P. VIRGILII MARONIS

AENEIDOS

LIBER QUINTUS.

Interea medium Aeneas jam classe tenebat Certus iter, fluctusque atros aquilone secabat, Moenia respiciens, quae jam infelicis Elissae Collucent flammis. Quae tantum accenderit ignem, Caussa latet: duri magno sed amore dolores Polluto, notumque, furens quid femina possit, Triste per augurium Teucrorum pectora ducunt. Ut pelagus tenuere rates, nec jam amplius ulla Occurrit tellus; maria undique, et undique coelum: Olli caeruleus supra caput adstitit imber,

LIBER QUINTUS.

5

10

1) Medium iter, mare altum. 2) Vel certus eundi, vel gnarus itineris. Aquilone s vento. Aquilo iam his fluctibus depressis, iam his elevatis, reddebat mare atrum. Vols. 11. Laetus iter. 3) Elisae, s. Didoris. 4) C. 8. accenderet; Leid. un. incenderit. 5) C. 7. dolorem, Med. do. loris. Mont. diri. 6) C. 1. ferens. C. 8. posset. Intelligatur hic versus de foeminarum audacia, et de his, consequuntur intemperantem et perniciosum earum amo9) Guelpherb. un. Apparet tellus. 10) Plures: Illi caer. Ven, et Mont. exstitit.

rem.

quae

Noctem hiememque ferens; et inhorruit unda tenebris.

Ipse gubernator puppi Palinurus ab alta:

Heu! quianam tanti cinxerunt aethera nimbi?
Quidve, pater Neptune, paras? Sic deinde locutus
Colligere arma jubet, validisque incumbere remis; 15
Obliquatque sinus in ventum, ac talia fatur:
Magnanime Aenea, non, si mihi Jupiter auctor
Spondeat, hoc sperem Italiam contingere coelo.
Mutati transversa fremunt, et vespere ab atro
Consurgunt venti, atque in nubem cogitur aër.
Nec nos obniti contra, nec tendere tantum
Sufficimus. Superat quoniam Fortuna, sequamur;
Quoque vocat, vertamus iter. Nec litora longe
Fida reor fraterna Erycis, portusque Sicanos:
Si modo rite memor servata remetior astra.

20

25

Tum pius Aeneas: Equidem sic poscere ventos
Jamdudum, et frustra cerno te tendere contra.
Flecte viam velis. An sit mihi gratior ulla,
Quove magis fessas optem demittere naves,
Quam quae Dardanium tellus mihi servat Acesten, 30
Et patris Anchisae gremio complectitur ossa?
Haec ubi dicta, petunt portus, et vela secundi
Intendunt Zephyri; fertur cita gurgite classis;
Et tandem laeti notae advertuntur arenae.

At procul excelso miratus vertice montis
Adventum sociasque rates, occurrit Acestes,

35

11) Tempestatem cum nocte. Ment. I. horruit. 13) C. I. qui nam. Pierii aliq. quo nam, al. quidnam. 15) Arma, vela. 16) C. 7. et tal. 17) C. 8. nunc. 19) Vespere, occidente. Transversa, neutrum graeco more. 21) C. 8. tandem pro contra. Pier. et Dorv. obnixi. Ab his rationibus statuit non posse iri obviam vento, ideo monet, ut fortunam sequantur, deflectant ad Siciliam, ubi est Eryx Aeneae frater. 22) Rott. 1. quo iam. 23) Parrh. Quaque. Medic. vacat Parrh. vertamur. Goth. II. vertemus- 24) Eryx est mons in Sicilia sic dictus ab Eryce Veneris filio ab Hercule interempto, et ibi sepulto. 26) Moret I. Cum. 27) Mor. I. credo te. 28) Viam, cursum, navem. Bigot. tibi. 29) C. 1, 6, 8. dimittere. Al. Quoque, Quave. 30) C. 6. Acestem, qui, urbis Segestae condítor, cùm Troianis inter Sicanos consederat. 35) C. 1. Et. Al. ez vel e

selso.

