895

900

Verte omnes tete in facies; et contrahe, quidquid
Sive animis sive arte vales; opta ardua pennis
Astra sequi, clausumque cava te condere terra.
Ille caput quassans, Ñon me tua fervida terrent
Dicta, ferox; di me terrent, et Jupiter hostis.
Nec plura effatus, saxum circumspicit ingens,
Saxum antiquum, ingens, campo quod forte jacebat,
Limes agro positus, litem ut discerneret arvis.
Vix illud lecti bis sex cervice subirent,
Qualia nunc hominum producit corpora tellus.
Ille manu raptum trepida torquebat in hostem,
Altior insurgens, et cursu concitus, heros.
Sed neque currentem se, nec cognoscit euntem,
Tollentemve manu, saxumque immane moventem:
Genua labant; gelidus concrevit frigore sanguis. 905
Tum lapis ipse viri, vacuum per inane volutus,
Nec spatium evasit totum, nec pertulit ictum.
Ac velut in somnis, oculos ubi languida pressit
Nocte quies, nequidquam avidos extendere cursus
Velle videmur, et in mediis conatibus aegri
Succidimus; non lingua valet, non corpore notae
Sufficiunt vires, nec vox aut verba sequuntur:
Sic Turno, quacunque viam virtute petivit,
Successum dea dira negat. Tum pectore sensus
Vertuntur varii. Rutulos adspectat, et urbem,
Cunctaturque metu, telumque instare tremiscit;
Nec, quo se eripiat, nec, qua vi tendat in hostem,

910

915

892) C. 6. opta te ardua. Hamb. II. pugnis. 893) Oud. te credere. 895) C. 1, 6, 8. Dii. Dicta arrogantia. Jupiter infestus. 898) C. 6, 8 arvi. C. 7. agri. Leid. agros. Mor. II. decerneret. Limes dictus est via obliqua, discernendis agris constituta. Arvum est pars agri. 899 Ven. Vix illum. Leid levarent. Goth. III. moverent. 901) C. 8. Ille manu festina torquere volebat. 903) C. 7. ne. Dorv. nec curr. Goth. III. nec se G. II. cognovit. 904) C. 7, 1, 6, 8. Tollentemq. Med. Saxumve. Torpor a Furia injectus exprimitur, qui corporis vires debilitat. 906) Lapís ipse ab eo viro projectus. Aer oculis nostris inanis et vacuus esse apparet. 907) C. 6, 1, 7. neq. Al. ev, t. n. 908) Men. II. oc. cum. 911) C. 7 nocte. Med. volet. Gud. corpora. Men. II. motae. 912) Al. nec verba. 913) C. 7. via. 914) Zul. dea dicta. Rott. II. cum pectoré. Bigot pectora Zul. conspexit et v. 915) Tum varia consilia animo vertit Turnus. 916) C. 7. tremescit. 917) C. 7. rapiat. C. 8. qua in. tendat.

920

Nec currus usquam videt, aurigamve sororem.
Cunctanti telum Aeneas fatale coruscat,
Sortitus fortunam oculis; et corpore toto
Eminus intorquet. Murali concita nunquam
Tormento sic saxa fremunt, nec fulmine tanti
Dissultant crepitus. Volat atri turbinis instar
Exitium dirum hasta ferens, orasque recludit
Loricae, et clipei extremos septemplicis orbes;
Per medium stridens transit femur. Incidit ictus
Ingens ad terram duplicato poplite Turnus.
Consurgunt gemitu Rutuli, totusque remugit
Mons circum, et vocem late nemora alta remittunt.
Ille humilis supplexque oculos dextramque precan-

tem

925

930

Protendens, Equidem merui, nec deprecor, inquit;
Utere sorte tua. Miseri te si qua parentis
Tangere cura potest: oro, (fuit et tibi talis
Anchises genitor) Dauni miserere senectae ;
Et me, seu corpus spoliatum lumine mavis,
Redde meis. Vicisti; et victum tendere palmas
Ausonii videre; tua est Lavinia conjunx;
Ulterius ne tende odiis. Stetit acer in armis
Aeneas, volvens oculos, dextramque repressit;

