P. VIRGILII MARONIS

A EN EIDOS

LIBER TERTIUS,

Postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis, ceciditque superbum Ilium, et omnis humo fumat Neptunia Troja: Diversa exsilia et desertas quaerere terras Auguriis agimur divûm, classemque sub ipsa Antandro et Phrygiae molimur montibus Idae; Incerti, quo fata ferant, ubi sistere detur; Contrahimusque viros. Vix prima inceperat aestas, Et pater Anchises dare fatis vela jubebat:

5

Litora quum patriae lacrimans portusque relinquo 10
Et campos,
ubi Troja fuit. Feror exsul in altum
Cum sociis natoque Penatibus et magnis dis.

LIBER TERTIUS.

1) Medic. Priamique vertere. Res s. regnum. 2) Rottend. Immeritum. Heins. visum est. 3) Burm. Ilion, se. arx; Troja, sc. urbs. 4) Plur. Cod. et diversas. 5) Sprot. classimque. Rottend. I. classesque. 6) C. 7. Atandro sine et. Antandrum est urbs ad sinum Adramyttenum ad Idaei montis radices. 7) Heins ferent. 8) Hamb. I. Ut pr. Medic. inceperit. 9) C. 8. jubebant. Burmann duo: At p. Hamb. duo: dare ventis v. 10) C. 1, 6. cum; C. 8. tum; C. 9. dum. 12) C. 6, 7, 8. Diis. C. 6, 7. ghatoque.

Terra procul vastis colitur Mavortia campis, Thraces arant, acri quondam regnata Lycurgo; Hospitium antiquum Trojae, sociique Penates, Dum fortuna fuit. Feror huc, et litore curvo Moenia prima loco, fatis ingressus iniquis; Aeneadasque meo nomen de nomine fingo.

15

25

Sacra Dionaeae matri divisque ferebam Auspicibus coeptorum operum, supero que nitentem 20 Coelicolum regi mactabam in litore taurum. Forte fuit juxta tumulus, quo cornea summo Virgulta, et densis hastilibus horrida myrtus. 'Accessi; viridemque ab hûmo convellere silvam Conatus, ramis tegerem út frondentibus aras, Horrendum et dictu video mirabile monstrum. Nam, quae prima solo ruptis radicibus arbor Vellitur, huic atro liquuntur sanguine guttae, Et terram tabo maculant. Mihi frigidus horror Membra quatit, gelidusque coit formidine sanguis. 30 Rursus et alterius lentum convellere vimen Insequor, et caussas penitus tentare latentes: Ater et alterius sequitur de cortice sanguis. Multa movens animo Nymphas venerabar agrestes,

13) C. 6, 7. Mavorcia. Jam Homerus tribuit Thraciam Marti sedem. Procul nomest longe dissita terra. 14) C. 6, 7, 8. Ligurgo. 'Moret. II. et Medic. erant. Supp. quam. Lycurgus fuit rex Thraciae, Dryantis filius, qui Baccho infestus ipsum fugere compulit in insulam Naxum, et vites Thracia tota succidi jussit: quas cum ipse succideret, dicitur Dei ultione in furorem actus sibi crura amputasse. 15) Regem Thracum hospitii jure cum Priamo junctum indicat, cuius filiam Polymnestor coniugem habuerat. 16) Leid. Cum. Burm. duo corvo, curro. 18) Medic. Aeneades. Montalb. gentes de n. Rottend. III. cunctos. Urbs Aenos inter ostia Hebri et Chersonesum, 19) C. 8. Dianaeae. 20 Wittian. Auspiciis. Parrhas. superumque. Nitentem s. candidum. 21) C. 6, 7. littore. 22) Tumulus, s. collis s. sepulcrum. 23) Myrtetum horret densis vir gultis. 24) Exc. Burmann. avellere. 25) Ut abest a

Burmann. tres aram.

sec. Hamb. Pier. et Ven. miserabile. 27) C. 8. Namque ubi. C. 1, 6, 8. arbos. Sprot. Cum quae. Ed. Mediol. Namque ut. 28) C. 7. licuntur. Al. hinc atro linquuntur. Sanguis dissolvitur in guttas. 29) C. 1. infrigidus. 32) C. 6, 8. temptare latentis. Tentare s. explorare. 33) Hamb. I. Rursus et alterius. 34) Nymphas Hamadryadas sc,, cum enim hae una cum arbore vivant et occidant, dubitabat num esset earum sanguis.

