345

350

Auspiciis, et sponte mea componere curas:
Urbem Trojanam primum dulcesque meorum
Reliquias colerem; Priami tecta alta manerent;
Et recidiva manu posuissem Pergama victis.
Sed nunc Italiam magnam Gryneus Apollo,
Italiam Lyciae jussere capessere sortes.
Hic amor, haec patria est. Si te Carthaginis arces
Phoenissam, Libycaeque adspectus detinet urbis :
Quae tandem, Ausonia Teucros considere terra,
Invidia est? Et nos fas extera quaerere regna.
Me patris Anchisae, quoties humentibus umbris
Nox operit terras, quoties astra ignea surgunt,
Admonet in somnis et turbida terret imago;
Me puer Ascanius, capitisque înjuria cari,
Quem regno Hesperiae fraudo et fatalibus arvis. 355
Nunc etiam Interpres divûm, Jove missus ab ipso,
(Testor utrumque caput) celeres mandata per auras
Detulit. Ipse deum manifesto in lumine vidi
Intrantem muros, vocemque his auribus hausi.
Desine meque tuis incendere teque querelis;
Italiam non sponte sequor.

Talia dicentem jamdudum aversa tuetur,
Huc illuc volvens oculos, totumque pererrat
Luminibus tacitis, et sic accensa profatur:

360

Nec tibi diva parens, generis nec Dardanus auctor, 365 Perfide; sed duris genuit te cautibus horrens

341) Hamb II. aut sponte meas. Vratisl. deponere, sed potius res ordinare, 342) Cineres et ossa, adeoque loca et sepulcra, in quibus illa condita sunt. 343 Tecta sc. a me restituta. 344) Pier. rediviva. 345) Grynium in Aeolide, Asiae min, maritima regione, ad occidentem Lydiae. 346) C. 7. capescer Sortes s, oracula, quae consulentibus modo prospera, modo adversa, prout sors s. fatum ferebat. Lycii Apollinis magna prae aliis simulacris religio fuit. .347) Ven. et Gud. Carth. altae. 348) Ob ortum e Phoenicia. 349) C. 7 consistere. Hugen. Teucro. 350) Quid vetat? 351) C. 1, 6, 7, 8. quotiens. C. 8. Me p A., q. astra ignea s. Nox op. t. 9. hum umbr. 353) Turbida s. tristis. 356) Hugen. Huc etiam ab alto. Mercurius est int. Div. 357 C. 8. ceteris. Utrumque, s. meum ac tuum caput. 358) C. 8. sine in. 360) incendere s. commovere. 302) C. 7, 8. adversa, sed male; torvis enim ac retortis oculis intuens. 364) Ipsa tacens. 365) Dardanus est auctor Troianorum.

Caucasus, Hyrcanaeque admorunt ubera tigres.
Nam quid dissimulo? aut quae me ad majora reservo?
Num fletu ingemuit nostro? num lumina flexit?
Num lacrimas victus dedit, aut miseratus amantem
est?

370

375

Quae quibus anteferam? Jam jam nec maxima Juno,
Nec Saturnius haec oculis pater adspicit aequis.
Nusquam tuta fides. Ejectum litore, egentem
Excepi, et regni demens in parte locavi.
Amissam classem, socios a morte reduxi.
Heu Furiis incensa feror! Nune augur Apollo,
Nunc Lyciae sortes, nunc et Jove missus ab ipso
Interpres divûm fert horrida jussa per auras.
Scilicet is Superis labor est; ea cura quietos
Sollicitat. Neque te teneo, neque dicta refello. 380
I, sequere Italiam ventis; pete regna per undas.
Spero equidem mediis, si quid pia numina possunt,
Supplicia hausurum scopulis, et nomine Dido
Saepe vocaturum. Sequar atris ignibus absens ;
Et, quum frigida mors anima seduxerit artus, +385
Omnibus umbra locis adero. Dabis, improbe, poenas,
Audiam; et haec Manes veniet mihi fama sub imos.
His medium dictis sermonem abrumpit, et auras
Aegra fugit, seque ex oculis avertit et aufert,

