530

Interea dulces pendent circum oscula nati;
Casta pudicitiam servat domus; ubera vaccae
Lactea demittunt; pinguesque in gramine laeto 525
Inter se adversis luctantur cornibus haedi.
Ipse dies agitat festos; fususque per herbam,
Ignis ubi in medio, et socii cratera coronant
Te, libans, Lenaee, vocat; pecorisque magistris
Velocis jaculi certamina ponit in ulmo;
Corporaque agresti nudant praedura palaestra.
Hanc olim veteres vitam coluere Sabini;
Hanc Remus et frater; sic fortis Etruria crevit;
Scilicet et rerum facta est pulcherrima Roma,
Septemque una sibi muro circumdedit arces.
Ante etiam sceptrum Dictaei regis, et ante
Impia quam caesis gens est epulata juvencis,
Aureus hanc vitam in terris Saturnus agebat.
Necdum etiam audierant inflari classica, necdum
Impositos duris crepitare incudibus enses.

Sed nos immensum spatiis confecimus aequor;
Et jam tempus equûm fumantia solvere colla.

535

540

523) Al. pendent dulces circum ora: sunt enim ad osculandum porrecta. 525) V. i. dimittunt; pinguis in sine que. 528) Medic. ubi ingenio, sed potius: Ignis ubi, Genio et Socii, h. e. in honorem Genii. Crater, unde libatio fit, corollis ornatur. 529) Al. Leneacque. V. i. libens. 53) Al. nudat perdura palaestrae. 532) Al. vitam veteres voLuere Sabini, Romae vicini, Apennini iugis circumvallati. 533) Etrusci ad magnas opes agricultura pervenerunt.: 535) Al. Septem quae una. Arces s. montes, rupes, s. loca munita. 536) Ante Jovem. 537) Hominum genus, quod naturae legem violat, bovem mactando. 539) Classica inflari, cani infiato cornu, tuba, buccina. 540) Medic. Impositiś duros 541) Campus immensorum spatiorum. 542) Al spumantia. Dum iùgum demitur, colla equorum solvuntur.

P. VIRGILII MARONIS

GEORGI CON

LIBER TERTIUS.

Te quoque, magna Pales, et te memorande canemus Pastor ab Amphryso; vos, silvae amnesque Lycaei. Cetera, quae vacuas tenuissent carmine mentes, Omnia jam vulgata. Quis aut Eurysthea durum, Aut illaudati nescit Busiridis aras?

Cui non dictus Hylas puer, et Latonia Delos?

LIBER TERTIUS.

5

V. i. Teque Pales, et pastorum memorande per urbem Et pecorum cultus et gramina, pascua laeta is habitent armenta locis, stabulentur et agni Omnia divino monstravit carmine vates. (Conf. Heyne V. 304.)

Quis

Am

1) Pales est dea pabuli et gregum pastorumque, cuius sacra solvuntur II. Cal. Maji, et Palilia vocantur. phrysus est notus Phthiotidis in Thessalia fluvius, ad quem Apollo boves pavisse dicitur, cum Admeto, Pheraeorum regi, serviret. 2) Medic. Amphreso. Rom. Amphrysso. Al. Amphriso, Amphrisio, qui est fluvius Thessaliae, ubi Apollo greges pavit Admeti regis. Lycaei, sc. montis. 3) AI. carmina, al. mentes a curis vacantes. 4) Eurystheum, Mycenarum regem, sc. Herculis labores 5) Goth. I. illaudari. Medic. Bus. arces. Busiris detestandus, rex Aegypti, quem victimas humanas Jovi sacrificantem Hercules occidit. V. i. Bosiridis. 6) Hylas Argonauta, raptus Nymphis in Mysia, et frustra ab Hercule quaesitus. Delos insula, media Cycladum, ubi Latona peperit Apollinem et Dianam.