935

Et jam jamque magis cunctantem flectere sermo 940

918) C. 6, 8. aurigamq. C. 7. soporem. Oud. currum. Burm. duo cursus. 919) Coruscat, vibrat. 920) Goth. III. Sortitam Leid. pectore toto pro, omnibus corporis viribus. Contemplatus locum in corpore, quo ictùm dirigeret. 921) Bigot. nusquam. Eminus mittitur telum idem est, atque e manu. 922) C. 8. flumine. C. 6. s. sonant. Ut saxa confremunt percussa tormento belli, ita arma Aeneae hasta. 923) Reg. trepidus. A tri turbinis instar. quae ut praecedentes comparationes assumuntur tam ad celeritatem explicandam, quam ad nocumentum. 924) C. 8 ferit. Parrh. Excidium. Med durum. C. 7. reclusit extremitates loricae, quae femur attingunt, et extremitates imi clypei, quem tegendo capiti altius sustulerat. 925) C. 1. orbis. Septem coreis aut laminis ferreis aereisve contexti. 926) C. 1. Et medium. Parrh. stringens. Hug. ictu 927) Duplicato poplite. inflexo genu. 928) Gemitus Rutulorum consurgit. 929) Parrh. circa. Vrat. alta dederunt. 930) C. 7. supplex 931) C. 8, Praetendens. Oculos convertit, manus protendit. 933! C. 7. tali. 936) C. 8. fecisti. Rott. II. evicfum. 938) Leid. nec tende. Aeneas stetit tenens clypeum et ensem. 940) Pier. aliq. flectere mentem.

Coeperat: infelix humero quum apparuit alto
Balteus, et notis fulserunt cingula bullis
Pallantis pueri; victum quem vulnere Turnus
Straverat atque humeris inimicum insigne gerebat.
Ille, oculis postquam saevi monumenta doloris
Exuviasque hausit, furiis accensus, et ira
Terribilis: Tune hinc spoliis indute meorum
Eripiare mihi? Pallas te hoc vulnere, Pallas
Immolat, et poenam scelerato ex sanguine sumit.
Hoc dicens, ferrum adverso sub pectore condit
Fervidus. Ást illi solvuntur frigore membra,
Vitaque cum gemitu fugit indignata sub umbras.

945

950

Mili

941) C. 7. humido. 942) C. 7. natis. Bigot. fluxerunt. Balteus est cingulum humero laterique circumdatum, ornatum bullis, s. clavis aureis. 944) C. 6. ut humeris. tari more balteus ex humeris pendebat. 915) Doloris mon,, quae recordationem ex Pallantis morte renovant. 916) C. 7. Exuvias. Dorv. incensus. Hausit oculis, dictum est ex commutatione sensuum, quia proprie aures hauriunt. 947) C. 8. his; al. hic. Meorum, pro uno ex amicis. 918) Parrh. Eripiere. 949) C. 7. Scelerato sanguine. Immolat te Diis inferis. 950 Bigot. adversum sub. Mor. qu. in pect. torsit. 952) Anima moerens fugit, quod juvenis morte imma. tura moreretur, quod victus ab extero, quod regno et sponsa privatus, quod post spem veniae conceptam.

P. VIRGILII MARONIS

CARMINA MINORA.

CULEX

AD OCTAVIUM.

LUSIMUS, Octavi, gracili modulante Thalia; Atque, ut araneoli, tenuem formavimus orsum. Lusimus: haec propter Culicis sint carmina dicta, Omnis ut historiae per ludum consonet ordo Notitiae, ducem voces: licet invidus adsit. Quisquis erit culpare jocos Musamque paratus: Pondere vel Culicis levior famaque feretur. Posterius graviore sono tibi Musa loquetur Nostra: dabunt cum securos mihi tempora fructus : Ut tibi digna tuo poliantur carmina sensu.