367) Goth. III. Hyrcaniaeque, olim Parthiae pars ad meridiem Caspii maris, regio pantheris ac tigribus infesta. Caucasus est mons altissimus inter Euxinum et Caspium. 368) Heins. Nam quo dissimulo, aut quo me. 369) C. 7. Non f. - non lum. 370) C. 7. Non haud m. amantem? C. 8. caret etiam est. Burm. duo: haud mis., alii duo aut miseretur. 371) C. 8. Quae prius. Burm. tres. non, et neque m. 372) Men I. inspicit. 373) C. 1. Eiectam littore gentem. Nec apud homines, nec apud deos tuta fides. 374) Pier. suscepi. 375) Classem, quae in summo periculo erat, reduci jussi. 376) C. 7. ab illo. Hugen. auctor Ap. 377) et abest a Franc.; Hamb. vero ab alto 378) Goth. II. durum fert 380) Hamb. II. Sollicitet. 381) Plures Insequere. 382) Parrh. in mediis. Hamb. II. possint. Med. poscunt. 383) Wall. nomina. Burm. numine. Supl. haus., s. fluctibus submergendum, quibuscum mortem hauriat Dido. 384) Hamb. II. sequor Sprot. a. i. ardens. Instar furiae adhaerebit absentis et derelictae Didonis memoria. 395) Plures subduxerit, seiunxerit animam ab artubus. 387) C. 6. Manis, 388) Goth. III. abrupit. Sprot. obrumpiť. Auras s. lucem.

Linquens multa metu cunctantem et multa paran390

tem

Dicere. Suscipiunt famulae, collapsaque membra
Marmoreo referunt thalamo, stratisque reponunt.

At pius Aeneas, quamquam lenire dolentem
Solando cupit, et dictis avertere curas

Multa gemens, magnoque animum labefactus amore: 395 Jussa tamen divûm exsequitur, classemque revisit. Tum vero Teucri incumbunt, et litore celsas Deducunt toto naves. Natat uncta carina; Frondentesque ferunt remos, et robora silvis Infabricata, fugae studio.

400

Migrantes cernas, totaque ex urbe ruentes,
Ac veluti ingentem formicae farris acervum
Quum populant, hiemis memores, tectoque reponunt:
It nigrum campis agmen, praedamque per herbas
Convectant calle angusta; pars grandia trudunt
Obnixae frumenta humeris; pars agmina cogunt,
Castigantque moras; opere omnis semita fervet.
Quis tibi tunc, Dido, cernenti talia sensus!

Quosve dabas gemitus, quum litora fervere late
Prospiceres arce ex summa, totumque videres
Misceri ante oculos tantis clamoribus aequor!
Improbe amor, quid non mortalia pectora cogis!
Ire iterum in lacrimas, iterum tentare precando
Cogitur, et supplex animos submittere amori,
Ne quid inexpertum frustra moritura relinquat.
Anna, vides toto properari litore; circum
Undique convenere; vocat jam carbasus auras;

405

410

415

390) C. 1, 6, 7. volentem. Wall. sectantem. Metu s. dubita tione. 393) Burm. tres dolorem. 394 C. 7. advertere. 396) C. 7 sequitur. 398) C. 6. navis. Vratisl. tuto. Pice perli tae naves, quarum trabs infima carina est. 399) Plures ra mos, sed remos adhuc recentes ex arbore cum hiems tunc deflectebat in ver._4c2) C. 6, 7. velut. 404 Sprot. Et. Burm. nigris campum. Plures per herbam. 405) C.6, 7. angusto. Witt. Convectat. Leid. collo, sed calle ex formicarum natura. Trudunt, quae portare non possunt. 406) Al. Obnixe. 407) Heins. moras operae, om. Accelerant, ac veluti incre pant morantes. 4c8) C. 1, 6, 7, 8. tum; al. dum, nunc, vel Quae tibi. 409) Clamores in aequore misceri. 410) C. 7. Aspiceres. Wall. vastumque v. 411) Wall. vastis clamoribus. 412) Wall. corpora c. 414) C. 1, 8. animum. Wall. Nec quid. 416) C. 6, 7. littore, lini genus, quo et vela et vestes fiunt.

415) 417) Carbasus est

Puppibus et laeti nautae imposuere coronas,
Hunc ego si potui tantum sperare dolorem,

Et perferre, soror, potero. Miserae hoc tamen

unum

Exsequere, Anna, mihi. Solam nam perfidus ille
Te colere, arcanos etiam tibi credere sensus;
Sola viri molles aditus et tempora noras.

