790

Eripit a femine, et trepidanti fervidus instat.
Ingemuit cari graviter genitoris amore,
Ut vidit, Lausus; lacrimaeque per ora volutae.
Hic mortis durae casum, tuaque optima facta,
Si qua fidem tanto est operi latura vetustas,
Non equidem, nec te, juvenis memorande, silebo.
Ille pedem referens, et inutilis inque ligatus,
Cedebat, clipeoque inimicum hastile trahebat.
Prorupit juvenis, seseque immiscuit armis;
Jamque assurgentis dextra plagamque ferentis
Aeneae subiit mucronem, ipsumque morando
Sustinuit, scii magno clamore sequuntur:
Dum genitor nati parma protectus abiret;
Telaque conjiciunt, proturbantque eminus hostem
Missilibus Furit Aeneas, tectusque tenet se.
Ac velut, effusa si quando graudine nimbi
Praecipitant, omnis campis diffugit arator,
Omnis et agricola; et tuta latet arce viator,
Aut amnis ripis, aut alti fornice saxi,
Dum pluit in terris, ut possint, sole reducto,
Exercere diem: sic obrutus undique telis
Aeneas nubem belli, dum detonet, omnem

795

800

805

Sustinet, et Lausum increpitat, Lausoque minatur: 810
Quo moriture ruis, majoraque viribus audes?
Fallit te incautum pietas tua. Nec minus ille

Exsultat demens. Ŝaevae jamque altius irae

738) a 7, 8. femore. Licet femen et femur promiscue su mantur, tamen proprie prius est pars interior, posterius vero exterior, 790 C. 1. volutant, al. solutae. 791) C. 7. tua et Mors juvenum acerba dicitur, quia immatura. 792) Operi, facinori-vetustas pro posteritate. 791) Plur. atque igatus; illigatus hastae, quae clipeo transfixo in inguen penetrarat Inutilis, vulnere debilitatus. 796) C 1, 6, 7, 8. Proripuit. 797) C 8. adsurgenti. C. 1, 6, 8, 7. dextrae. Dextra insurgit, ad ictum ense inferendum, manu elevata ac reducta. 798. Med. subigit. 799) C. 8. socio. 800) Tenet $fe tectus sub clipeo, quo missilia excipit. Parma est brevis clypeus, rotundus et undique par. 801) Plur. pertur bant. 802) Hamb II. clypeoque ten. se. 803) C. 7. effusi. Oud, effuso. Franc. effusam. 804) C. 7. omnisq. 805 C. 1. arte. Tuto refugio, cavo ripae vel antro. Arx est omnis locus, qui hostes arcets 807) C. 7. possint ut. Al. Cum. Plur ut possit. 808) Exercendo opere transigere diem. 809) C 18. detinet omnes. C. 6, 7. detinet omnis. Servius ait: bellantum impetum sustinet, dum deferveat. 812) Gud.

Fallet.

Dardanio surgunt ductori, extremaque Lauso
Parcae fila legunt: validum namque exigit ensem 815
Per medium Aeneas juvenem, totumque recondit.
Transiit et parmam mucro, levia arma minacis,
Et tunicam, molli mater quam neverat auro:
Implevitque sinum sanguis; tum vita per auras
Concessit moesta ad Manes, corpusque reliquit. 820
At vero ut vultum vidit morientis et ora,
Ora modis Anchisiades pallentia miris:

Ingemuit miserans graviter, dextramque tetendit,
Et mentem patriae strinxit pietatis imago.

1

Quid tibi nunc miserande puer, pro laudibus istis, 825
Quid pius Aeneas tanta dabit indole dignum?da.
Arma, quibus laetatus, habe tua; teque parentum
Manibus et cineri, si qua est ea cura, remitto.
Hoc tamen infelix miseram solabere mortem;
Aeneae magni dextra cadis. Increpat ultro
Cunctantes socios, et terra sublevat ipsum,
Sanguine turpantem comtos de more capillos.