Horridus, in jaculis et pelle Libystidis ursae;
Troïa Crimiso conceptum flumine mater

40

Quem genuit. Veterum non immemor ille parentum
Gratatur reduces, et gaza laetus agresti
Excipit, ac fessos opibus solatur amicis.

50

Postera quum primo stellas Oriente fugarat Clara dies, socios in coetum litore ab omni Advocat Aeneas, tumulique ex aggere fatur: Dardanidae magni, genus alto a sanguine divûm, 45 Annuus exactis completur mensibus orbis, Ex quo reliquias divinique ossa parentis Condidimus terra, moestasque sacravimus aras. Jamque dies, ni fallor, adest, quem semper acerbum, Semper honoratum (sic di voluistis), habebo. Hunc ego Gaetulis agerem si Syrtibus exsul, Argolicove mari deprensus, et urbe Mycenae: Annua vota tamen solemnesque ordine pompas Exsequerer, strueremque suis altaria donis. Nunc ultro ad cineres ipsius et ossa parentis, Haud equidem sine mente, reor, sine numine divûm Adsumus, et portus delati intramus amicós. Ergo agite, et laetum cuncti celebremus honorem; Poscamus ventos; atque haec me sacra quot annis Urbe velit posita templis sibi ferre dicatis.

55

60

Me

37) Praepositio in adhibetur hoc modo ad significandum habitum venatorum. Lybicae ursae. 33) C. 6, 7. Criniso. C. 8. Crinoso. 39) Veterum parentum, quandoquidem a Troianis originem ducebat. Goth. I. gemuit. 40) Gaza agresti, s. penu rusticano. 41) C. 8. amicos. 44) Agger, aggestio est, vel lapidum vel terrae, in unum locum. nag. cumulique. Witt. ab aggere. 45) C. 1. ex sang. C. 7. ex anguine, sed male. C. 6, 8. alto sang. sine a. Dardanidae, a Dardano Jovis filio orti. 48) C. 6. terrae. 49) C. 8. nisi. 51) Gaetuli versus occidentem Africae, et in meridiem habitarunt. Syrtes sunt loca vadosa, et noxia navigantibus. 52) C. 7. Argolicoque, sinus qui est pars Aegaei maris ad orientem Peloponnesi. Leid. ún. depressus. 53) C. 6. solemnisque. Pompa ad funera pertinuit, et exsequiae mortuorum sunt. 54) Cumularem congruis altaria donis, quae erant lac, mel, vinum et sanguis. 56) Sine consilio ac voluntate Deorum. 57) Sprot. dilati. Goth. III. aenos. 58) Easdem inferias in honorem Anchisae parato animo celebrandas. 59) C. 8. vestos. C. 1. quotannos. 60) Velit sc. pater. Al, velint, velim.

65

Bina boum vobis Troja generatus Acestes
Dat numero capita in naves; adhibete Penates
Et patrios epulis et quos colit hospes Acestes.
Praeterea, si nona diem mortalibus almum
Aurora extulerit radiisque retexerit orbem,
Prima citae Teucris ponam certamina classis.
Quique pedum cursu valet, et qui, viribus audax,
Aut jaculo incedit melior levibusque sagittis,
Seu crudo fidit pugnam committere cestu:
Cuncti adsint, meritaeque exspectent praemia pal-

mae.

Ore favete omnes, et tempora cingite ramis.

70

75

Sic fatus, velat materna tempora myrto. Hoc Helymus facit, hoc aevi maturus Acestes, Hoc puer Ascanius; sequitur quos cetera pubes. Ille e concilio multis cum millibus ibat Ad tumulum, magna medius comitante caterva. Hic duo rite mero lihans carchesia Baccho Fundit humi, duo lacte novo, duo sanguine sacro; Purpureosque jacit flores, ac talia fatur: Salve, sancte parens, iterum; salvete recepti Nequidquam cineres, animaeque umbraeque paternae. Non licuit fines Italos, fataliaque arva,

80

Nec tecum Ausonium, quicunque est, quaerere Thybrim.