Hippodameque, humeroque Pelops insignis eburno, Acer equis? tentanda via est, qua me quoque possim Tollere humo, victorque virùm volitáre per ora. Primus ego in patriam mecum, modo vita supersit, 10 Aonio rediens deducam vertice Musas;

15

Primus Idumaeas referam tibi, Mantua, palmas;
Et viridi in campo templum de marmore ponam
Propter aquam, tardis ingens ubi flexibus errat
Mincius, et tenera praetexit arundine ripas.
In medio mihi Caesar erit, templumque tenebit.
Illi victor ego, et Tyrio conspectus in ostro,
Centum quadrijugos agitabo ad flumina currus.
Cuncta mihi, Alpheum linquens lucosque Molorchi,
Cursibus et crudo decernet Graecia caestu,
Ipse, caput tonsae foliis ornatus olivae,

Dona feram; jam nunc solemnes ducere pompas

Ad delubra juvat, caesosque videre juvencos;
Vel scena ut versis discedat frontibus; utque
Purpurea intexti tollant aulaea Britanni,

20

25

7) Hippodame, Oenomai, regis Pisae urbis in Pelloponneso filia, quam Pelops cursu quadrigarum obtinuit. 8) Ed. Ven. tum danda via est. 10) Ed. Ven. superstes. Acer s. strenuus equis ducendis men poetae consequar. 11) Menag. I. veniens, Rottend. II. Primus ego inter Mantuanos noresidens. Helicone, monte Boeotiae, quae Aonia prius dicta est. 12) Al. Idimeas, Idymeas, Hydimeas. Paris. Primus et Idumeas. Idume pro tota Judaea dicitur, quae est palmis frequens. 13) Victoriae monumentum exstruan templum, Caesaris titulo ornandum. 15) Mincius est fluvius Mantuam alluens. 17) Rom. Med. Illic victor ego, qui carminis gloriam in patriam retulerim. s. ad Mincium. Centum, pro magna multitudine. 19) Al18) Ad flumina, pheus fluvius Elidis prope Pisam, ludis Olympicis clarus. Molorchus Cleonaeus, homo de plebe et mercionarius, qui tamen hospitio Herculem excepit, occiso leone ludos Nemeaeos restituentem. 20) Pier. duró melius e crudo corio. Jam, quod ad se pertineat, se sacrificia ad templum esse V. i. decertet; al. decernit. cestu, sed facturum dicit, capite corona oleagina redimito. evinctus olivae. Tonsae, quia decerptae sunt frondes ex arbore. positae, et alia quaelibet ludorum ornamenta. 24) Reisk. 22) Pompae erant imagines Deorum ferculis imfront., atque. 25) Menag. intexta ingentia, dicta sunt ab aula Attali, regis Pergami ditissi tollent. Aulaea, vela mi, qui populum Rom. haeredem reliquit, primusque invenit aurum intexere, ut Babylonii colores. Intexti, quia Julii Caes. victoriae in ipsis aulaeis depictae erant, et inter eas fors Britannica.

1

21)

V. i.

In foribus pugnam ex auro solidoque elephanto
Gangaridum faciam, victorisque arma Quirini;
Atque hinc undantem bello magnumque fluentem
Nilum, ac navali surgentes aere columnas.

35

Addam urbes Asiae domitas, pulsumque Niphaten, 30
Fidentemque fuga Parthum versis que sagittis,
Et duo rapta manu diverso ex hoste tropaea,
Bisque triumphatas utroque ab litore gentes.
Stabunt et Parii lapides, spirantia signa,
Assaraci proles, demissaeque ab Jove gentis
Nomina, Trosque parens, et Trojae Cynthius auctor.
Invidia infelix Furias amnemque severum
Cocyti metuet, tortosque Ixionis angues,
Immanemque rotam, et non exsuperabile saxum.
Interea Dryadum silvas saltusque sequamur
Intactos, tua, Maecenas, haud mollia jussa.
Te sine nil altum mens inchoat. En age, segnes
Rumpe moras; vocat ingenti clamore Cithaeron,
Taygetique canes, domitrixque Epidaurus equorum;