40

Gradivumque patrem, Geticis qui praesidet arvis, 35
Rite secundarent visus, omenque levarent.
Tertia sed postquam majore hastilia nisu
Aggredior, genibusque adversae obluctor arenae:
(Eloquar, an sileam?) gemitus lacrimabilis imo
Auditur tumulo, et vox reddita fertur ad aures:
Quid miserum, Aenea, laceras? jam, parce sepulto;
Parce pias scelerare manus. Non me tibi Troja
Externum tulit, aut cruor hic de stipite manat,
Heu! fuge crudeles terras, fuge litus avarum.
Nam Polydorus ego. Hic confixum ferrea texit
Telorum seges, et jaculis increvit acutis.
Tum vero ancipiti mentem formidine pressus
Obstupui, steteruntque comae, et vox faucibus haesit.
Hunc Polydorum auri quondam cum pondere
magno

Infelix Priamus furtim mandarat alendum

45

50

Threïcio legi, quum jam diffideret armis
Dardaniae, cingique urbem obsidione videret.
Ille, ut opes fraciae Teucrùm, et Fortuna recessit,
Res Agamemnonias victriciaque arma secutus,
Fas omne abrumpit; Polydorum obtruncat, et auro 55
Vi potitur. Quid non mortalia pectora cogis,
Auri sacra fames! Postquam pavor ossa reliquit,
Delectos populi ad proceres, primumque parentem,
Monstra deûm refero, et, quae sit sententia, posco.

-

35) C. 1. Grandaevumque. Hamb. II. armis. Menag. I. oris. Gradivus nominatur Mars. 36) C. 7. Levaret. Goth. II. secundaret levaret. Visus pro visum, ostentum, portentum. 37) Al. Tertio maiori – nixu. 38) Rottend. II. aversae. 39) Ven. Alloquar. 40 C. 1. auras. Al. Auditus. 41) Pier. sepulchro. 42) Scelerare manus violatione sepulcri, quae religio sancta semper fuit. 43) C. 7, 8. haud. C. 1. cespite. Wall. Ext. dedit. 44 C 8. crudelis. Hamb. II. amarum. 45) Euripides in Hecuba v. 700 ait a Polymnestore caesum. 46) Al. implevit. Jaculis pro, in jacula. 47) Hamb. II. Nunc 48 C. 6, 8. steterantque comae, vox fauc. sine et. 50) C. 8. mandaret. Exc. Burm. commisit al 51) C. 7. Tregicio; al. Thraicio, Traicio. 52) Hamb. II. insidione. 54) Agamemnon, Atrei Mycenarum regis filius et rex ipse, ad expeditionem Troianam dux electus totius Graeciae, unde rex regum appellatur. C. 7. adrumpit. Burm. abrupit, al. obrumpit, erupit. 56) Wall. corpora cog. 57) Wall. ca ca f. Burm. duo relinquit. 58) Hamb. II. Dilectos. Pier. parentum. 59) Menag. I. deest et.

55)

Omnibus idem animus, scelerata excedere terra, 60
Linqui pollutum hospitíum, et dare classibus austros.
Ergo instauramus Polydoro funus, et ingens
Aggeritur tumulo tellus; stant Manibus arae,
Caeruleis moestae vittis atraque cupresso;
Et circum Iliades crinem de more solutae.
Inferimus tepido spumantia cymbia lacte,
Sanguinis et sacri pateras; animamque sepulcro
Condimus, et magna supremum voce ciemus,

65

Inde, ubi prima fides pelago, placataque venti Dant maria, et lene crepitans vocat auster in altum, 70 Deducunt socii naves, et litora complent. Provehimur portu; terraeque urbesque recedunt. Sacra mari colitur medio gratíssima tellus Nereïdum matri et Neptuno Aegaeo: Quam pius Arcitenens, oras et litora círcum Errautem, Gyaro celsa Myconoque revinxit, Immotamque coli dedit, et contemnere ventos. Huc feror; haec fessos tuto placidissima portu Accipit. Egressi veneramur Apollinis urbem. Rex Anius, rex idem hominum Phoebique sacerdos, 80