420

I, soror, atque hostem supplex affare superbum:
Non ego cum Danais Trojanam exscindere gentem 425
Aulide juravi, classemve ad Pergama misi:
Nec patris Anchisae cinerem Manesve revelli.
Cur mea dicta negat duras demittere in aures?
Quo ruit? extremum hoc miserae det munus amanti;
Exspectet facilemque fugam, ventosque ferentes. 430
Non jam conjugium antiquum, quod prodidit, oro;
Nec pulchro ut Latio careat, regnumque relinquat:
Tempus inane peto, requiem spatiumque furori,
Dum mea me victam doceat fortuna dolere.
Extremam hanc oro veniam; (miserere sororis ;) 435
Quam mihi quum dederis, cumulatam morte remittam.
Talibus orabat, talesque miserrima fletus

Fertque refertque soror. Sed nullis ille movetur
Fletibus, aut voces ullas tractabilis audit;/

Fata obstant, placidasque viri deus obstruit aures. 440
Ac velut, annoso validam quum robore quercum
Alpini Boreae nunc hinc nunc flatibus illinc
Eruere inter se certant: it stridor; et alte

418) Wall. posuere coronas, in signum laetitiae. 419) Al. spectare d. 421) Goth. I iam. 422) Parrh arcanas-mentes. 423) Witt, ut t. C. 6. mollis. 425) C. 7. excidere. 427) C. I. cineres. Grave crimen apud veteres, violare mortuo rum sepulchra. 428 C 6, 8. dimittere. Med neget. Hamb. II. admittere ad aures. 429 Hamb. II. Quo struit? 430) C. 6. ferentis. Navigationem ex commoda tempestate. 431) C. 1. connubium. Rott Non ego c. 432) Burm. duo aut Lat. 433) Mentel. II. furoris. 431) Plurimi dolore. 435) Veniam, s. favorem, gratiam. 436 C. 6. dederit. Zul. mihi tu d Heins. cum dederit cumulata. Al. cumula. tum m remissum vel relinquam. Hunc favorem si mihi obtulerit, remittam illum, et mortem meam quasi cumu. lum votis ejus adjiciam. 437) Fletus, s. preces cum lacry. mis. 439) C. 7. illas. C. 8. haud. Goth. III. nullas. Men. 1. illas. 440) Goth. II. obruit. 441) C. 7. velut. Annoso robore s. trunco. 442) Sprot. huc hinc illuc. Venti ex alpibus septentrionalibus provenientes. 443) Med. altae.

Consternunt terram concusso stipite frondes;

Ipsa haeret scopulis; et, quantum vertice ad auras 445
Aetherias, tantum radice in Tartara tendit:`
Haud secus assiduis hinc atque hinc vocibus heros
Tunditur, et magno persentit pectore curas;
Mens immota manet; lacrimae volvuntur inanes,

Tum vero infelix fatis exterrita Dido
Mortem orat; taedet coeli convexa tueri.
Quo magis inceptum peragat, lucemque relinquat,
Vidit, thuricremis quum dona imponeret aris,
(Horrendum dictu) latices nigrescere sacros,
Fusaque in obscenum se vertere vina cruorem.
Hoc visum nulli, non ipsi effata sorori.
Praeterea fuit in tectis de marmore templum
Conjugis antiqui, miro quod honore colebat,
Velleribus niveis et festa fronde revinctum.
Hinc exaudiri voces et verba vocantis
Visa viri, nox quum terras obscura teneret;
Solaque culminibus ferali carmine bubo

Saepe queri, et longas in fletum ducere voces.
Multaque praeterea vatum praedicta piorum

450

455

460

Terribili monitu horrificant. Agit ipse furentem 465
In somnis ferus Aeneas; semperque relinqui
Sola sibi, semper longam incomitata videtur
Ire viam, et Tyrios deserta quaerere terra,

445) Haeret scopulis signat firmitatem arboris, quae adhue in Scopulis egit radices. 416) C. 7, 8. Aethereas C. 1. ad Tart. Ut vertice tendit ad coelum, ita radice ad tartara. 448) C. 1, 6, 7, 8. praesensit; al. persensit, praesentit p. c, sc. motus animi aestuantis. 449) Inanes, nihil profuturae lacrimae Didonis et Annae. 450) Malis suis mente deiecta. 451) Franc. connexa, sed coeli superficies est concava, nec convexa, nec connexa. Taedet etc. s. vivere. 452) Rott. III. lumenque. 454) Gud. dicto. Fr. Vat. dictum. Per latices lac et aqua intelliguntur, quae novo prodigio nigrescebant. 455) Zul. vergere. Obscoenum de re mali ominis. 456) Wall. non ipsa. Franc. ipse. Ven. affata. Mor. I. fata. 457) Templum, s. sacrarium ubi statuam servabat Sichaei ornatam frondibus. 458) Fr. Vat. misero god. Hamb. I. multo quod. Hamb. I. niveis, vel nigris. 462 Bubo funebris deserta incolit inaccessa, noctis monstrum, nec cantu aliquo vocalis, sed solum gemitu. 463) Goth. II. fundere v. 467) Solitudo abominanda est regibus, nisi hi poenitentiam sibi iniungunt.

be "priorum"

459)