10

C. 7. CULIX, sine inscriptione: ad Octavium, qui non potest determinari. 1) Thalia. avena. 2) C 7. ursum. Helmst. usum. 3) C. 7. Culici. Vols. docta. Cum lusus hoc esse debeat carmen, nomen quoque imposui ludicrum Culicis, ut tota narratio ludicra sit. 4) C. 7. et. 5) C. 7. Notitiaeque ducum; sed deducam, cañam. Al. Notitiam ducunt. 6) C. 7. curpare. 7) Heins. feratur. 8) Heins. Post erit, ut grav. s. t. M. loquatur. 9) Vols. Dicta. Heins. dab. c. maturos sua temp fructus, sc. ingenii, studii. 10) C. 7. spoliantur. Vols. Ut te d. suo. Vulgo dig

nato.

Latonae magnique decus Iovis aurea proles,
Phoebus, erit nostri princeps et carminis auctor,
Et recinente lyra fautor: sive educat illum
Alma Chimaereo Xanthus perfusa liquore,
Seu nemus Asteriae, seu qua Parnassia rupes
Hinc atque hinc patula praepandit cornua fronte,
Castaliaeque sonans liquido pede labitur unda.
Quare, Pierii laticis decus, ite, sorores
Naïdes, et celebrate deum plaudente chorea.
Et tibi, sancta Pales, ad quam ventura recurrit
Agrestum bona cura, sequi sit cura tenentis,
Aëreos nemorum tractus silvasque virentes.
Te cultrice vagus saltus feror inter et astra.

15

20

25

At tu, cui meritis oritur fiducia chartis, Octavi venerande, meis adlabere coeptis, Sancte puer: tibi namque canit non pagina bellum, Phlegra Giganteo sparsa est quo sanguine tellus ; Nec Centaureos Lapithas compellit in ensis; Urit Erichthonias Oriens non ignibus arces; Non perfossus Athos, nec magno vincula Ponto Iacta, meo quaerent jam sera volumine famam; Non Hellespontus pedibus pulsatus equorum, Graecia cum timuit venientis undique Persas: Mollia sed tenni percurrere carmina versu, Viribus apta suis, Phoebo duce, ludere gaudet.

85

18)

11) C. 7. Jovis decus. 13) C. 7. récanente 1. fauctor. Educat, habet, tenet. 14) Č. 7. Xanthi. Heins. cruore. Urbs Lyciae, quam alluit amnis Xanthus ex monte Chimaera proveniens. 15) C. 7. Seu decus - pars nasia. Vulgo Seu decus Astrigeri, quod de Sole accipiebant. 16) Scal. praetendit. 17) C. 7. liquo. Scal. Castalia et resonans. Venite sorores Musae. Vols Pierii nemoris. Al. Vos quoque, P.- Naiades cel. d. 19) C. 7. ludente. 20) C. 7. tu. 21) C. 7. secura sit. Ed Junt. 1532: secure sit cura canentis. Vols A. b. c. s. secura teñentes. 22) C. 7. Aerios n. cultus: al. saltus. 24) Ed. Ald. 1517 mer. o. f. tantis. 26) C. 7. addit versum: Triste Jovis ponitque canit non pagina bellum. Schrader mihi pro tibi in primo, et in secundo Tr. J. Rhoecique, sc. gigantis. 27) C. 7. quae (?) Namque nec Gigantomachiam, nec pugnam Lapitharum cum Centauris, nec bellum Persicum cantare aggredior. 28) Ensis pro, armis. C. 7. laphitas. 29) C. 7. Urit Erhicthoas moriens. 31) C. 7. Laeta-volumina. Vulgo Lecta; al. Lacta, Lata. 33) Pompon. Sab. non timuit. 34) Vols

versum.