Blanda voce sequax regionem insederat Orphei;
Jamque imam viridi radicem moverat alte
Quercus humo, steterantque amnes, silvæque sonora 280
Sponte sua cantus rapiebant cortice amara.
Labentes bijuges etiam per sidera Luna
Pressit equos; et tu currentes, menstrua virgo,
Auditura lyram tenuisti nocte relicta.
Hæc eadem potuit Ditis te vincere conjux,
Eurydicenque ultro ducendam reddere. Non fas,
Non erat in vitam divæ exorabile numen.
Illa quidem, nimium manes experta severos,
Præceptum signabat iter; nec retulit intus'
Lumina, nec divæ corrupit munera lingua:
Sed tu crudelis, crudelis tu magis, Orpheu,
Oscula cara petens rupisti jussa deorum.
Dignus amor venia, parvum si Tartara nossent
Peccatum ignovisse. Sed et vos sede piorum,
Vos manet Heroum contra manus. Hic et uterque
Eacides: Peleus namque et Telamonia virtus
Per secura patris lætantur numina, quorum
Connubiis Venus et Virtus injunxit honorem.
Hunc rapuit serva: ast illum Nereïs amavit.
Assidet hac juvenis, sociat quem gloria, fortis,
Acer, inexcussus, referens a navibus ignes
Argolicis Phrygios torva feritate repulsos.
O quis non referat talis divortia belli,
Quæ Troja videre viri, videreque Graii,
Teucria quum magno manaret sanguine tellus,
Et Simoïs, Xanthique liquor; Sigeaque præter
Litora, quum Troas sævi ducis Hectoris ira
Videre in classes inimica mente Pelasgas
Vulnera, tela, neces, ignes inferre paratos.
Ipsa jugis namque Ida, potens feritatis, et ipsa
Equa faces altrix cupidis præbebat alumnis,
Omnis ut in cineres Rhoteï litoris ora
Classibus ambustis flamma superante daretur.
Hinc erat oppositus contra Telamonius heros,
Objectoque dabat clipeo certamina; et illinc
Hector erat, Troja summum decus,-acer uterque,
Fulminibus cœlo veluti fragor editus alto ;-
Ignibus hic telisque super, si classibus Argos
Eripiat reditus: ille ut Vulcania ferro
Vulnera protectus depellere navibus instet.
Hoc erat acides alter lætatus honore:
Dardaniæque alter fuso quod sanguine campis
Hectoreo victor lustravit corpore Trojam.
Rursus acerba fremunt, Paris hunc quod letat, et hujus Alma dolis Ithaci virtus quod concidit icta. Huic gerit aversos proles Laërtia vultus, Et jam Strymonii Rhesi victorque Dolonis, Pallade jam lætatur ovans; rursusque tremiscit Jam Ciconas, jam jamque horret Læstrygonas atrox. Illum Scylla rapax canibus succincta Molossis, Ætnæusque Cyclops; illum metuenda Charybdis, Pallentesque lacus, et squalida Tartara terrent. Hic et Tantaleï generis decus, amplus Atrides, Assidet, Argivum lumen, quo flamma regente Doris Erichthonias prostravit funditus arces. Reddidit heu! gravius pœnas tibi, Troja, ruenti, Hellespontiacis obiturus reddidit undis. Illa vices hominum testata est copia quondam, Ne quisquam propriæ fortunæ munere dives Iret inevectus coelum super: omne propinquo Frangitur invidiæ telo decus. Ibat in altum Vis Argea petens patriam, ditataque præda Arcis Erichthoniæ: comes huic erat aura secunda Per placidum cursu pelagus; Nereïs ad undas Signa dabat, pars inflexis super acta carinis; Quum seu cœlesti fato, seu sideris ortu Undique mutatur cœli nitor, omnia ventis, Omnia turbinibus sunt anxia. Jam maris unda Sideribus certat consurgere; jamque superne
Corruere et sol iis et sidera cuncta minantur,
Ac venit in terras cœli fragor. Hoc modo læta
Copia nunc miseris circumdatur anxia fatis,
Immoriturque super fluctus, et saxa Capharei,
Euboicas et per cautes Heræaque late
Litora; quum Phrygiæ passim vaga præda peremtæ
Fluctuat omnis in æquoreo jam naufraga tractu.