75

60) Goth. III. abscedere. Consentiunt omnes, linquendam esse Thraciam. 61) Hamb. I. austrum. 62) Rottend. I1. Polydori. 63) C. 6. cumulo. 64) C. 6. cypresso. Vols. nezae. Pier. et Burm. cupressu, quae est funebris arbor, hinc atra. Caeruleae vittae sunt nigrae, maestae vittis, maestitiam declarantes. 65) C. 1. crinae. Matronae Trojanae lamentantur stantes ad tumulum. 66) Hamb. II. tre pido. Oudart fumantia. Cymbia fuit vas oblongum etforma angustum, navique simillimum. 67) Exc. Burm. sacras p. Franc. animaque. Sanguinis, sc. victima caesa. 68) Placamus manes, ut quieti suae reddantur, et supremum vocamus. 69) Goth. III. prima quies. Parrhas. *pacataque. Ineunte vere. 70) C. 6, 7. Lenis. Heins. coni. segnes crepitans. Burm. lentos c. Auster pro vento quocunque. 71) C. 1. navis - littora. 73) C. 1. medio colitur. Delus inter Gyarum Myconumque Cyclades post Latonae partum consedit, in qua nati Apollo et Diana. Aegis fuit Euboeae oppidum, vel Aega Aeolidis promontorium. 74) Al. Neptunio 75) C 1. abest hic vers. C. 6, 7. horas et littora. Arcitenens Apollo dicitur ab arcu. 76) C. 7. Michono celsa Gyaroque. C. 8. Micone excelsa Gyaroque. C. 6. Micono celsa Gyaroque. Hamb. I. ligavit. 77) Olim dicitur errasse mari, hinc immotam. 78) Č. 1. pontu. C. 7. porta. Dorvill. huc fess. Montalb. toto. 80) Veterum more rex idem ac sacerdos, Anius filius Apollinis ex Rhea.

Vittis et sacra redimitus tempora lauro,
Occurrit; veterem Anchisen agnoscit amicum.
Jungimus hospitio dextras, et tecta subimus.
Templa dei saxo venerabar structa vetusto.

Da propriam, Thymbraee, domum; da moenia fessis,

85

Et genus, et mansuram urbem. Serva altera Trojae Pergama, reliquias Danaûm atque immitis Achilli. Quem sequimur? quove ire jubes? ubi ponere sedes? Da pater augurium, atque animis illabere nostris.

95

Vix ea fatus eram: tremere omnia visa repente, 90 Liminaque, laurusque dei; totusque moveri Mons circum, et mugire adytis cortina reclusis. Submissi petimus terram, et vox fertur ad aures: Dardanidae duri, quae vos a stirpe parentum Prima tulit tellus, eadem vos ubere laeto Accipiet reduces. Antiquam exquirite matrem. Hic domus Aeneae cunctis dominabitur oris, Et nati natorum, et qui nascentur ab illis. Haec Phoebus; mixtoque ingens exorta tumultu Laetitia; et cuncti, quae sint ea moenia, quaerunt, 100 Quo Phoebus vocet errantes, jubeatque reverti. Tum genitor, veterum volvens monumenta virorum, Audite, o proceres, ait, et spes discite vestras: Creta Jovis magni medio jacet insula ponto;

82) C.1, 7. agnovit. Servius nempe ait: Ad Anium An. chises ante bellum Troicum consultum venerat, an Salamina peteret comes Priamo; unde et agnoscitur, sc. ab Anio. 83) Hospitium inter Anchisen et Anium fuerat. 84) C. 6, 7. veneramur. 85 Al. Da patriam. Thymbra erat Troadis vicus cum Apollinis templo. 86) Da urbem propriam Troianis. 89) Augurium pro oraculo. 90) Parrh. erat. 91) C. 1. Limina tum. Zulich. Lim. sunt. Rott. III. laurosque. An laurus qua simulacrum, an laurea sylva, consita in templi vestibulo, intelligatur incertum est. 92) C. 7. mugere, ipso templi penetrali per motum terrae patefacto. Mons Cynthus Deli insulae. 93) C7 Summissi. Leid. et Oudart deest et. - Pier., Hamb. II. et Witt. ad auras. 94) C. 1. quem. Oraculum Italiam, unde Dardanus originem habere dicebatur, respicit. 95) Sprot. toto. Ubere pro ubertate. 96) Zulich. ex interpr. exq. terram. 97) Magnitudo Romaní imperii innuitur. 98) Ven. ab ipsis. 99) C. 8. mistoque. Hugen excita. 100) Ven. s. haec m. C. 6. sunt. IOI) Al. iubeatve. 102) C. 1, 6, 7. monimenta, Mont. priorum. 103) Burm. tres dicite.