40

26) De ebore, qui est dens elephanti. 27) Parrhas. victoris et arma. Gangarides sunt Indi ad Gangis ostia habitantes ab occidentali parte. Quirini, Quirinalis, Romani arma, pro Quirino armato. 28) Al. hic. Nilus significat victoriam Alexandrinam, de M. Antonio et Cleopatra ab Octaviano relatam. 29 Surgunt columnae, ut aedificia, moe nia stant. 30) Ed. Ven. At tum urbes. Goth. II. Niphate. Al. Niphatem. Bryant. pulsumque Phrautem. Niphates est fluvius Armeniae. 32) Div. ex hoste, de Gangaridis et Britannis. 33) Al. a litt. 34) Al. Et stab. P. lapidis; marmora candida e Paro insula. 35) Al. dimissaeque a Jove gentes. Assarici proles sunt gentis Juliae progenitores. 36) Apollo Cynthius dictus a Cyntho, Deli monte, Troiae conditor, magna religione ab Augusto colebatur. 38) Moret. 11. Cocytum met., tortos Ix. sine que. Rom. Izionis orbes. Markland. Ix. axes. Ed. Batav. Ix. ́artus vel ungues. Cocytus est fluvius inferorum. Ixion, rex Lapitharum, incerto genitus, Pirithoi pater. Tortos angues, quibus, pro vinculis, religatus est ad rotam, postquam il ficitos Junonis petivit amplexus. 39) Saxum Sisyphi ad summum montis verticem adduci non potest. 40) Erford. sequemur. 41) Haud mollia iussa, rem difficilem impo nentia. 42) Zulich. actum. Valer. Prob. Gramm. Eia age segnes. Heins. segnis. 43) Medic. vacat. Cithaeron, deus montis cognominis in Boeotia, qui magno clamore vocat poetam, ut pascua sua gregesque canat, Taygetus est mons in Laconia prope Spartam, venatu insignis, atque adeo canibus. 44) Zulich domitorque. Leid. equarum. Epidaurus cum tota Argolide equorúm cura nobilis est.

Et vox adsensu nemorum ingeminata remugit.
Mox tamen ardentes accingar dicere pugnas
Caesaris, et nomen fama tot ferre per annos,
Tithoni prima quot abest ab origine Caesar.

45

Seu quis, Olympiacae miratus praemia palmae, Pascit equos; seu quis fortes ad aratra juvencos: 50 Corpora praecipue matrum legat. Optuma torvae Forma bovis, cui turpe caput, cui plurima cervix,{ Et crurum tenus a mento palearia pendent; Tum longo nullus lateri modus; omnia magna; Pes etiam, et camuris hirtae sub cornibus aures. 55 Nec mihi displiceat maculis insignis et albo, Aut juga detrectans; interdumque aspera cornu. Et faciem tauro propior, quaeque ardua tota. Et gradiens ima verrit vestigia cauda. Aetas Lucinam justosque pati hymenaeos Desinit ante decem, post quatuor incipit annos; Cetera nec feturae habilis, nec fortis aratris. Interea, superat gregibus dum laeta juventas, Solve mares; mitte in Venerem pecuaria primus, Atque aliam ex alia generando suffice prolem. Optuma quaeque dies miseris mortalibus aevi Prima fugit; subeunt morbi tristisque senectus ; Et labor et durae rapit inclementia mortis. Semper erunt, quarum mutari corpora malis;TM

1

60

69

65

Rufinian.

46) Paris. Mox etiam. 47) Zulich. tut. fama. Caesaris et famam et nomen tot. 48) Plur. Cod. quod. Ven. quotus est. Tithonus, Trois abnepos, Laomedontis filius, ad gentis Juliae origines pertinet. Tempus, quod ab hoc progenitore effluxit ad Caesarem. pro infinito tempore ponitur. 49) Menag. II. miratur. Nonius Marc. praemia pugnae, sed male, pro studio certaminum curulium. 50) V. i. fortis. 52) Turpe caput, fronte lata. 53) Ven. armento. Goth. I. ammento palearea. 54) Latus pro toto corpore, perpetuo usu. 55) Heins. cameris. Medic. camy. ris V. i. camiris. Voss. II. curvis. Medic cum corni bus, camuris s. incurvis, introrsum conversis. 56) Medic. Nec tibi. Zulich. et auro. 57) Pier. detractans Gud. cor num. 58) Rottend. et Voss. 1. Et facie, ut V. i. nag. II. una. cina. Zulich. Lucinamque pati iustosque hymenaeos, sc. matura aetate initos. 63) Heins. iuventas. Arundel. confi. ce. 66) Ab armentis ad homines retulit brevem ac fluxam vitae conditionem. 67) Moret. 1. Pr. fuit. Franc. morbus. 69) Menag. I. Semper erit. Mead. Semp. enim. mavis. Rottend. II. matris. Goth. I. navis.

Virgilii Opera.

Franc. Goth. vertit. 60) Medic. Aest Me.

9

Medic.