61) Binos boves in naves singulas 62) Moret. II. adhibere. 63) C 7. quot. Parrh. Et pateras epulis. Rott. II. colet. 64) C. 8 alvum. Parrh. atmam. Moris fuit Romani, ut post novem a defuncto homine dies, no vendialia sacra fierent. 66 Primo instituam certamen navale. In honorem mortuorum edi certamina notum est. 68) C. 1. levibusve. Wall. excedit. Gud. incendit. 69) C. 8. Seu pugnam crudo figit. 70) Gud. adsunt. Bigat. multaeque 71) Č. 1, 7, 8. cingite temp. 72) C. 8. cingit. Myrto Veneri, Aeneae matri dicata. Parrh. materno. 73) Helymus, Troiae ortus, post huius excidium in Siciliam ab Aceste advectus fuit. 75) Burm. tres: consilio. 76) C. 8. mediis 77) C. 1. carthesio. Ex more veterum merum fundebatur in honorem defunctorum. 78) Sanguine sacro victimarum. Al. fudit 79 €. 7. at tal. 80) Leid. un. receptae. Heroum mortuorum manes hac voce salve, quam Poeta intulit, salutari solitos Brissonius notavit. 81) C6, 7, 8. Nequicquam. Anima ab umbra discriminatur imitatione Lucretii. Menag umbraeque penates. 82) C. 1, 6, 7. finis. 83) C. 7 Fibrim. C. 6. Non. 84) Genios Etrusci et Romani per serpentes exhibuerunt.

Dixerat haec: adytis quum lubricus anguis ab imis
Septem ingens gyros, septena volumina traxit,
Amplexus placide tumulum, lapsusque per aras:
Caeruleae cui terga notae, maculosus et auro
Squamam incendebat fulgor: ceu nubibus arcus
Mille jacit varios adverso sole colores.
Obstupuit visu Aeneas. Ille agmine longo
Tandem inter pateras et laevia pocula serpens
Libavitque dapes, rursusque innoxius imo
Successit tumulo, et depasta altaria liquit.
Hoc magis inceptos genitori instaurat honores,
Incertus, Geniu ane loci Famulumne parentis
Esse putet; caedit binas de more bidentes,
Totque sues, totidemque nigrantes terga juvencos;
Vinaque fundebat pâteris, animamque vocabat
Anchisae magni Manesque Acheronte remissos.
Nec non et socii, quae cuique est copia, laeti
Dona ferunt, onerant aras, mactantque juvencos.
Ordine aëna locant alii, fusique per herbam
Subjiciunt veribus prunas, et viscera torrent.

Exspectata dies aderat, nonamque serena
Auroram Phaethontis equi jam luce vehebant;
Famaque finitimos et clari nomen Acestae
Excierat; laeto complerant litora coetu,
Visuri Aeneadas; pars et certare parati.

Munera principio ante oculos, circoque locantur

85

90

95

100

105

85) Amplexus, gyris ambiens. 88) C. 7. Squama. C. 8. seu. 90) C. 1, 6. Obstipuit. 91) Pocula nitentia ex aere. Burm. duo: lenia. 92) C. 3. rursumque. 93 Depasta altaria, non ab igne victimas consumente, sed ab ipso serpente, qui prima dona libaverat. 91) Instaurat, renovat incepta sacrificia. 95) Genii et custodes locis, urbibus, domibus attribui solent, ut hominibus. Famulum parentis dicit: nam heroibus sacer erat draco. 96) C. 6, 7. quinas. Vel. caedit per famulos more Pontificum Rom., vel oves de more biennes, aut ambidentes, quod sc. aptae essent ad sacrum, cum erant annorum duorum. 97) C. 6, 7, 8 totidem. 99) C. I. remisso. C. 6. Manisque. C. 7. Manis. 100) Gud. et Hu. gen. quaecunque est 101) C. 1, 7, 8. onerantque. 102) Ahena s. aerea vasa, vel ad elixandas carnes, vel ad lavanda corpora. 103) C. 7. verubus. 105) Phaethon hic est vel Solis filius, vel ipse Sol. 107) Ald. Excierant. Sprot. laetoque implerant l. cursu. Heins. tres complerunt. Medic. complebant. 108) C. 1. parata. 109) C. z. locatur.