Hic alii sidunt pariles virtutis honore
Heroës, mediisque siti sunt sedibus omnes,
Omnes Roma decus magni quos suscipit orbis.
Hic Fabii Deciique, hic est et Horatia virtus,
Hic et fama vetus nunquam moritura Camilli;
Curtius et, mediis quem quondam sedibus urbis
Devotum bellis consumsit gurgitis haustus,
Mucius et prudens ardorem corpore passus,
Legitime cessit cui fracta potentia regis:
Hic Curius claræ socius virtutis, et ille
Flaminius, devota dedit qui corpora flammæ.
Jure igitur tales sedes pietatis honorat.
Illic Scipiadæque duces, devota triumphis
Moenia quos rapidos Libycæ Carthaginis horrent.
Illi laude sua vigeant: ego Ditis
Cogor adire lacus, viduos a lumine Phœbi,
Et vastum Phlegethonta pati, quo maxima Minos
Conscelerata pia discernit vincula sede.
Ergo jam causam mortis me dicere vinctæ
Verberibus sævo cogunt ab judice Pœnæ,
Quum mihi tu sis causa mali, nec conscius adsis,
Sed tolerabilibus curis hæc immemor audis ;
Quæ tamen ut vanis dimittens omnia ventis,
Digredior nunquam rediturus; tu cole fontes
Et virides nemorum silvas et pascua lætus,
Et mea diffusas rapiantur dicta per auras."
Dixit, et extrema tristis cum voce recessit.
Hunc ubi sollicitum dimisit inertia vitæ,
Interius graviter mentem æger nec tulit ultra
Sensibus infusum Culicis de morte dolorem.
Quantumcumque sibi vires tribuere seniles,
(Queis tamen infestum pugnans devicerat hostem)
Rivum propter aquæ, viridi sub fronde latentem
Conformare locum capit impiger: hunc et in orbem 390
Destinat, ac ferri capulum repetivit in usum,
Gramineam ut viridi foderet de cespite terram.
Jam memor inceptum peragens sibi cura laborem
Congestum cumulavit opus, atque aggere multo
Telluris tumulus formatum crevit in orbem:
Quem circum lapidem lævi de marmore formans
Conserit assiduæ curæ memor. Hic et acanthus,
Et rosa purpureo crescit rubicunda colore,
Et violæ genus omne; hic est et Spartica myrtus
Atque hyacinthus, et hic Cilici crocus editus arvo,
Laurus item Phœbi surgens decus; hic rhododaphne,
Liliaque, et roris non avia cura marini,
Herbaque thuris opes priscis imitata Sabina,
Chrysanthusque, hederæque nitor pallente corymbo
Et Bocchus Libyæ regis memor; hic amarantus,
Bumastusque virens, et semper florida pinus.
Non illinc Narcissus abest, cui gloria formæ
Igne Cupidineo proprios exarsit in artus.
Et quoscumque novant vernantia tempora flores,
His tumulus super inseritur: tum fronte locatur
Elogium, tacita format quod litera voce:
Parve Culex, pecudum custos tibi tale merenti
Funeris officium vitæ pro munere reddit.
P. VIRGILII MARONIS
CIR IS
AD MESSALAM.
ETSI me vario jactatum laudis amore,
Irritaque expertum fallacis præmia vulgi,
Cecropius suaves exspirans hortulus auras
Florentis viridi Sophiæ complectitur umbra:
Num mea quæret eo dignum sibi quærere carmen?
Longe aliud studium atque alios accincta labores,
Altius ad magni suspendit sidera mundi,
Et placitum paucis ausa est ascendere collem:
Non tamen absistam cœptum detexere munus,
In quo jure meas utinam requiescere Musas,
Et leviter blandum liceat deponere morem.
[Quod si mirificum proferre valent genus omnes
Mirificum sæcli, modo sit tibi velle libido ;]
Si me jam summa Sapientia pangeret arce,
Quatuor antiquis quæ heredibus est data consors,
Unde hominum errores longe lateque per orbem
Despicere, atque humiles possem contemnere curas:
Non ego te talem venerarer munere tali,
Non equidem, quamvis interdum ludere nobis,
Et gracilem molli liceat pede claudere versum;
Sed magno intexens, si fas est dicere, peplo,
Qualis Erechtheïs olim portatur Athenis,
Debita quum castæ solvuntur vota Minervæ,
Tardaque confecto redeunt Quinquatria lustro,
|