830

Interea genitor Tiberini ad fluminis undam Vulnera siccabat lymphis, corpusque levabat Arboris acclinis trunco. Procul aerea ramis 835 Dependet galea, et prato gravia arma quiescunt. Stant lecti circum juvenes ipse aeger, anhelanso

814) C. 8. victori. 815) C. 8. exigunt. Goth. II. jamque. Parcae fila ad se trahunt, et vitae nostrae finem imponunt. 817) C. 1, 6, 8, 7. Transilit. Levia arma alludunt ad militem velitem apud Romanos, cujus erat parma. Minacis, sc. Lausi. -818) C. 8. texerat. Rom. niverat. 819) C. 6. sinus. Vita, anima. 820) Dorv. Cum cessit-relinquit. Goth. II. Dis scessit. Quasi volaret anima. 822) Anchisiades, non pro libidine, sed ex judicio. 824) C. 7. subiit pietatis. 825) C 8. deest hic vers. Pro ista virtute, qua, ut patrem servaret, ipse vitae discrimen adiit. 826) C. 8. dabat. 827) Magnus honos in illo aevo habitus, si victum victor non spoliaret. 828 C. 1, 8. et cineri. Remitto te ad sepulcrum patrium, ut te inferant. 830) Mori sub magno hoste est so fatium. 831) C. I. cunctantis. 832 Zul turbantem. De more, sc. juvenum Etruscorum, qui, ut mulieres, capil los certa lege componebant. 833. Plur. undas. 834) Plur. lavabat. Vuln. etc.. sanguinem sistebat frigida aqua. 835) Dorv. obnixus tr. Hug. aenea. Rom ramo. Vulgo acclivis. Procul modo longam, modo minorem distantiam significat. 836) Dorv. Dum pendet. Quiescunt, s. jacent arma, pro scuto. 837) Al. leti proceres.

845

Colla fovet, fusus propexam in pectore barbam;
Multa super Lauso rogitat, multosque remittit,
Qui revocent, moestique ferant mandata parentis. 840
At Lausum socii exanimem super arma ferebant
Flentes, ingentem, atque ingenti vulnere victum.
Agnovit longe gemitum praesaga mali mens,
Canitiem multo deformat pulvere, et ambas
Ad coelum tendit palmas, et corpore inhaeret.
Tantane me tenuit vivendi, nate, voluptas,
Ut pro me hostili paterer succedere dextrae,
Quem genui? Tuane haec genitor per vulnera servor,
Morte tua vivens? Heu, nunc misero mihi demum l
Exsilium infelix! nunc alte vulnus adactum! 850
Idem ego, nate, tuum maculavi crimine nomen, - J
Pulsus ob invidiam solio sceptrisque paternis.
Debueram patriae poenas odiisque meorum?
Omnes per mortes animam sontem ipse dedissem!
Nunc vivos neque adhuc homines lucemque relin-

quo.

855

Sed linquam. Simul hoc dicens attollit in aegrum ¡ Se femur; et, quamquam vis alto vulnere tardat, Haud dejectus, equum duci jubet. Hoc decus illi, T Hoc solamen erat; bellis hoc victor abibat

21

Omnibus Alloquitur moerentem, et talibus infit: 860
Rhoebe, diu (res si qua diu mortalibus ulla est)
Viximus. Aut hodie victor spolia illa cruenta
Et caput Aeneae referes, Lausique dolorum
Ultor eris mecum aut, aperit si nulla viam vis,

838) C. I corpore. caput arboris trunco. In propensam, Colla fovet, sustinet pectore in pectus. 839) Leid. rogitans, 840) Franc.ferent. Leid. responsa par. 841) Parrh. ezanimum socii. Super arma, super clypeo. 843) Hamb. II. Agnoscit. 844) Al C. immundo def. 845) Plur. corpori. 816) Plur. voluntas. 847) C. 8. per. C. 1. succumbere. C.7. succurrere, dextram, s. vulnus excipere alterius loco. 848) Tua per v., pro vulnere. 849) Zul. M. t. juvenis. 850) G 1, 8, 7. exitium. Plur. nunc autem vulnus, sc. proprium. 851) C. 1. note, t violavi odio et criminatione. 852) Burm inv. regno. 853) C. 8. Debuerim Mont od. malorum. Si debebam etc. 855) Sprot, hom, vitamque. 856) C. 7, 8. haec. Parrh. his dictis. 857) C. 8, 1, 7. tardet. Virium defectus, per altum vulnus, tardat. 859) C. 7. abibit. Gud obibat. 860) C. 8. ac talia fatur. 861) C. 1. usquam est, sc. in hac rerum conditione. 862) Hug. cruenti. 863) C. 7. referens. Mor. III. laborum. Reg. dolorem. Ultor. Ex Lausi caede.

