuerat ea nocte. 761) Goth. II. At iam. Asylo pro templo, quod in arce fuit Port. amplis, aut ob magnum spatium vacuis, aut ab strepitu armorum et multitudine hostium. 762) C. I. durus. Burm. laeti. Phoenix, filius regis Agenoris, et frater Cadmi. 763) C. 1, 6, 7, 8, 9 observabant. Parrh. observant. Goth, 11. Hic Gazá est aerarium Persarum. 764) C 1. mensemque ?) Deorum. Mensae D. fors sunt, quibus oracula reddebantur. 765) Medic. Craterasque Burm. duo sine que. Vestis Phrygia magni momenti. 766) Victores congerere solebant in unum locum omnem praedam, quo militibus gratum quoddam spectaculum praeberetur. Cerda credit, tacite indicari ab Aenea Troianam virtutem. 767) Nostrae editioni Cerdae additum est: et tacitis implent mugitibus aures; Witt. vero auras. Ven. et crebris sua carpunt pectora pugnis. Burm. crebrisque premunt sua pect. p. Guelph. et crebris pusant s. p. p. 768) Burm. umbras. Heins. coni, per urbem. 769) Burm. viam. 770) Franc. Nec quicquam.

Quaerenti, et tectis urbis sine fine furenti,
Infelix simulacrum atque ipsius umbra Creusae
Visa mihi ante oculos, et nota major imago.

775

Obstupui, steteruntque comae, et vox faucibus haesit.
Tum sic affari, et curas his demere dictis:
Quid tantum insano juvat indulgere dolori,
O dulcis conjunx? non haec sine numine divûm
Eveniunt. Nec te hinc comitem asportare Creusa:n
Fas aut ille sinit superi regnator Olympi.

Longa tibi exilia, et vastum maris aequor arandum.

Et terram Hesperiam venies, ubi Lydius, arva
Inter opima virum, leni fluit agmine Thybris.
Illic res laetae, regnumque, et regia conjunx
Parta tibi; lacrimas dilectae pelle Creusae.

780

Non ego Myrmidonum sedes Dolopumve superbas 785
Adspiciam, aut Grajis servitum matribus ibo,
Dardanis, et divae Veneris nurus:

Sed me magna deûm Genetrix his detinet oris.
Jamque vale, et nati serva communis amorem.
Haec ubi dicta dedit, lacrimantem et multa volen-

tem

Dicere deseruit, tenuesque recessit in auras.

790

771) Mor. III. sine more. C. 9. ruenti. Tectis urbis, S. intra moenia. ̧772) Zul. unius umbra. Virg. attingit quaestionem de animabus mortuorum solitis apparere his, qui adhuc vivunt. 773) Nota maior s. pristina. 774) Pier. Ôb❤ stipui, steterantque c. Franc. stetereque. 775) Pier. Tune. Hamb. II. effari. 776) Vulgo labori. 777) Sine voluntate Deorum. 778) C. 1, 7, 8, 9. Nec te com. hinc. 779) C. 1, 7, 8. Fas haut. Witt. haud ille sinet. Burm. summi. Goth. II. puri. Fas, fatum, s. voluntas Deorum. 780) Gud. longum. Goth. III. auxilia. Exsilia pro exsilium, s. longum iter extra patriam. C. 8. arandum est. A equor estquaelibet aequa planities. 781) Vulgo Ad t Heins. coni. Ut t. Parrh. Hesperiem s. Italiam. 782) Dorv. laeto fl. Lydius Thybris pro Etruscus, ex veteri opinione originis Etruscorum a Lydis ductae. 783) Medic. res Italae. C. I. laeta. 785) Franc. superbam, s. regiam superborum domi. norum. C 8. Dolopumque superbas sedes, s. regiam superborum dominorum. 786) Al. haut vel haud. 787) Serv. suppl. et tua coniux. Dardanis, quia Priami filia e Dardana oriunda. 788) Hamb. me detinet. Ed. Ven. hic distinet. M. D. Genitrix, Cybele. C. 8. aris. 789) C. 1. nate (?). Graev. amores. 790) C. 1. valentem Leid. Plura vol. 791) C. 1. tenuisque. (?) Hamb. 11. Discere. C. 7. diseruit.

222 P. VIRGILII MAR. AENEIDOS LIB. II.

Ter conatus ibi collo dare brachia circum;
Ter frustra comprensa manus effugit imago,
Par levibus ventis, volucrique simillima somno.
Sic demum socios consumta nocte reviso.

795

800

Atque hic ingentem comitum affluxisse novorum Invenio admirans numerum; matresque, virosque, Collectam exsilio pubem, miserabile vulgus, Undique convenere, animis opibusque parati, In quascunque velim pelago deducere terras. Jamque jugis summae surgebat Lucifer Idae, Ducebatque diem: Danaique obsessa tenebant Limina portarum, nec spes opis ulla dabatur, Gessi, et sublato montem genitore petivi.

792) Macrob. V. 7. conatus erat. Dor. colla et dare. Mor. 11. circumdare brachia collo. 793) Heins. comprensa, al. compressa. Zul. compresa. Hamb. II. conata. Pier. manu. 794) Medic. Par l. vennis, v. s. vento, 795) Securus iam et certus coniuge, et ubi illa esset, rediit ad socios. 96) Rott. III. sine hic, Hamb. II effluxisse. 798 Heins. ex llio. Rott. III. et mis. Leid. mirabile. Collectam pubem exsilio, sc. juvenes ad fugam. 799) Mor. II. animisque. Opes s. fortunas ad naves faciendas et exstruendas. Hic videtur innui regia potestas Aeneae a suis data, qua caruit, quamdiu in Troia fuit 800) Gud. decurrere. Omnes se et fortunas suas Aeneae commiserunt, ut, quo ipse vellet, duceret per maria. 8or) Ida est mons ad orientem Troiae, unde Lucifer, stella Veneris, ante solis ortum apparebat. 802) Franc. sine que. 803) Limina portarum, s. portas. Spes auxilii patriae ferendi. 801) C. 1, 9. montes, quibus innuitur pars iugi Idaei, qua ad Antandrum via ferebat. Cessi, discessi.