Occumbes pariter. Neque enim, fortissime, credo 865
Jussa aliena pati et dominos dignabere Teucros.
Dixit, et exceptus tergo consueta locavit

Membra, manusque ambas jaculis onerávit acutis;
Aere caput fulgens, cristaque hirsutus equina.
Sic cursum in medios rapidus dedit. Aestuat ingens 870
Uno in corde pudor, mixtoque insania luctu,
[Et Furiis agitatus amor, et conscia virtus;]
Atque hic Aenean magna ter voce vocavit.
Aeneas agnovit enim, laetusque precatur:
Sic pater ille deum faciat, sic altus Apollo,
Incipias conferre manum.
Tantum effatus, et infesta subit obvius hasta
Ille autem: Quid me erepto, saevissime, nato
Terres? haec via sola fuit, qua perdere posses.
Nec mortem horremus, nec divům parcimus ulli. 880
Desine. Jam venio moriturus, et haec tibi porto
Dona prius. Dixit, telumque intorsit in hostem z
Inde aliud super atque aliud figitque, volatque
Ingenti gyro: sed sustinet aureus umbo. Spre be
Ter circum adstantem laevos equitavit in orbes, 885
Tela manu jaciens; ter secum Troïus heros
Immanem aerato circumfert tegmine silvam.
Inde ubi tot traxisse moras, tot spicula taedet
Vellere, et urguetur pugna congressus iniqua:
Multa movens animo, jam tandem erumpit, et inter 890
Bellatoris equi cava tempora conjicit hastam.

865) Multi Occumbens. 860) C. 8. dominabere, 807) Goth in tergo exceptus assueta, 870) Rom. Sic cursu in mcdios r. redit. 871) C. 8. lucto. Ira et dolor sunt cognati affectus. 873) Ed. Ven. magna sic. 874) Enim, utique. 875) Sic faciat, ut velis mecum manum conserere. 876) Hug. Incipies. Goth. 11. m., et mihi jungere pugnam. 877) Subit, occurrit. 878) Zul. o saev. 879) Pier. aliq. Terreas. 880) Nec parcimus, ut ab eo auxilium exspectemus. 881) C. 7, 8. Nam. Haec etc., ut quasi mutuo munere me occidas. Desine terrere. 882) C. 7. dixitq. tellum. 883) C. 1. volatque. C. 8, 7. fugitq volatg. 884) Quidquid est prominens et extumidum, umbo dicitur. 885) Franc. Tum. Laevos in orbes, sc suos, ac proinde in dextros Aeneae. 837) Gud. agmine silvam, magnam telorum multitudinem. Infixam clypeo. 888) Bigot risisse. 889) C. 7. solvere. Pugna iniqua, contra equitem ipse pedes. 890) C. 1. erupit. Ven. intra. 891) C. 1. timporă.

Tollit se arrectum quadrupes, et calcibus auras
Verberat, effusumque equitem super ipse secutus
Implicat, ejectoque incumbit cernuus armo.

Clamore incendunt coelum Troesque Latinique. 895
Advolat Aeneas, vaginaque eripit ensem,

Et super
haec: Ubi nunc Mezentius acer, et illa
Effera vis animi? Contra Tyrrhenus, ut auras
Suspiciens hausit coelum, mentemque recepit:
Hostis amare, quid increpitas, mortemque minaris? 900
Nullum in caede nefas, nec sic ad proelia veni;
Nec tecum meus haec pepigit mihi foedera Lausus.
Unum hoc, per, si qua est vietis venia hostibus, oro;
Corpus humo patiare tegi. Scio acerba meorum
Circumstare odia: hunc, oro, defende furorem; 905
Et me consortem nati concede sepulcro.

Haec loquitur, juguloque haud inscius accipit ensem,
Undantique animam diffundit in arma cruore.

892) Mont. arrectus, sc equus in pedes posteriores. 893) C. 7. infuzumque. 894) Zul. ejectumque. Gud, dejectoque. Cernuus is dicitur, qui procumbit in eam corporis partem, qua cernimus. Armus hic est humerus Mezentii. 8957 C. 7. intendunt. Incendunt, implent, concitant. 897) Al. sup. hoc. Hug, ct illi. 898) Med. et auras. 899) Rott. II. Suscipiens. Hausit coelum pro aura, quam recepit. 900) Quid suspendis ictam, quasi me ad mortem deprecandam invites? 991) C. 8. in pr. Med. venit. 902) Franc foedere Nec Lauso a te caeso pugnae haec conditio nobis propo sita est, ut ego mortem deprecarer, aut ut ne me interfice. res. 903) C. 8. veniam. Per, sc. gratiam, veniam. 901) Vult sepeliri, quia scit concitata in se multorum odia. 005) Al. Circum adstare Propulsa odia et iras, quominus corpus meum insepultum objiciant, et male mufceant. 907) C. 7 jugulo accepit insc. 908) C. 7. diffudit. Rom. defundit. Veteres putabant, nihil aliud esse animam, quam sanguinem.